MALİYE POLİTİKASI I

LM Eğrisi: Para arzı ile para talebinin eşit olduğu denge noktalarında gelir ile faiz oranı arasındaki ilişkiyi gösteren eğridir.

Keynesyen Toplam Arz Eğrisi: Ekonomi ciddi bir durgunluk içerisinde iken mevcut fiyat düzeyinde talep edilen bütün malların firmalar tarafından arz edileceğini gösteren yatay toplam arz eğrisidir.

Klasik Toplam Arz Eğrisi: Tam istihdam düzeyinde fiyat ne olursa olsun aynı miktarda mal üretileceğini gösteren dikey toplam arz eğrisidir.

Kamu harcamaları çarpanı ile vergi çarpanı arasındaki bu fark denk bütçe çarpanı
kavramını gündeme getirmektedir. Denk Bütçe Çarpanı: Eşit miktardaki vergi artışı ile finanse edilen kamu harcamalarının, gelir düzeyinde, artan kamu
harcamalarına eşit miktarda bir artış yaratması durumudur.

Denk bütçe çarpanının geçerliliği belirli varsayımlara dayandırılmaktadır.

Bu varsayımlardan biri, kamu harcamalarının tamamının mal ve hizmet alımına yöneldiğidir.

İkinci bir varsayım, kamu harcamalarından yararlananların marjinal tüketim eğilimi ile vergileri ödeyenlerin marjinal tüketim eğilimlerinin aynı
olmasıdır.

Üçüncü varsayım, kamu harcamalarında meydana gelen artışın özel kesimin harcamalarını etkilemediğidir.  Halbuki bazen kamu harcamalarındaki artış özel yatırımları azaltabilir (dışlama etkisi). Bu durum kamu harcamaları ile özel harcamaların rakip olması durumunda ortaya çıkabilir ve denk bütçe çarpanı beklenen etkiyi yaratmaz.

Dördüncü varsayım ise faizlerin değişmediğidir. Kamu harcamalarındaki artış faiz oranlarını yükselterek özel harcamalarda azalış meydana getirirse yine denk bütçe çarpanı geçersiz olacaktır.

Keynesyen modele ihracat (X) ve ithalat (M) dahil edildiğinde gayri safi yurtiçi hasılanın parasal değeri şu şekilde olacaktır:
Y = C + I + G + (X– M) 
Bu modelde başka ülkelerin milli gelirine bağlı olan ihracatın otonom olduğu, ithalatın ise ülke gelirine bağlı olduğu varsayılmaktadır.

Faiz oranı ile gelir düzeyi arasındaki ilişkiyi gösteren IS eğrisi yer almaktadır. Bu eğri planlanan toplam talep düzeyi ile üretim (çıktı) düzeyinin eşit olduğu denge noktalarında gelir ile faiz oranı arasındaki ilişkiyi göstermektedir. Faiz oranı arttığı zaman toplam talebin bir unsuru olan yatırım talebi azalmakta, toplam yatırımın azalması ile gelir düzeyi düşmektedir.

Buna göre, faiz oranı ile denge gelir düzeyi arasındaki ilişki (IS eğrisi) hem otonom harcamaların miktarından (A) hem de çarpanın değerinden (a) etkilenmektedir. Otonom harcamalardaki değişme eğrinin pozisyonunu (paralel olarak yukarı-aşağı kaymasını)  etkilerken çarpanın değeri eğrinin eğimini (dik veya yatık olmasını) etkilemektedir.

Toplam talep eğrisi, bir ekonomide mal ve para piyasalarının eş anlı olarak dengede olduğu fiyat düzeyi ve çıktı miktarı bileşimlerini gösterir. Toplam talep eğrisi de mikroekonomideki herhangi bir malın talep eğrisi gibi negatif eğimlidir. Yani fiyat düzeyi düştükçe talep edilen toplam çıktı miktarı artar ya da fiyat düzeyi arttıkça talep edilen toplam çıktı miktarı azalır. Negatif eğimli olan toplam talep eğrisinin neden böyle olduğuna dair üç açıklama yapılabilir: Refah etkisi, uluslararası etki ve faiz etkisi.

Bütün bu açıklamalar belirli varsayımlar altında yapılmakta ve diğer koşullarda bir değişme olmazken ortaya çıkacak sonuçları göstermektedir. Örneğin, kamu harcamalarındaki artış, verili fiyat düzeyi ve faiz oranlarında talep eğrisini sağa kaydırmaktadır. Ancak, kamu harcamalarındaki artışın fiyat düzeyi ve faiz oranlarını da arttırması hâlinde beklenen toplam talep artışı olmayacaktır.

Negatif eğimli olan toplam talep eğrisinin neden böyle olduğuna dair üç
açıklama yapılabilir: Refah etkisi, uluslararası etki ve faiz etkisi.

Deneyimler, toplam arz eğrisinin kısa dönemde pozitif, uzun dönemde ise
dikey olduğunu göstermektedir

1930’larda etkili olan Ekonomik Bunalım’a kadar kabul gören klasik yaklaşıma göre piyasa dinamikleri dengeyi kendiliğinden sağlar. Örneğin, üretimde ve istihdamda meydana gelen bir azalma ücretleri düşürecek ve düşük ücret düzeyinde iş gücü talebi artarak istihdam tekrar artmış olacaktır. (Doğru Yanıt A Şıkkıdır.)

Toplam talebin temel unsurlarından biri mal ve hizmet alımına yönelen
kamu harcamalarıdır. Bu harcamalar ve bu harcamaların finansmanını sağlayan vergilerdeki değişiklikler milli gelir düzeyini doğrudan etkiler.

Dışa kapalı bir ekonomide Y cebirsel olarak aşağıdaki şekilde ifade edilir: Y = C + I + G  (Doğru Yanıt C Şıkkıdır.)

Mal ve hizmet alımına yönelen kamu harcamalarındaki (DG0) bir değişikliğin gayri safi milli hasılanın denge değerinde yaratacağı bir değişiklik şu şekilde ifade edilecektir: ΔY= 1/1−c . ΔG0 (Doğru Yanıt D Şıkkıdır.)

Keynesyen modele ihracat (X0) ve ithalat (M) dahil edildiğinde gayri safi yurtiçi hasılanın parasal değeri şu şekilde olacaktır: Y = C + I + G + (X0– M) (Doğru Yanıt E Şıkkıdır.)

IS Eğrisi: Planlanan harcamalarla üretim düzeyinin eşit olduğu denge noktalarında gelir ile faiz oranı arasındaki ilişkiyi gösteren eğridir.

Toplam talepteki bir kayma, fiyat ve gelir düzeylerini etkiler. Dolayısıyla toplam talep-toplam arz modeli kullanılarak ekonomik dalgalanmaları,
enflasyona ve işsizliğe karşı uygulanabilecek maliye ve para politikalarını analiz etmek mümkündür. (Doğru Yanıt B Şıkkıdır.)

Toplam talep eğrisi, bir ekonomide mal ve para piyasalarının eş anlı olarak dengede olduğu fiyat düzeyi ve çıktı miktarı bileşimlerini gösterir. Toplam talep eğrisi de mikro ekonomideki herhangi bir malın talep eğrisi gibi negatif eğimlidir. Yani fiyat düzeyi düştükçe talep edilen toplam çıktı miktarı artar ya da fiyat düzeyi arttıkça talep edilen toplam çıktı miktarı azalır. (Doğru Yanıt C Şıkkıdır.)

Keynesyen toplam arz eğrisinin yatay eksene paralel olması, mevcut fiyat düzeyinde talep edilen bütün malların firmalar tarafından arz edileceği anlamına gelir. Diğer bir deyişle, arzedilen mal miktarındaki artış fiyatları arttırmamaktadır. Çünkü, Keynes’e göre ücret ve fiyatlar katı olduğundan, durgunluk döneminde işsizlik kalıcı olmaktadır. Bu durumda, cari ücret düzeyinden çalışmaya hazır iş gücü ile beraber üretilen ek malları cari fiyatlardan satmaya hazır firmalar da bulunmaktadır. Firmaların üretim düzeyindeki değişmeler ortalama maliyetleri etkilememektedir. Böylece firmalar cari fiyat düzeyinde talep edilen malların tamamını arz etmektedirler. (Doğru Yanıt D Şıkkıdır.)

Keynesyen alanda maliye ve para politikaları: Keynes’in temel yaklaşımı ekonominin tam istihdamın altında olduğu, dolayısıyla kullanılmayan (atıl) bir kapasitenin mevcut olduğu varsayımına dayanmaktadır. 1929 yılında yaşanan büyük bunalımı ifade eden bu varsayımın geçerli olması hâlinde, talebin arttırılması ile fiyatlar değişmeden toplam çıktıyı arttırmak mümkündür. Çünkü Keynesyen alanda verili fiyat düzeyinde atıl üretim kapasitesi bulunmaktadır. (Doğru Yanıt E Şıkkıdır.)