MALİYE POLİTİKASI I

Ekonomik kalkınma, bir ülkenin zenginleşmesi ile beraber, o ülkede yaşayan insanların yaşam standardının da artmasıdır. Buradaki ayrım, gelir düzeyinin refaha dönüşüp dönüşmediğine göre yapılmaktadır.

Nüfus artış hızı yüksektir ve bu nüfusun önemli bir bölümü kırsal bölgelerde yaşamaktadır. Dolayısıyla kentleşme oranı düşüktür.

Kalkınma sürecini 1950’li yıllarda anlamaya çalışan ekonomistlerden birisi A. Lewis’tir. Lewis’in ikili yapı modeli, ekonomik gelişme sürecini genel olarak geleneksel tarım toplumu ile modern sanayi toplumu ayrımını yaparak açıklamaya çalışır. Bu modelde tarım sektöründe fazla nüfus olduğundan, iş gücünün üretime marjinal katkısı sıfıra yakındır

Türkiye’nin de aralarında bulunduğu bu ülkeler 1980’li yıllardan itibaren liberalizasyona gitmişler ve ithal ikamesi yerine ihracata yönelik büyüme politikalarını tercih etmişlerdir. Bu politika tercihindeki beklentiler, dış ödeme zorluklarının aşılması ile ekonomide bir yapısal dönüşüm gerçekleştirilmesi ve gelişen dünya ekonomilerine ayak uydurulmasıdır. Yapısal uyum olarak adlandırılan bu sürecin önemli bir boyutu da kamu dengelerinin sürdürülebilir bir noktaya getirilmesi ile mali uyumun sağlanmasıdır.

Vergi kapasitesi bir ekonomide, veri üretim düzeyinde, mevcut vergi sistemi ile toplanabilecek vergi miktarıdır.

Vergi gayreti, bir ekonomide vergi idaresinin vergi toplama ve vergi mükelleflerinin vergi ödeme çabaları sonucunda vergi kapasitesinin kullanılabilen bölümüdür

Toplam kamu gelirleri ile yatırım dışındaki kamu giderleri arasındaki fark olarak tanımlanan kamu tasarrufları, devletin yurt içi yatırıma ne kadar katkıda bulunabileceğini gösterir

Arz yanlı ekonomi yaklaşımı, üretim maliyetleri üzerindeki vergi ve benzeri yüklerin hafifletilmesi ile büyümenin hızlanacağını ve beklendiğinin aksine vergi gelirlerinin artacağını savunan görüştür.

Tobin vergisi istikrarsızlık yaratan etkilerin hafifletilmesi amacıyla kısa vadeli sermaye hareketleri veya sıcak para olarak adlandırılan finansal hareketler üzerinden alınacak düşük oranlı vergidir.

Küreselleşmenin olumlu bir yönü ise gelişmekte olan ülkelere yönelen yabancı sermayedir. Yükselen piyasalar olarak tanımlanan gelişmekte olan ülkelerin finansal piyasalarının doğru yönetilmesi hâlinde, yabancı sermaye gelişmekte olan ülkelerin sermaye ihtiyacını olumlu etkileyebilir.

Yüzyılın sonunda sermayenin küreselleşmesinin hızlanması ile beraber, yabancı yatırımlar için daha fazla imkân sağlayan ve bu yatırımlara daha cazip görünen ülkeler yükselen piyasalar olarak tanımlanmıştır. (Doğru Yanıt A Şıkkıdır.)

Ekonomik Kalkınma: Ekonomideki yapısal dönüşüm sonucu verimlilikte ve üretim kapasitesinde meydana gelen artışın sosyal, siyasal ve kültürel gelişmeyi besleyerek insanların yaşam standardını arttırmasıdır.

• Kişi başına gelir düzeyi düşüktür ve dolayısıyla tasarrufların düşük ve  sermaye birikiminin yavaş olmasıdır.

• Nüfus artış hızı yüksektir ve bu nüfusun önemli bir bölümü kırsal bölgelerde yaşamaktadır. Dolayısıyla kentleşme oranı düşüktür.
• Üretim yapısı tarım ağırlıklıdır ve tarımsal üretim büyük ölçüde geleneksel yöntemlerle yapılmaktadır. 
• Gelir dağılımı adaletsiz bir yapı arz etmektedir. 
• Eğitim düzeyi düşüktür. 
• Sağlık hizmetlerinin miktarı ve kalitesi düşüktür. 

• Az gelişmiş ülkelerin önemli bir çoğunluğu otoriter siyasal rejimlerle yönetilmektedirler. (Doğru Yanıt C Şıkkıdır.)

1950’lerden 1970’li yılların ortalarına kadar hâkim olan görüş planlamacı, kamu müdahalesi ağırlıklı ve ithal ikameci nitelikte olmuş, bugün tartışmasız kabul edilen fiyat mekanizması ise geri planda kalmıştır. Bu görüşün ağırlık kazanmasındaki önemli bir neden, gelişmekte olan ülkelerde serbest piyasa mekanizmasının işleyebilmesi için gerekli kurumsal altyapının olmamasıdır. (Doğru Yanıt D Şıkkıdır.)

Temsilî demokrasilerde kalkınmaya yönelik kamu harcamaları ve vergilere ilişkin kararlarda sapma ortaya çıkabilir. Ekonomik rasyonelite ile siyasal rasyonalite her zaman örtüşmeyebilir. Yani herhangi bir partinin ya da partilerin oyunu arttıracak maliye politikaları, ülkenin orta ve uzun dönem gelişmesi açısından olumsuz sonuçlar yaratabilir. Temsilî demokrasilerde bu tür bir risk her zaman vardır. Bu sapmanın yaşanmaması, bir ülkede yaşayan vatandaşların siyasal ve sosyal bilinç düzeyine ve yönetim kadrolarının uzak görüşlülüğüne bağlıdır. (Doğru Yanıt E Şıkkıdır.)

Siyasal istikrar ve hukuk devletinin olmadığı bir ülkenin gelişmiş ülke standartlarında bir kalkınma gerçekleştirmesi mümkün değildir. (Doğru Yanıt A Şıkkıdır.)

Kamu harcamalarının finansmanı için devletin gelir elde etmesi gerekmektedir. Kamu gelirlerinin en sağlıklı ve kalıcı kaynağı vergilerdir. Toplam vergi yükü önemli olduğu gibi, kalkınma sürecini hızlandıracak vergi bileşiminin de dikkate alınması gerekir. Vergi sistemine ilişkin temel tartışma, kalkınmanın önemli bir boyutu olan ekonomik büyümeyi hızlandıracak etkin vergileme ve sosyal kalkınma için dikkate alınması gereken adil vergilemedir. Etkinlik ve eşitlik kavramları ile yapılan bu tartışma, maliye politikasının önemli konularından birisidir. Kaynak dağılımında etkinliği bozmayacak bir vergileme ekonomik büyümeyi olumlu etkilerken, etkin vergileme hedefi çoğunlukla eşitlik ilkesine aykırı sonuçlar yaratabilir. (Doğru Yanıt B Şıkkıdır.)

Gelişmekte olan ülkelerde kamu gelirleri açısından en önemli sorunlardan birisi vergi kapasitesinin düşük olması ve vergi gayretinin yetersiz olmasıdır. (Doğru Yanıt C Şıkkıdır.)

Gelişmekte olan ülkelerin en önemli sorunlarından birisi, belki de en önemlisi, kalkınma sürecinde ihtiyaç duyulan kaynakların finansmanıdır. Sermaye birikimi yetersiz olan bu ülkelerin gelişmesinin ilk aşamalarında öncelikli hedef, sermaye birikiminin arttırılması ve yapılacak yatırımlar için kaynak yaratılmasıdır. (Doğru Yanıt D Şıkkıdır.)

Küresel ekonomik yapıdaki bu dönüşüm, devleti bir ikilemle karşı karşıya bırakmaktadır. Küresel ekonomik gelişmelerden pay alabilmek için, ülkeye sermaye çekmek amacıyla vergi yapılarının ve kurumsal yapının yeniden düzenlenmesi, uluslararası ekonomik etkinlik açısından kaçınılmaz hâle gelmektedir. Diğer taraftan, bu hızlı gelişmeye karşılık, ulusal sınırlar içerisinde küreselleşmeden zarar gören kesimlerin kayıplarının telafi edilmesi gerekmektedir. (Doğru Yanıt E Şıkkıdır.)