MALİYE POLİTİKASI I - Deneme Sınavı - 2

Ekonomik aktörlerin davranışını belirleyen etkenler sadece mevcut koşullar değildir. Geleceğe yönelik olumlu ve olumsuz beklentiler de kişi ve firmaların davranışını etkiler. Örneğin, tüketim sadece elde edilen gelirden değil, gelecekte elde edilmesi beklenen gelirden de etkilenir. Diğer yandan cari dönemdeki fiyat düzeyi kadar geleceğe yönelik fiyat bekleyişleri de tüketim, yatırım ve ücret talepleri gibi davranışları etkiler. Toplam arz açısından önemli bir konu enflasyon beklentilerdir. Firmalar ürettikleri malların fiyatlarını belirlerken ya da işçiler ücret talep ederken bu beklentileri dikkate alırlar. Doğru cevap A’dır.

1929’dan sonra ağırlıklı olarak uygulanan maliye politikasının, dışa açıklık arttıkça Keynes’in önerdiği kadar etkili olmadığı görülmüştür. Monetarist politikalar 1960’lı yıllarda kısmen uygulanırken 1980 sonrasında Yeni Klasik Teori etkisini hissettirmiştir. Doğru cevap E’dir.

Kapalı ve açık ekonominin sınırlarını yer (ülke ya da bölge) unsuru belirlemektedir. Belli bir ülkede ya da bölgede meydana gelen bir ekonomi sorunu, giderek daha fazla yeri (ülkeyi ya da bölgeyi) etkilemeye başlaması iki ekonominin de sınırlarını belirlemektedir. Doğru cevap D’dir.

Hükümet, kamu harcamalarını ve vergileri değiştirerek maliye politikasını yürütür. Diğerlerini ise Merkez Bankası vasıtasıyla kontrol eder. Doğru cevap C’dir.

Gelir düzeyi artarken para piyasasını dengede tutmak için faiz oranının yükselmesi gerekir. Faiz oranı artışı (i1), özellikle özel yatırım harcamalarını önemli ölçüde düşürür. Faiz oranı artışı, kamu harcamaları artışının gelir düzeyini basit Keynesyen modelin öngördüğü düzeye kadar arttırmasına engel olur. Faiz oranı artışı, kamu harcamaları artışının ilk başta yarattığı genişletici etkiyi kısmen azaltır. Özel yatırım harcamalarındaki azalma nedeniyle gelir düzeyindeki artış, IS eğrisindeki kayma miktarının çok altında kalır. Moneteristler, maliye politikasının etkinsizliğini sözkonusu dışlama etkisine dayandırmaktadır. Doğru cevap B’dir.

Keynesyenlere göre, ancak hükümetin maliye politikası yoluyla insanlara doğrudan satın alım gücü aktarması hâlinde, yatırımlar ve gelir düzeyi artar. Doğru cevap E’dir.

Sabit döviz kuru sisteminde, ülke parasının değeri, belli bir ülkenin para birimine ya da birden fazla ülkenin para birimlerinden oluşan bir döviz demetinin değerine sabitlenir. Merkez Bankası (Para Kurulu) döviz alım/satımı yaparak para değerinin belirlenen değerde kalmasını sağlar. Sabit döviz kuru sisteminde, Merkez Bankası belirlenen döviz kuru değeri üzerinden döviz almakla/ satmakla yükümlüdür. Esnek döviz kuru sisteminde ise döviz kuru, Merkez Bankasının bu tür müdahalesine gerek kalmadan döviz piyasasında serbestçe belirlenir. Doğru cevap D’dir.

Soruda iki yanlış ifade yer almakta olup, diğerleri doğrudur. İlki; “İthalat döviz kuruyla pozitif yönlü, gelirle negatif yönlü ilişkilidir.” İfadesi yanlış olup doğrusu “İthalat ise gelirle pozitif yönlü, döviz kuruyla negatif yönlü ilişkilidir.” Diğeri ise “Sabit döviz kuru sistemi; Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın belirlenmiş bir kur üzerinden döviz alım satımı yapmasıdır.” İfadesi yanlış olup doğrusu “Sabit döviz kuru sistemi: Merkez Bankası’nın belirlenmiş bir kur üzerinden döviz alım satımı yapmasıdır.” Doğru cevap C’dir.

Açık bir ekonomide kamu harcamalarındaki artış, vergilerde azalış, yabancıların gelirindeki artış ya da döviz kuru artışı, IS eğrisini sağa doğru kaydırır. Yabancıların gelirindeki artış genişletici etki yaratır, ihraç edilen mallara talebi arttırır. Döviz kuru artışı da ihracatı daha ucuz hâle getirerek arttırmak ve ithalatı daha pahalı hâle getirerek düşürmek suretiyle genişletici etki yaratır. Doğru cevap E’dir.

Sabit döviz kuru sisteminde, genellikle hem maliye politikası hem de para politikası ithalatı arttırarak, borçlanmayı arttırır ve ülkeye yüksek faizle sıcak para girişine neden olur. Ülkede artan fiyatlar, faizler, azalan ihracat devalüasyon beklentisini arttırır. Sıcak paranın ülkeyi terk etmesi para ve dolayısıyla ekonomi krizini başlatarak sabit döviz kuru sisteminin terk edilmesi yönünde baskı yaratır. Doğru cevap C’dir.

Döviz kuru artışı, ihracatı arttırarak ve ithalat talebini kısarak, gelirin daha da fazla artmasını sağlar. Bu nedenle, para politikası, sabit döviz kuru sistemine kıyasla esnek döviz kuru sisteminde daha etkili bir ekonomi politikası aracıdır. Doğru cevap A’dır.

İradi maliye politikasının temel özelliği bir ekonomide istikrarı sağlamak için alınması gerekli önlemlerin maliye politikasını yürütmekle yetkili siyasi karar birimlerinin takdirine dayanmasıdır. Yani, bir ekonomide talebi yönlendirmek veya istikrar sağlamak amacıyla siyasal otoritenin iradi kararlar almasıdır. Bu bağlamda, talep yetersizliği, enflasyon, işsizlik gibi sorunların ortaya çıkması halinde, bu sorunların çözümüne yönelik olarak ekonomik paketler hazırlanarak karara bağlanır. Bu kararlar bazen yasama organı tarafından alınabileceği gibi bazen de yürütme organı tarafından alınır. Doğru cevap D’dir.

Maliye politikasında gecikmeler sorunu, ekonomik sorunların zamanında tahmin ve teşhis edilmesi ile uygulamaya başlanan politikanın zamanında sonuç verebilmesine ilişkindir. Gecikmeler sorunu üç aşamalı olarak karşımıza çıkabilir. Bunlar tanıma gecikmesi, uygulama gecikmesi ve tepki gecikmesidir. Doğru cevap Bdir.

Uygulama gecikmesi, bir maliye politikası paketi için harekete geçme anı ile bu paketin uygulamaya başlanması arasındaki gecikmedir. Maliye politikasındaki değişiklikler genellikle yasal ve iradi kararlar gerektirir. Yasama süreci oldukça zaman almaktadır. Bu yüzden, bazen uygulamada ortaya çıkacak gecikmelerin azaltılması (zaman kazanmak) için yürütmeye bazı yetkiler verilir. Gelir vergisi dilimlerinin enflasyona uyarlanması ve katma değer vergisi oranının arttırılması veya düşürülmesine ilişkin bazı yetkilerin Cumhurbaşkanlığına verilmesi buna örnek olarak verilebilir. Doğru cevap E’dir.

Yasama organınca bazı yetkilerinin yürütme organına bırakılması gecikmeler sorunu aşamalarından uygulama gecikmesi içindir. Uygulama gecikmesi, bir maliye politikası paketi için harekete geçme anı ile bu paketin uygulamaya başlanması arasındaki gecikmedir. Maliye politikasındaki değişiklikler genellikle yasal ve iradi kararlar gerektirir. Yasama süreci oldukça zaman almaktadır. Bu yüzden, bazen uygulamada ortaya çıkacak gecikmelerin azaltılması (zaman kazanmak) için yürütmeye bazı yetkiler verilir. Gelir vergisi dilimlerinin enflasyona uyarlanması ve katma değer vergisi oranının arttırılması veya düşürülmesine ilişkin bazı yetkilerin Cumhurbaşkanlığına verilmesi buna örnek olarak verilebilir. Doğru cevap B’dir.

Yürütme organıdır. Diğer organların karar vermeleri belli bir usul hükümlerini içermektedir. Yasama organınca bazı yetkilerinin yürütme organına bırakılması gecikmeler sorunu aşamalarından uygulama gecikmesi içindir. Uygulama gecikmesi, bir maliye politikası paketi için harekete geçme anı ile bu paketin uygulamaya başlanması arasındaki gecikmedir. Maliye politikasındaki değişiklikler genellikle yasal ve iradi kararlar gerektirir. Yasama süreci oldukça zaman almaktadır. Bu yüzden, bazen uygulamada ortaya çıkacak gecikmelerin azaltılması (zaman kazanmak) için yürütmeye bazı yetkiler verilir. Gelir vergisi dilimlerinin enflasyona uyarlanması ve katma değer vergisi oranının arttırılması veya düşürülmesine ilişkin bazı yetkilerin Cumhurbaşkanlığına verilmesi buna örnek olarak verilebilir. Doğru cevap C’dir.

Yürütme organıdır. İradi maliye politikaları, bir ekonomik sorun ortaya çıktığında tasarlanıp karara bağlanır ve uygulanır. İradi politikalar, bir ekonomik sorunun ortaya çıkmasıyla gündeme geldiği için ekonomik tahminlerin doğruluğu büyük önem taşımaktadır. Uygulanacak maliye politikası, yapılan tahminlerin doğruluğuna ve konulan teşhislerin çerçevesine doğrudan bağlıdır. Ekonomik tahminler doğru yapılsa bile bu doğru tahminin zamanında yapılması, iradi kararların zamanında alınması ve uygulanan ekonomik programın beklenen zamanda ve büyüklükte sonuç vermesi gerekir. Yukarıda değinildiği gibi bir ekonomik sorunun doğru tahmin edilmesi elbette önemlidir. Ancak bu ekonomik sorunun zamanında tahmin edilmesi de en az doğruluğu kadar önemlidir. Doğru cevap C’dir.

Yürütme> Yasama> Yargı’dır. En erken karar verme kabiliyetine sahip yürütme organı birinci sıradadır. İkincisi ise yasama organıdır. Yargı organı ise Anayasamız gereğince denetim işlemi yapmaktadır. Yürütme organı haricinde diğer organların karar vermeleri belli ve ayrıntılı bir usul hükümlerini içermektedir. Yasama organınca bazı yetkilerinin yürütme organına bırakılması gecikmeler sorunu aşamalarından uygulama gecikmesi içindir. Uygulama gecikmesi, bir maliye politikası paketi için harekete geçme anı ile bu paketin uygulamaya başlanması arasındaki gecikmedir. Maliye politikasındaki değişiklikler genellikle yasal ve iradi kararlar gerektirir. Yasama süreci oldukça zaman almaktadır. Bu yüzden, bazen uygulamada ortaya çıkacak gecikmelerin azaltılması (zaman kazanmak) için yürütmeye bazı yetkiler verilir. Gelir vergisi dilimlerinin enflasyona uyarlanması ve katma değer vergisi oranının arttırılması veya düşürülmesine ilişkin bazı yetkilerin Cumhurbaşkanlığına verilmesi buna örnek olarak verilebilir. Doğru cevap A’dır.

Kamu harcamaları ve vergiler olmak üzere 2 tanedir. Maliye politikasının bu iki temel aracı olan kamu harcamaları ve vergilerin ekonomik istikrar sağlayıcı işlevi, bu araçların gelirdeki değişmelere karşılık ne kadar değiştiğine bağlıdır. Kamu harcamalarının talep arttırıcı özelliği olduğuna göre, durgunluk döneminde bu harcamaların artması, enflasyon döneminde ise bu harcamaların azalması gerekir. Tersine, vergiler özel sektör harcamalarını azalttığına göre durgunluk döneminde vergilerin azalması, enflasyon dönemlerinde ise vergilerin artması gerekir. Doğru cevap A’dır.

Kamu harcamaları (işsizlik tazminatı, tarıma verilen destekler) ve vergilerdir. Maliye politikasının bu iki temel aracı olan kamu harcamaları ve vergilerin ekonomik istikrar sağlayıcı işlevi vardır. Kamu harcamalarının talep arttırıcı özelliği olduğuna göre, durgunluk döneminde bu harcamaların artması, enflasyon döneminde ise bu harcamaların azalması gerekir. Tersine, vergiler özel sektör harcamalarını azalttığına göre durgunluk döneminde vergilerin azalması, enflasyon dönemlerinde ise vergilerin artması gerekir. Doğru cevap E’dir.