MALİYE POLİTİKASI I

Ekonomik istikrarın sağlanması da tam istihdam ile fiyat istikrarının birlikte sağlanması ile mümkün olmaktadır. Bir ekonomide ortaya çıkan stagflasyon ile bir taraftan fiyat istikrarsızlığının bir taraftan da tam istihdamın sağlanmadığı görülmektedir. Bu duruma sahip bir ekonomide iki temel sosyal maliyet ortaya çıkmaktadır. Birincisi, fiyat istikrarsızlığının ortaya çıkardığı sosyal maliyetler ki bunlar arasında kaynak tahsisinin bozulmasına bağlı olarak kaynakların etkin kullanılamaması, gelir dağılımının bozulması, ödemeler dengesinin olumsuz etkilenmesi, tasarruf hacminin etkilenmesi sayılabilir. İkincisi ise işsizliğin neden olduğu sosyal maliyetler olarak ortaya çıkmaktadır. Bunlar arasında üretim hacminin azalması, büyüme hızında yavaşlama, sosyal transferlerin artması, yoksulluğun artması, insanların yaşam kalitesinin düşmesi ve bunlara bağlı olarak diğer dolaylı etkiler sayılabilir. Doğru yanıt E şıkkıdır.

Ekonomik istikrarın sağlanması da tam istihdam ile fiyat istikrarının birlikte sağlanması ile mümkün olmaktadır. Bir ekonomide ortaya çıkan stagflasyon ile bir taraftan fiyat istikrarsızlığının bir taraftan da tam istihdamın sağlanmadığı görülmektedir. Bu duruma sahip bir ekonomide iki temel sosyal maliyet ortaya çıkmaktadır. Birincisi, fiyat istikrarsızlığının ortaya çıkardığı sosyal maliyetler ki bunlar arasında kaynak tahsisinin bozulmasına bağlı olarak kaynakların etkin kullanılamaması, gelir dağılımının bozulması, ödemeler dengesinin olumsuz etkilenmesi, tasarruf hacminin etkilenmesi sayılabilir. İkincisi ise işsizliğin neden olduğu sosyal maliyetler olarak ortaya çıkmaktadır. Bunlar arasında üretim hacminin azalması, büyüme hızında yavaşlama, sosyal transferlerin artması, yoksulluğun artması, insanların yaşam kalitesinin düşmesi ve bunlara bağlı olarak diğer dolaylı etkiler sayılabilir. Doğru yanıt D şıkkıdır.

1970’li yıllarda ortaya çıkan stagflasyon olgusu ile birlikte bu sorunu gidermek üzere pek çok alternatif politika yaklaşımları geliştirilmiştir. Her yaklaşımın kendine özgü sınırlılıkları ve üstünlükleri bulunmakla beraber henüz hiç bir yaklaşım, sorunu gidermeye yetecek yeterlilikte değerlendirilememektedir. Esasında stagflasyon olgusuna bağlı olarak makro temelli çözümlerden ziyade mikro temelli yaklaşımlar, seçici politika alternatifleri gibi yaklaşımların gelişimi ve uygulanmalarına bağlı olarak başarılı bulunup bulunmadıkları fırsatını da sağlaması açısından önemli görülmektedir. Stagflasyonla mücadele yöntemleri genel anlamda mikro tabanlı çeşitli yaklaşımları içermektedir. Bunlar arasında, gelirler politikası, vergi temelli gelirler politikası, indeksleme, üretim teşvikleri ve toplam arz, sektörel ve bölgesel politikalar sayılabilir. Doğru yanıt E şıkkıdır.

Stagflasyonun oluşumunda fiyat ve ücretlerin artışı temel faktörler arasında gösterildiğinden hareketle fiyat ve ücret artışlarının kontrolü düşünülebilir. Gelirler politikası ile ücret ve fiyat artışlarına bağlı oluşan gelirlere müdahale anlaşılmaktadır. Gelirler politikası, kamu harcama ve gelirleri dışında toplam talebi ve toplam arzı etkileyen değişkenler üzerinde çeşitli kontrolleri içermektedir. Diğer bir deyişle gelirler politikası, bir ekonomideki enflasyonun oluşumuna etki eden faktörleri ortadan kaldırmaya ya da sınırlandırmaya yönelik uygulanması düşünülen önlemleri içermektedir. Gelirler politikası kapsamında, enflasyonu oluşturan ve artıran faktörleri ortadan kaldırmak ya da etkilerini en aza indirmek üzere en hafifen başlayarak oldukça sert, çeşitli önlemler söz konusudur. En hafif önlem ücret ve fiyat artış eğilimi içinde olan firmaları ikna etmektir. İkinci olarak geliştirilen çeşitli göstergeler ile onların gönüllü olarak fiyat ve ücret artışına gitmelerini engellemektir. Doğru yanıt A şıkkıdır.

Kısa dönemli Phillips eğrisinin yatay ekseni kestiği işsizlik oranında (u3) fiyatlar değişmemektedir. İşsizlik oranını azaltmak ancak daha yüksek fiyat düzeylerinde mümkün olmaktadır. Dolayısı ile enflasyon
ile işsizlik oranları arasında bir değişim oranı mevcuttur. Şekil'de kısa dönemli Phillips eğrisi kullanılarak konu açıklığa kavuşturulabilir. İşsizlik oranı doğal oran olarak, örneğin u3 düzeyinde olduğunda ekonomide enflasyon yaşanmamaktadır. Çünkü, enflasyon oranı e3 düzeyinde sıfıra eşittir. İşsizlik oranını azaltmak üzere uygulanan bir genişletici politika sonucunda işsizlik oranı, örneğin u2 düzeyine gerilediği zaman enflasyon yükselmekte, örneğin e2 düzeyine çıkmakta, bu politikanın devamı hâlinde ise işsizlik oranını u1 oranına düşürmenin karşılığında enflasyon oranı e1 ’e yükselmektedir. Burada işsizlik oranını azaltmanın maliyeti enflasyon olarak ortaya çıkmaktadır. Şekildeki B noktasında yüksek işsizlik
oranına karşılık düşük enflasyon oranı geçerlidir. B noktasından A noktasına gitmekle işsizlik oranı azalmış ancak uygulanan genişletici politikalar sonucunda enflasyon oranı yükselmiştir. A. W. Phillips, 1958 yılındaki orijinal çalışmasında, İngiltere’nin 1861-1913 ve 1913-1957 dönemlerini kapsayan verileri kullanarak enflasyon oranı ile işsizlik oranı arasında yukarıda sözü edilen kısa dönemli, ters yönlü ve istikrarlı olduğunu ileri sürdüğü ilişkinin geçerli olduğunu göstermiştir.

Çağdaş Keynesyen Yaklaşım
John Maynard Keynes’in Genel Kuramı’nı yayımlamasından sonra gerek gelişmiş ve gerekse gelişmekte olan ülkeler müdahaleci devlet anlayışını benimsemiş ve ekonomilerinin istikrara kavuşmalarında, toplam talep yönetimi ile istikrar politikalarını uygulamışlardır.  Keynesyen bakış açısı ile bir yandan stagflasyon sorununu ortaya çıkaran faktörlerin neler olduğu ve oluşan stagflasyon sorununun çözüm arayışlarını, bir yandan da kendilerine yöneltilen eleştirileri açıklamak üzere geliştirdikleri yaklaşımda, stagflasyonun gerekçesini talep yönlü ve arz yönlü şokların ekonomiyi sürekli olarak etkilemesi görüşüne ve ücret ve fiyatların aşağıya doğru esnek olmaması ya da rijit olduğu varsayımına dayandırarak açıklamaktadırlar.

Esasında stagflasyon olgusuna bağlı olarak makro temelli çözümlerden ziyade mikro temelli yaklaşımlar, seçici politika alternatifleri gibi yaklaşımların gelişimi ve uygulanmalarına bağlı olarak başarılı bulunup bulunmadıkları fırsatını da sağlaması açısından önemli görülmektedir. Stagflasyonla mücadele yöntemleri genel anlamda mikro tabanlı çeşitli yaklaşımları içermektedir. Bunlar arasında,gelirler politikası, vergi temelli gelirler politikası, indeksleme, üretim teşvikleri ve toplam arz, sektörel ve bölgesel politikalar sayılabilir.

Gelirler politikası: Enflasyonu etkileyen fiyat ve ücret artışlarını ortadan kaldırmak ya da sınırlandırmak üzere geliştirilen doğrudan müdahale içeren politikalardır.

İndeksleme, bir ekonomik değişkenin belirli bir fiyat endeksi ile otomatik olarak ayarlanması olarak tanımlanabilir. Örneğin, bir ekonomideki parasal ücretlerin düzeyi hesaplanan enflasyon oranı ile indekslenebilir. Bu durumda enflasyon oranı bir yıldan diğer yıla örneğin, %15 artış göstermiş ise o ekonomideki parasal ücretler de otomatik olarak %15 artmış olur. İndeksleme ile fiyat artışları karşısında reel ücretler düzeyini sürekli korumuş olur. Ücret, maaş gibi nominal değişkenleri belirli bir fiyat indeksi kullanılarak reel değerlerine dönüştürme tekniğidir.

Laffer eğrisi: Vergi oranları ile vergi hasılatı arasındaki ilişkiyi gösteren bir eğridir.

Enflasyon, bir ekonomide fiyatlar genel düzeyindeki sürekli artışı ifade etmektedir.

Stagflasyon bir ekonomide yaygın işsizlik ile beraber yüksek enflasyonun yaşandığı bir ekonomik istikrarsızlıktır.

Bir ekonomide ortaya çıkan enflasyon ile mücadelede daraltıcı maliye politikalarına ihtiyaç duyulurken işsizlik ile mücadele ve ekonomik büyüme için genişletici maliye politikaları önerilir.

1970’li yıllarda Phillips eğrisi ile ifadesini bulan bu enflasyon-işsizlik ilişkisinin ortaya çıkmaması ve her iki sorunun da yüksek düzeylerde birlikte ortaya çıkması ile Keynesyen yaklaşıma olan güven sarsılmaya başlamıştır.

Monetarist görüşün kurucusu olarak kabul edilen Milton Friedman ve bu okulun oluşumuna da katkı sağlayan Edmund Strother Phelps, birbirlerinden ayrı olarak yaptıkları araştırmalarında enflasyon ile işsizlik oranları arasında istikrarlı olduğu ileri sürülen ilişkinin doğruluğu üzerinde durmuşlardır.

Kısa dönem Phillips eğrisi: İşsizlik oranı ile enflasyon oranı arasındaki değişimi gösteren negatif eğimli bir eğridir.

Onlara göre enflasyon oranı arttıkça, beklenen enflasyon oranı da artacaktır.

Bir ekonomide toplam arzı azaltan herhangi bir olay maliyetleri artırmaktadır.

Gelirler politikası: Enflasyonu etkileyen fiyat ve ücret artışlarını ortadan kaldırmak ya da sınırlandırmak üzere geliştirilen doğrudan müdahale içeren politikalardır.

Laffer eğrisi: Vergi oranları ile vergi hasılatı arasındaki ilişkiyi gösteren bir eğridir.