MALİYE POLİTİKASI I - Deneme Sınavı - 13

1970’li yıllarda ortaya çıkan stagflasyon olgusu ile birlikte bu sorunu gidermek üzere pek çok alternatif politika yaklaşımları geliştirilmiştir. Her yaklaşımın kendine özgü sınırlılıkları ve üstünlükleri bulunmakla beraber henüz hiç bir yaklaşım, sorunu gidermeye yetecek yeterlilikte değerlendirilememektedir. Esasında stagflasyon olgusuna bağlı olarak makro temelli çözümlerden ziyade mikro temelli yaklaşımlar, seçici politika alternatifleri gibi yaklaşımların gelişimi ve uygulanmalarına bağlı olarak başarılı bulunup bulunmadıkları fırsatını da sağlaması açısından önemli görülmektedir. Stagflasyonla mücadele yöntemleri genel anlamda mikro tabanlı çeşitli yaklaşımları içermektedir. Bunlar arasında, gelirler politikası, vergi temelli gelirler politikası, indeksleme, üretim teşvikleri ve toplam arz, sektörel ve bölgesel politikalar sayılabilir.

Stagflasyonun oluşumunda fiyat ve ücretlerin artışı temel faktörler arasında gösterildiğinden hareketle fiyat ve ücret artışlarının kontrolü düşünülebilir. Gelirler politikası ile ücret ve fiyat artışlarına bağlı oluşan gelirlere müdahale anlaşılmaktadır. Gelirler politikası, kamu harcama ve gelirleri dışında toplam talebi ve toplam arzı etkileyen değişkenler üzerinde çeşitli kontrolleri içermektedir. Diğer bir deyişle gelirler politikası, bir ekonomideki enflasyonun oluşumuna etki eden faktörleri ortadan kaldırmaya ya da sınırlandırmaya yönelik uygulanması düşünülen önlemleri içermektedir. Gelirler politikası kapsamında, enflasyonu oluşturan ve artıran faktörleri ortadan kaldırmak ya da etkilerini en aza indirmek üzere en hafiften başlayarak oldukça sert, çeşitli önlemler söz konusudur. En hafif önlem ücret ve fiyat artış eğilimi içinde olan firmaları ikna etmektir. İkinci olarak geliştirilen çeşitli göstergeler ile onların gönüllü olarak fiyat ve ücret artışına gitmelerini engellemektir.

Devletin para baması sonucunda kişilerin elinte tuttukları paranın değeri azalmaktadır. Diğer bir ifadeyle paranın satınalma gücü azalmaktadır.Bu durum tıkı vergi artışı gibi kişilerin tüketimlerini azaltmaktadır. Devlet para basarak daha fazla harcama yaparken kişiler daha az tüketim yapmak durumunda kalmaktadırlar. Bu durum vergiye benzerlik gösterdiği için enflasyon vergisi olarak tanımlanmaktadır.

Gelişmekte olan ülkelerde üretimi sınırlandıran çeşitli öğeler vardır. Bunlar sermayenin az olması, üretim için gerekli hammadde ve ara mal ithalatını gerçekleştirecek dövizin bulunmaması, nitelikli işgücünün yokluğu gibi nedenlerdir. Bu nedenler üretimin düşük olmasına ve dolayısıyla arzın yetersizliğine bağlı olarak fiyat artışlarına yol açmaktadır. Bu durum yapısal enflasyon olarak tanımlanmaktadır.

Enflasyonist dönemlerde vergilerin tarh ve tahsili arasında geçen süre içinde vergilerin reel değeri azalmaktadır. Bu duruma Tanzi etkisi denilmektedir.

Enflasyonist dönemlerde paranın satın alma gücünün azalmasına bağlı olarak borçların reel değeri de azalmaktadır. Böyle dönemlerde borçlular avantajlı olmaktadır.

Enflasyon toplam talebin toplam arzdan fazla olmasından kaynaklanmaktadır. Arz yanlı iktisatçılara göre üretim üzerinden alınan vergiler azaltılırsa üretim teşvik edilmiş olacaktır. Toplam arzın artmasıyla arz talep dengesizliği ve dolayısıyla enflasyon ortadan kalkacaktır.

Devletin transfer harcamalarının etkisi mal ve hizmet alımına yönelik harcamalarından daha düşüktür. Devletin tüketim, personei, yatırım ve altyapı harcamaları mal ve hizmet alımına yönelik harcamalar arasında olup, çarpan değerlerinin farklılığından dolayı, etkileri transfer harcamalarından daha büyüktür.

Gelir vergisi daha çok yüksek gelir sahibi kesimlerden alınmaktadır. Bu kesimlerin ise yüksek miktarda tasarruf ve yatırım yapma potansiyeli bulunmaktadır. Enflasyonla mücadelede gelir vergilerinin tercih edilmesi eğer bu kesimlerin tasarruf ve yatırım eğilimlerini olumsuz etkilerse, bu durumdan ekonomik etkinlik de olumsuz yönde etkilenecektir.

Gider vergilerini düşük gelire sahip kesimler de yüksek gelire sahip kesimler de aynı miktarda ödemektedirler. Bu vergilerin yükünü düşük gelirli kesimler daha ağır bir şekilde hissettikleri için gider vergileri adil olmamakla eleştirilmektedir.

Enflasyonla mücadele amacıyla vergilerin artırılması için, vergi artışı nedeniyle tüketimin azalması gerekmektedir. Oysa gelir üzerinden alınan vergiler kısmen ya da tamamen tasarruflardan da ödenebilmektedir. Bu da gelir vergisinin etkinliğini azaltmaktadır. Gider vergileri ise doğrudan mal ve hizmetlerin fiyatlarını artırdıkları için tüketimi kısmada daha etkili olabilmektedirler.

Devlet borçlanmasının anti-enflasyonist olması için alınan borcun harcanmaması gerekmektedir. Aksi durumda yalnızca harcamayı yapan kesim değişecektir.

Enflasyon, fiyatlar genel düzeyinin sürekli olarak yükselmesi durumudur. Doğru cevap C'dir.

Yapısal enflasyon, gelişmekte olan ülkelerde nitelikli eleman, sermaye ve ham madde kıtlıkları nedeniyle üretimin düşük olmasına bağlı olarak ortaya çıkan fiyat artışlarıdır. Dolayısıyla doğru cevap A'dır.

I ve III doğru olarak verilmiştir, ancak enflasyon durumunun ortaya çıkabilmesi için bazı malların değil tüm malların fiyatlarının artması gerekmektedir. Dolayısıyla doğru cevap D'dir.

Tanzi etkisi, enflasyonist dönemlerde, vergilerin tarh ve tahsili arasındaki sürenin uzaması nedeniyle vergi gelirlerinin reel değerinin azalması durumudur. Dolayısıyla doğru cevap C'dir.

Enflasyonun oluşturduğu belirsizlikten dolayı yatırımcılar uzun dönemli yatırımlardan kaçınacaklardır. Dolayısıyla yatırımcılar daha fazla yatırım yapma isteği duymaz. Dolayısıyla doğru cevap A'dır.

Monetaristler enflasyonu parasal tabanının hızla büyümesine bağlarlar ve enflasyonun her zaman ve her yerde parasal bir olgu olduğunu savunurlar.

Borç yönetimi, Kamu borçlanmasının bütçeye olan maliyetini minimize etmek ve çeşitli makro ekonomik hedefleri gerçekleştirmek amacıyla kamu borçlarının miktar ve bileşimlerinin değiştirilmesidir.

Tüm borçlanma seçenekleri arasında en enflasyonist olanı Merkez Bankasından borçlanma seçeneğidir. Özellikle devlet, Merkez Bankasından aldığı borcu geri ödemez ve bu borçlanma yöntemine sürekli olarak başvurursa enflasyonist baskı daha da şiddetlenecek ve kronik enflasyon sorunu ortaya çıkacaktır.