MALİYE POLİTİKASI I - Deneme Sınavı - 11

Kamu harcamaları arasında bir baska harcama kalemi transfer harcamalarıdır. Bilindiği gibi transfer harcamaları, mal ve hizmet alımına yönelik harcamaların aksine karsılıksız
nitelikte harcamalardır. Bu harcamaların genel niteliği; emekli, dul, yetim, ögrenci gbi ihtiyaç sahibi kesimlere yapılan harcamalar olmasıdır. Bu kesimlerin marjinal tüketim eğilimlerinin yüksekliği dikkate alındığında buharcamalarında yapılacak kesintilerin
ekonomideki enflasyonist baskıları azaltabileceği düşünülebilir.

Kamu borçlanmasının bütçeye olan maliyetini minimize etmek ve çeşitli makroekonomik hedefleri gerçeklestirmek amacıyla kamu borçlarının miktar ve bileşimlerinin degiştirilmesine borç yönetimi denir.

Toplam talebin toplam arzdan büyük olmasına bağlı olarak talep enflasyonu ortaya çıkar. Artan ücretler üretimin daha maliyetli olmasına neden olarak fiyatların daha da artması sonucunu doğuracaktır. Enerji maliyetlerinin artması maliyet enflasyonuna neden olacaktır. Ekonomide yaygın enflasyon beklentisiyle, ekonomideki bütün birimler bu beklentiye göre fiyat artışına gidecek ve beklenen enflasyon gerçekleşmiş olacaktır. Toplam arzın artması, enflasyona neden olmaz.

Gelişmekte olan ülkelerde o ülkelere özgü koşullardan kaynaklanan sermaye yetersizliği ya da döviz yetersizliği nedeniyle hammadde ya da ara mal ithalatının yapılamaması ve üretim düzeyinin düşük olması nedeniyle oluşan fiyat artışlarına Yapısal enflasyon denir.

Enflasyonist dönemlerde vergilerin tarh ve tahsil arasındaki sürenin uzaması nedeniyle vergi gelirlerinin reel değerinin azalması durumuna tanzi etkisi adı verilmektedir.

Eğer %2-3 gibi makul bir enflasyon oranı tutturulabilirse yatırımların ve dolayısıyla istihdamın artacağını savunan görüşler vardır. Gerçekleşen enflasyon oranının beklenen enflasyon oranın üzerine çıktığı dönemlerde, borcun reel değeri aşınacaktır. Bu da borçlu lehine alacaklı aleyhine bir durum yaratacaktır, borç verenlere zarar verecektir. Enflasyon fiyatlama sistemini bozacak, bazı kesimlerin satın alma gücünü azaltacak, gelir dağılımını bozacak, hâkim olan belirsizlik duygusu ise, insanların birbirine güvensizliğini ve sosyal huzursuzlukları artıracaktır, azaltmayacaktır.

Ücretlerin ve enerji maliyetlerinin artışı maliyet enflasyonuna neden olur. Devletin para arzını artırmasına bağlı olan talep artışı fiyatlar genel düzeyinin artmasına neden olmakta; bu da talep enflasyonunun nedeni olmaktadır.

Monetaristler enflasyonu parasal tabanın hızla büyümesine bağlarlar ve enflasyonun “her zaman ve her yerde parasal bir olgu” olduğunu savunurlar. Dolayısıyla sıkı para politikaları uygulanmasının enflasyonla mücadele için gerekli olduğunu vurgularlar.

Post Keynesyenler, enflasyonu sınıfsal bir çatışmanın sonucu olarak görme eğilimindedir. Buna göre işçilerle kapitalistler arasında milli gelirin bölüşümüne yönelik bir çatışma söz konusudur: işçiler kendi durumlarını iyileştirmek için ücret artışları talep ederlerken, kapitalistler de ücret artışları nedeniyle kâr paylarının azalmasını engellemek için ürettikleri malların fiyatlarını artırma eğiliminde olacaktır. Gelir bölüşümü savaşının sonucu ise enflasyon olmaktadır. Bu nedenle ücret ve fiyatların oluşumunun denetlenmesi, yani gelirler politikası uygulanmalıdır.

Geleneksel Keynesyen yaklaşım ise enflasyonu toplam talebin toplam arzdan fazla olmasına bağlı olarak ortaya çıkan bir sorun olarak görür. Bu durumda yapılması gereken toplam talebi toplam arza eşitlemek olmalıdır.

Gelir vergisi ve dolaylı vergilerin aksine, servet vergilerinin enflasyonla mücadele açısından etkinliği çok daha azdır. Hem servet vergilerinin tabanının dar olması hem de bu vergilerin toplam talep artışını yakından izlememesi nedeniyle enflasyonla mücadele açısından etkin değildir.

Devlet Merkez Bankasından borçlanmayı tercih ederse bu borçlanmanın etkisi tamamen enflasyonist olacaktır. Çünkü Merkez Bankası devlete borç verirken para basacak, bu da parasal tabanı genişletecektir. Tüm borçlanma seçenekleri arasında en enflasyonist olanı Merkez Bankası’ndan borçlanma seçeneğidir. Özellikle devlet, Merkez Bankası’ndan aldığı borcu geri ödemez ve bu borçlanma yöntemine sürekli olarak başvurursa, enflasyonist baskı daha da şiddetlenecek ve kronik enflasyon sorunu ortaya çıkacaktır.

İşsizlik oranı ile enflasyon oranı arasındaki değişim oranını gösteren kısa dönem Phillips eğrisi Sabit enflasyon beklentisi varsayımı altında savunulmaktadır.

İşsizlik oranı ile enflasyon oranı arasındaki değişim oranını gösteren uzun dönem Phillips eğrisi beklenen enflasyonun değişken olduğu varsayımı altında savunulmaktadır.

Monetaristlere göre uzun dönemde Philips eğrisinin dikey olduğu kabul edilmektedir. Beklenen enflasyonun değişken olması halinde kısa dönem Phillips eğrileri doğal işsizlik oranında yukarı doğru kayarak yeni denge noktaları oluşur. Bu denge noktalarının birleştirilmesi ile doğal işsizlik oranında dik bir doğru elde edilir. Dikey eksene paralel olan bu eğri uzun dönem Phillips eğrisi olarak tanımlanır.

Çağdaş Keynesyenler, stagflasyon sorununun oluşumunun mal ve hizmet piyasalarının rekabetçi piyasalara sahip olamamalarından ve fiyat ve ücretlerin aşağı yönlü esnek olmamasından kaynaklandığını ileri sürmektedirler.

Bir ekonomide ortaya çıkan stagflasyon ile bir taraftan fiyat istikrarsızlığının bir taraftan da tam istihdamın sağlanmadığı görülmektedir. Bu duruma sahip bir ekonomide iki temel sosyal maliyet ortaya çıkmaktadır. Birincisi, işsizliğin neden olduğu sosyal maliyetler ikincisi fiyat istikrarsızlığının ortaya çıkardığı sosyal maliyetlerdir. Üretim hacminin azalması, büyüme hızında yavaşlama, yoksulluğun artması, insanların yaşam kalitesinin düşmesi işsizliğin neden olduğu sosyal maliyetlerdendir. Ödemeler dengesinin olumsuz etkilenmesi fiyat istikrarsızlığının ortaya çıkardığı sosyal maliyettir, işsizliğin neden olduğu sosyal maliyet değildir.

Bir ekonomide ortaya çıkan stagflasyon ile bir taraftan fiyat istikrarsızlığının bir taraftan da tam istihdamın sağlanmadığı görülmektedir. Bu duruma sahip bir ekonomide iki temel sosyal maliyet ortaya çıkmaktadır. Birincisi, işsizliğin neden olduğu sosyal maliyetler ikincisi fiyat istikrarsızlığının ortaya çıkardığı sosyal maliyetlerdir. Gelir dağılımının bozulması, kaynak tahsisinin bozulmasına bağlı olarak kaynakların etkin kullanılamaması, tasarruf hacminin etkilenmesi ve ödemeler dengesinin olumsuz etkilenmesi fiyat istikrarsızlığının ortaya çıkardığı sosyal maliyettir. Sosyal transferlerin artması işsizliğin neden olduğu sosyal maliyetlerdendir, fiyat istikrarsızlığının neden olduğu sosyal maliyetlerden değildir.

Stagflasyonla mücadele yöntemleri genel anlamda mikro tabanlı çeşitli yaklaşımları içermektedir. Bunlar arasında, gelirler politikası, vergi temelli gelirler politikası, indeksleme, üretim teşvikleri ve toplam arz, sektörel ve bölgesel politikalar sayılabilir. Kamu harcamalarında değişiklik stagflasyonla mücadele yöntemlerinden biri değildir.

Gelirler politikası kapsamında, enflasyonu oluşturan ve artıran faktörleri ortadan kaldırmak ya da etkilerini en aza indirmek üzere en hafiften başlayarak oldukça sert, çeşitli önlemler söz konusudur. En hafif önlem ücret ve fiyat artış eğilimi içinde olan firmaları ikna etmektir.