MALİYE POLİTİKASI I

Bir maliye politikası işleminin uygulanmaya konulması ile beklenen sonucu vermesi arasındaki gecikme tepki gecikmesidir. Herhangi bir maliye politikası işleminin uygulanmaya başlanması ile ekonomi üzerinde beklenen etkileri yaratması genellikle zaman almaktadır. Doğru seçenek "B" şıkkıdır.

Otomatik istikrar gücünü (OG) aşağıdaki şekilde hesaplanır: 

Denklemdeki ΔY*, vergilerin mevcut olduğu durumda kamu harcamaları ve yatırım
miktarındaki değişmelerin milli gelir üzerindeki etkisini, ΔY ise vergilerin olmadığı bir
durumda kamu harcamaları ve yatırım miktarındaki değişmelerin milli gelir üzerindeki
etkisini göstermektedir. Buna göre, eğer vergilerin ekonomik büyüklükler üzerinde herhangi bir etkisi yoksa ΔY*=ΔY olacak ve OG=0 olacaktır. Yani ekonomi otomatik istikrar gücünden tamamen yoksun demektir. Doğru seçenek "B" şıkkıdır.

Kamu harcamalarının talep arttırıcı özelliği olduğuna göre, durgunluk döneminde bu harcamaların artması, enflasyon döneminde ise bu harcamaların azalması Tersine,
vergiler özel sektör harcamalarını azalttığına göre durgunluk döneminde vergilerin
azalması, enflasyon dönemlerinde ise vergilerin artması gerekir. Dolayısıyla I ve IV. ifadeler doğrudur. Doğru seçeneke "B" şıkkıdır.

A,C,D ve E seçenekleri doğru iken B seçneği yanlıştır. Çünkü Otomatik istikrar işlevi en güçlü olan kamu harcaması kalemi işsizlik tazminatıdır. Türkiye’de de 2002 yılından itibaren uygulanmaya başlanan işsizlik sigortası, çalışanların işsizlik sigortası fonuna prim ödemesi, işini kaybedenlerin ise bu fondan işsizlik tazminatı alması biçiminde gerçekleşir. Gelirle bağlantılı değil işsizlikle bağlantılı olmakla beraber, daralma döneminde işsizliğin arttığı, genişleme döneminde ise istihdamın arttığı (işsizliğin azaldığı) bilinen bir gerçektir. Daralma döneminde talep azalmakta, stoklar birikmekte ve kapasite kullanım oranları düştüğünden üretim azalmaktadır. Üretimi azaltmaya karar veren üreticiler çalışanların bir kısmının işine son vermektedirler. İşsiz kalan insanlar, çalıştıkları süre ve bu sürede elde ettikleri gelirleri ile bağlantılı olarak bir miktar işsizlik tazminatı almaktadırlar. Bu ödemeler, daralan talebin bir kısmını telafi ettiğinden bir miktar genişletici etki yaratır. Ayrıca bu ödemeler, ilgili yasaya göre otomatik olarak yapıldığından, yılın herhangi bir döneminde işini kaybeden birisi işsizlik ödemesi için başvuru yapar ve mevzuata göre hak ettiği ödemeyi alır. Bu yüzden de işsizlik sigortası otomatik istikrar sağlayıcı bir özelliğe sahiptir. Dolayısıyla, doğru seçenek "B" şıkkıdır.

Vergi esneklik değeri şu formülle hesaplanır: 

Gelir düzeyinde bir artış olduğu zaman vergi hasılatında bir artış olmuyorsa esneklik değeri sıfır olacaktır. Doğru seçenek "B" şıkkıdır.

I,II ve V. ifadeler doğru iken III ve IV. ifadeler yanlıştır. Çünkü, Kurumlar vergisinin otomatik istikrar sağlayıcı olarak etkisini, kişisel gelir vergisinin otomatik istikrar sağlayıcı etkisi ile karşılaştırdığımızda kurumlar vergisinin daha geride kaldığını söylemek mümkündür. Çünkü kurumlar vergisinin tabanı gelir vergisinin tabanına göre çok daha dardır. Servet vergilerinin ise otomatik istikrar sağlayıcı olarak herhangi bir etkiye sahip olmadıkları söylenebilir. Çünkü servet vergilerinin esneklikleri çok düşük düzeydedir. Doğru seçenek "C" şıkkıdır.

Otomatik istikrar mekanizmaları, bir ekonomide dalgalanmaları önleyerek istikrarın sağlanmasına yardımcı olurken aşırı esnek vergi sistemlerinin büyük boyutlu dalgalanmaları istikrara kavuşturmada bir engel oluşturabileceği savunulmaktadır. Mali sürüklenme olarak tanımlanan bu durumda, örneğin, durgunluk döneminde gelir azaldığından vergiler de otomatik olarak azalarak telafi edici bir rol oynarken, ekonomi durgunluktan çıkarken gelir arttığından, gelir vergisi gelirleri daha fazla artarak ekonominin durgunluktan çıkmasını engelleyebilir. Doğru seçenek "D" şıkkıdır.

Maliye politikasında iradi maliye politikaları ile otomatik istikrar sağlayıcılar arasında bir köprü işlevi görmek üzere geliştirilmiş  yöntem formül esnekliğidir. Formül esnekliği yönteminde bir ekonomide ekonomik yapı ile ilgili göstergeler belli bir değeri aşınca türü ve büyüklüğü önceden saptanmış olan birtakım önlemler devreye girmekte ve böylece örneğin, vergi oranlarındaki değişiklikler iradi bir maliye politikası olmaktan çıkartılarak, kısmen otomatikleştirilmiş olmaktadır. Doğru seçenek "E" şıkkıdır.

Maastricht kriterlerine göre borç yükü (borç stoku/milli gelir) üst sınırı yüzde 60 olmalıdır. Doğru seçenek "D" şıkkıdır.

Mali kural taraftarları iki temel gerekçeyi öne sürerek iradi politikaların başarısız olacağını savunmaktadırlar. Bunlar; gecikmeler sorunu ve tahminlerin zorluğudur.  Gecikmeler sorunu, ekonomik sorunların zamanında tahmin ve teşhis edilmesi ile uygulamaya başlanan politikanın zamanında sonuç verebilmesine ilişkindir. Ekonominin dinamik yapısı, küreselleşme ve siyasilerin seçmene hesap verme zorunluluğu ise mali kurala karşı çıkanların kullandığı argümanlardır. Doğru seçenek "A" şıkkıdır.

İradi maliye politikaları; bir ekonomide talebi yönlendirmek veya istikrar sağlamak amacıyla siyasal otoritenin iradi kararlar almasıdır.

İradi maliye politikalarının başarılarını etkileyen faktörler:

1. Ekonomik tahminlerin doğruluğu

2. Tanıma gecikmesi

3. Uygulama gecikmesi

4. Tepki gecikmesi şeklinde sıralanmaktadır.

Tanıma gecikmesi, bir ekonomide herhangi bir sorunun ortaya çıkışı ile bir mali işlem için harekete geçme kararı arasındaki gecikmedir.

Uygulama gecikmesi, bir maliye politikası paketi için harekete geçme anı ile bu paketin uygulamaya başlanması arasındaki gecikmedir.

Tepki gecikmesi, bir maliye politikası işleminin uygulamaya konulması ile beklenen sonucu vermesi arasındaki gecikmedir.

Otomatik istikrar sağlayıcılar hiçbir iradi karara gerek kalmadan durgunluk döneminde bütçe açığı veya enflasyon döneminde bütçe fazlası yaratarak ekonomide istikrar sağlayan mekanizmalardır.

İşsizlik sigortası: Çalışanların ilgili fona prim ödemesi, işini kaybedenlerin ise bu fondan işsizlik tazminatı alması biçiminde tasarlanmış sosyal koruma programıdır.

Ekonomide derin istikrarsızlık söz konusu olduğunda iradi kararları tümden ortadan kaldırmaktan ziyade olumsuz yönlerini azaltacak biçimde maliye politikaları tasarlamak en rasyonel yoldur.

Formül esnekliği yöntemini şu şekilde açıklamak mümkündür. Gelir, istihdam veya fiyatlar genel düzeyinde değişiklikler olduğunu varsayalım. Bu durum karşısında vergi oranlarında birtakım değişikliklerin kendiliğinden yürürlüğe girebilmesi gereği için bazı hükümlerin sisteme konulması gerekmektedir.

:   iradi politikaların başarısını etkileyen iki temel faktör vardır. Ekonomik tahminlerin doğruluğu ve gecikmeler sorunudur.