MALİYE POLİTİKASI I - Deneme Sınavı - 6

Genişletici maliye politikası, örneğin, kamu harcamalarındaki bir artış IS eğrisini sağa doğru (IS0’dan IS1’e) kaydırır. Döviz kuru esnek olduğu için Merkez Bankası müdahalesine gerek yoktur. Döviz kuru, döviz piyasasında
dengeyi sağlayacak şekilde değişir. Yeni denge daha yüksek faiz oranında (i1 ) ve gelir düzeyinde (Y1) gerçekleşir. BP eğrisinin LM eğrisinden daha yatık olduğu durumda genişletici maliye politikası sonucunda dış ödemeler fazlası ortaya çıkar. Bu durumda döviz piyasasını dengeye getirmek için döviz kurunun düşmesi gerekir.

Maliye politikası, IS eğrisi dik veya LM eğrisi yatık, yani, yatırım talebinin faiz esnekliği sıfır ve spekülasyon amacıyla para talebinin faiz esnekliği sonsuz
olduğu durumda etkindir.

Marjinal Tüketim Eğilimi: Kullanılabilir kişisel gelirdeki değişikliğin tüketim miktarında meydana getirdiği değişikliktir. Marjinal tüketim eğiliminin 0 ile 1 arasında bir değer olduğu varsayılmaktadır (0 < c < 1). Yani bireyler bir miktar tüketim yapmakta, gelirlerin bir kısmını ise tasarruf etmektedirler.

ΔY = (1/1−c) *ΔG0

ΔY = (1/ 1- 0.80) * 20

ΔY = (1/ 0.20) *20

ΔY= 5*20

ΔY= 100 milyar tl

Vergi Çarpanı: Vergilerde meydana gelen değişikliğin gelir düzeyinde yarattığı değişmeyi ölçen katsayıdır. vergi çarpanı, kamu harcamaları çarpanının aksine negatif işaret alır. Çünkü, kamu harcamaları toplam talebi arttırırken vergiler hanehalkının kullanılabilir gelirini azaltarak taleplerini düşürür. Buna ek olarak vergi çarpanı mutlak değer olarak kamu harcamaları çarpanından daha düşüktür. Çünkü, kamu harcamaları doğrudan toplam talebin bir unsuru olduğu hâlde, vergiler kullanılabilir geliri etkileyerek tüketim harcamaları yoluyla milli hasılayı dolaylı olarak etkiler. Diğer bir deyişle, kamu harcamaları gelir akımını doğrudan etkilediği hâlde, vergiler bireylerin kullanılabilir gelirini doğrudan etkileyip ikinci aşamada bu kullanılabilir gelir ile yapılan tüketimi etkiler.

Marjinal Tüketim Eğilimi: Kullanılabilir kişisel gelirdeki değişikliğin tüketim miktarında meydana getirdiği değişikliktir.

Marjinal İthalat Eğilimi:  Gelir düzeyinde meydana gelen değişikliğin ithalat miktarında meydana getirdiği değişiktir.

Bir ekonomide üretilen mal ve hizmetler, ya hane halkı tarafından tüketim amacıyla satın alınır. (C) ya da firmalar tarafından yatırım amacıyla satın alınır (I). Bunların dışında kamu sektörü de bu mal ve hizmetleri kamu hizmeti vermek veya kamu yatırımı yapmak amacıyla satın alır (G). Dışa kapalı bir ekonomide Y cebirsel olarak aşağıdaki şekilde ifade edilir:
Y = C + I + G

Marjinal Tüketim Eğilimi: Kullanılabilir kişisel gelirdeki değişikliğin tüketim miktarında meydana getirdiği değişikliktir.

Buna göre mal ve hizmet alımına yönelen kamu harcamalarındaki (DG0) bir değişikliğin gayri safi milli hasılanın denge değerinde yaratacağı bir değişiklik şu şekilde ifade edilecektir:

Örneğin, c=0.8 ise yani ortalama bir kişi gelirinin %80’ini harcıyorsa G’deki T1’lik bir artış, Y’de T5’lik bir artış meydana getirecektir.

Soruda verilen hesaplamaya göre 50 milyon TL'lik bir harcama artışı, verilen formüle göre gayri safi milli hasılada 125 milyon TL'lik bir artış getirecektir.

Eşitlik 3’ü eşitlik 2’de ve eşitlik 2’yi eşitlik 1’de yerine koyup denklemi Y için çözdüğümüzde, parasal gayri safi milli hasılanın (Y) denge değerine ulaşırız:

Vergilerdeki bir artışın gayri safi milli hasılanın denge değerinde yaratacağı azalış ise şu şekilde ifade edilecektir:

Buna göre mal ve hizmet alımına yönelen kamu harcamalarındaki (DG0) bir değişikliğin gayri safi milli hasılanın denge değerinde yaratacağı bir değişiklik şu şekilde ifade edilecektir:

Soruda verilen kişi başına tüketim miktarının %50 olduğu bilgisinden yola çıkarak kamu harcamaları çarpanının 2 olduğu bulunmaktadır. Gayri safi hasılada 40 milyon TL'lik artış olduğu yine soruda verilmiştir. Buradan 40 milyon TL'yi 2 ye böldükten sonra, kamu harcamalarındaki artışı elde etmekteyiz. Cevap 20 milyon TL olacaktır.

(c/1 – c) ifadesi transfer harcamaları çarpanı olarak adlandırılır.

Kamu Harcamaları Çarpanı: Kamu harcamalarında meydana gelen değişikliğin gelir düzeyinde meydana getirdiği değişikliği ölçmek için kullanılan katsayıdır.

Gelirden bağımsız vergiler olduğu gibi gelire bağlı vergiler de modele eklenmiş olmaktadır. Bu durumda kullanılabilir gelir 

biçiminde ifade edilecektir.

Kamu harcamaları çarpanı ile vergi çarpanı arasındaki bu fark denk bütçe çarpanı kavramını gündeme getirmektedir.

Marjinal İthalat Eğilimi: Gelir düzeyinde meydana gelen değişikliğin ithalat miktarında meydana getirdiği değişikliktir.

Para Arzı ve Para Piyasası: LM Eğrisi
Yukarıda Keynesyen gelir modeline, faizden etkilenen değişken yatırımlar katılarak model genişletilmiş ve mal piyasasını temsil eden IS eğrisi kullanılarak denge gelir düzeyi araştırılmıştı. Denge gelir düzeyinin bir başka belirleyicisi para piyasasıdır. Faiz oranı para arzı ve para talebinden doğrudan etkilenmektedir. Aşağıda para arz ve talebi dikkate alınarak faiz oranı ve denge gelir düzeyi arasındaki ilişki LM eğrisi ile açıklanmaktadır.

Para arzı ile para talebinin eşit olduğu denge noktalarında gelir ile faiz oranı
arasındaki ilişkiyi gösteren eğridir.

Klasik Toplam Arz Eğrisi: Tam istihdam düzeyinde fiyat ne olursa olsun aynı miktarda mal üretileceğini gösteren dikey toplam arz eğrisidir.  Klasik toplam arz eğrisinin yatay eksene dik olması, fiyat düzeyi ne olursa olsun, aynı miktarda mal üretileceği anlamına gelir.