İradi Politikalar ve Otomatik İstikrar Sağlayıcılar
Maliye ya da para politikalarının nsipi etkinliğinin sadece belli bir ülkedeki etkileri yerine neden ülkeler arası etkileri incelenmeye başlanmıştır?
Ülkeler arasındaki ticari ilişkilerin gelişmesi ve mal ve sermaye dolaşımının artmasıyla birlikte, belli bir ülkede ya da bölgede meydana gelen bir ekonomi sorunu, giderek daha fazla ülkeyi etkilemeye başlamıştır. Ekonomideki krizin etkilerinin bir global kamusal zarar olarak görülmeye başlamasıyla birlikte, tartışma maliye ya da para politikalarının nispi etkilerinin sadece belli bir ülkedeki etkilerinden (kapalı ekonomiden), ülkeler arası etkilerine (açık ekonomiye) kaymıştır.
Global kamusal zarar ne demektir?
Global kamusal zarar, tam kamusal mal tanımından türetilmiştir. Etkisi global ölçekte herkes tarafından hissedilen, ancak verdiği zarar bireyler arasında bölümlenemeyen bir durumu ifade eder. Son 20 yıl içerisinde meydana gelen ve etkisi ülkeler arasında hızla yayılan mali krizlerin zararlı etkileri bu duruma örnektir.
Ekonominin kapalı olması ile ne ifade edilmek istenmektedir?
Ekonominin kapalı olması, ülkenin diğer ülkelerle ihracat (X) ve ithalat (M) yapmadığı durumu ifade eder. Bu durumda, ekonomiden ihracat ve/veya ithalat şeklinde sızıntı olmaz. Ekonominin dengede olması için mal ve para piyasalarının aynı anda dengede olması
gerekir.
Hükümet nominal para arzını nasıl kontrol etmektedir?
Hükümet, kamu harcamalarını ve vergileri değiştirerek maliye politikasını yürütür. Nominal para arzını ise Merkez Bankası vasıtasıyla kontrol eder. Fiyat düzeyi sabit iken, nominal para arzındaki değişiklik, reel para arzındaki değişikliğe denktir. Merkez Bankası, tahvil satın alarak piyasadaki para miktarını arttırır veya tahvil satarak piyasadaki para miktarını azaltır. Merkez Bankası’nın tahvil satın alması, piyasadaki tahvil miktarını azaltır. Bu durum, tahvil fiyatının yükselmesine ya da tahvil getirisinin düşmesine neden olur. Merkez Bankası’nın tahvil satması ise yukarıdaki durumun tersi etki yaratır.
Kamu harcamalarındaki artış, vergilerdeki düşüş veya yatırımlardaki otonom bir artış IS eğrisini nasıl etkiler?
Kamu harcamalarındaki artış, vergilerdeki düşüş veya yatırımlardaki otonom bir artış IS eğrisini sağa kaydırır.
Keynesyenlere göre, monetaristlerin savunduğu gibi para arzını arttırmak suretiyle faiz oranını düşürerek yatırımları ve dolayısıyla gelir düzeyini arttırmak, faiz oranı yatırım yapmayı cazip olmaktan çıkaran belli bir düzeye indikten sonra, mümkün değildir.
Bu durumda IS ve LM eğrileri nasıl olur?
Likidite tuzağının geçerli olduğu bu faiz oranında, yatırımın faiz esnekliği sıfır (IS eğrisi dik) ve spekülasyon amacıyla para talebinin faiz esnekliği sonsuzdur (LM eğrisi yatay). Bu durumda, ekonominin canlanacağına dair beklentileri olmadıkça, yatırımcılar yatırım yapmaktan kaçınır ve tüketiciler fiyatların daha da düşeceği beklentisiyle tüketimlerini erteler.
Para piyasası dengede olduğunda kamu harcamalarındaki bir artış monetaristlere göre nasıl bir sonuca yol açar?
Monetaristlere göre ise para piyasası dengede olduğunda kamu harcamalarındaki bir artış tüketim harcamalarını arttırarak gelir ve toplam talep düzeylerini yükseltir. Ancak para arzının sabit olduğu bir durumda, gelirin artmasıyla birlikte tüketim harcamalarını arttırmak isteyenlerin işlem amacıyla artan para talebi, faiz oranını yükseltir.
Yatırım talebinin faiz oranındaki değişmelere tamamiyle duyarsız, yani, yatırımın faiz esnekliğinin sıfır olduğu durumda IS ve LM eğrileri hangi konumdadır?
Yatırım talebinin faiz oranındaki değişmelere tamamiyle duyarsız, yani, yatırımın faiz esnekliğinin sıfır olduğu durumda IS eğrisi dik konumdadır. Spekülasyon amacıyla para talebi faize duyarlı (LM eğrisi pozitif eğimli) ve IS eğrisi dik iken genişletici bir maliye politikası, örneğin, kamu harcamalarındaki bir artış, IS eğrisini sağa doğru (IS0’dan IS1’e) kaydırır. Kamu harcamalarındaki artış, faiz oranının yükselmesine (i1) neden olur.
Yatırım talebinin faiz oranındaki değişmelere tamamiyle duyarsız, yani, IS eğrisinin dik olduğu durumda para politikası etkin değildir. Buna göre yatırımın faize duyarlılığı arttıkça para politikası etkinliği bu durumdan nasıl etkilenmektedir?
Yatırımın faize duyarlılığı arttıkça IS eğrisi dikliğini kaybederek yatıklaşır, para politikasının etkinliği artar. IS eğrisi nispeten daha yatık oduğu durumda para arzındaki bir artış, LM eğrisini sağa doğru kaydırır.
Spekülasyon amacıyla para talebinin faize tamamen duyarsız olduğu durumda LM eğrisi diktir. Buna göre, para talebinin faize duyarlılığı arttıkça LM eğrisi nasıl bir konuma sahip olur?
Para talebinin faize duyarlılığı arttıkça LM eğrisi dikliğini kaybederek yatıklaşır, maliye politikasının etkinliği artar. Para talebinin faiz esnekliğinin nispeten yüksek, yani, LM eğrisinin nispeten daha yatık olduğu durumda, kamu harcamalarındaki bir artış IS eğrisini sağa doğru kaydırır.
İhracat ve ithalat, ticaret yapılan ülkelerin geliriyle ve döviz kuruyla nasıl bir ilişkiye sahiplerdir?
İhracat, ticaret yapılan ülkelerin geliriyle ve döviz kuruyla pozitif yönlü ilişkilidir. İthalat ise gelirle pozitif yönlü, döviz kuruyla negatif yönlü ilişkilidir.
Sabit döviz kuru sistemi nedir?
Sabit döviz kuru sisteminde, ülke parasının değeri, belli bir ülkenin para birimine ya da birden fazla ülkenin para birimlerinden oluşan bir döviz demetinin değerine sabitlenir. Merkez Bankası (Para Kurulu) döviz alım/satımı yaparak para değerinin belirlenen değerde kalmasını sağlar. Sabit döviz kuru sisteminde, Merkez Bankası belirlenen döviz kuru değeri üzerinden döviz almakla/satmakla yükümlüdür.
Dış ödemeler dengesi eğrisi (BP) neyi göstermektedir?
Bu eğri, belli bir döviz kurunda dış ödemeler dengesinin gerçekleşmesini sağlayan
faiz oranı ve gelir düzeylerini gösterir. BP eğrisinin altındaki IS-LM denge noktaları dış ödemeler açığı olduğunu, BP eğrisinin yukarısındaki IS-LM denge noktaları ise dış ödemeler fazlası olduğunu ifade eder.
Açık bir ekonomide hangi durumlarda IS eğrisi sağa doğru kayar?
Açık bir ekonomide kamu harcamalarındaki artış, vergilerde azalış, yabancıların gelirindeki artış ya da döviz kuru artışı, IS eğrisini sağa doğru kaydırır. Yabancıların gelirindeki artış genişletici etki yaratır, ihraç edilen mallara talebi arttırır. Döviz kuru artışı da ihracatı daha ucuz hâle getirerek arttırmak ve ithalatı daha pahalı hâle getirerek düşürmek suretiyle genişletici etki yaratır. Benzer şekilde, ithalattaki otonom bir azalış da genişletici etki yaratır.
Döviz kuru sabit ve sermaye dolaşımı sınırlı olduğunda, genişletici maliye politikası, örneğin, kamu harcamalarının artması, IS eğrisini sağa doğru kaydırır. Bu durumda oluşan yeni denge nasıl gerçekleşir?
Yeni denge daha yüksek bir faiz oranı ve daha yüksek bir gelir düzeyinde gerçekleşir. Yeni denge noktasında dış ödemeler açığı ya da fazlası olması BP eğrisinin LM eğrisine kıyasla daha yatık ya da daha dik olmasına bağlı olarak değişir.
Sterilizasyon nedir?
Sterilizasyon, parasal taban üzerinde yabancı para girişinden kaynaklanan etkilerin nötr hale getirilmesidir.
Devalüasyon nedir?
Devalüasyon, döviz kuru ayarlaması yoluyla paranın değerinin düşürülmesidir.
Döviz kuru esnek ve sermaye dolaşımı sınırlı olduğunda genişletici maliye politikası IS eğrisini nasıl etkiler?
Genişletici maliye politikası, örneğin, kamu harcamalarındaki bir artış IS eğrisini sağa doğru kaydırır. Döviz kuru esnek olduğu için Merkez Bankası müdahalesine gerek yoktur. Döviz kuru, döviz piyasasında dengeyi sağlayacak şekilde değişir. Düşük döviz kurunun ihracatı azaltması ve ithalatı cazip hâle getirmesi nedeniyle IS eğrisi de sola doğru kayar. Böylece döviz kuru düzeltmesi, maliye politikasının genişletici etkisinin bir kısmını yok eder.
Döviz kuru esnek ve sermaye dolaşımı sınırlı olduğunda, genişletici para politikası LM eğrisini nasıl etkiler?
Genişletici para politikası, örneğin, para arzındaki artış LM eğrisini sağa doğru kaydırır. Döviz kuru esnek olduğunda Merkez Bankası müdahalesi söz konusu değildir. Döviz kuru, döviz piyasasında dengeyi sağlayacak şekilde değişir.
Döviz kuru esnek ve sermaye dolaşımı serbest olduğunda, para arzı artarsa LM ve IS eğrileri nasıl etkilenir?
Bu durumda genişletici para politikası etkindir. Para arzındaki artış LM eğrisini sağa doğru kaydırır. Yerli faiz oranı yabancı faiz oranının altına düşer ve sermaye çıkışını tetikler. Esnek döviz kuru sisteminde Merkez Bankası müdahalesine gerek yoktur. Bu durumda yatırımcılar yerli varlıkları ve dolayısıyla yerli parayı satar, döviz kuru yükselir, yerli paranın değeri düşer. Döviz kurunun yükselmesi ihracatı arttırır, ithalatı düşürür. Bu da IS eğrisini sağa doğru kaydırır. Yerli paranın satışı, döviz kuru yeterince artana ve IS eğrisinin sağa kayışı yerli faiz oranı yabancı faiz oranına eşitlenene kadar sürer.