MALİ ANALİZ

Bilanço (finansal durum tablosu), bir işletmenin belli bir anda sahip olduğu varlıklarla, bu varlıkların sağlandığı kaynakları bir düzen içinde gösteren finansal tablodur.

Gelecek hesap dönemi içinde paraya çevrilmesi veya tüketilmesi beklenen varlıklar "Dönen Varlıklar"; gelecek hesap dönemi içinde paraya çevrilmesi veya tüketilmesi beklenmeyen varlıklar "Duran Varlıklar" olarak sınıflanır.

Hesap tipi bilanço: Hesap tipi bilançoda aktif ve pasif kalemler muhasebede kullanılan hesap çizelgesine karşılıklı olarak yazılarak düzenlenir.

Rapor tipi bilanço: Rapor tipi bilanço, aktif ve pasif kalemlerin alt alta yazılması ile oluşturulur. Rapor tipi bilanço, bir işletmenin birden fazla yılına ait rakamları yan yana yazarak karşılaştırma fırsatı verdiğinden, analiz amacıyla kullanılmaya daha uygundur.

Dönem Varlıklar; Hazır değerler, Menkul kıymetler, Ticari alacaklar, Stoklar ve Diğer dönen varlıklardan oluşur.

Gelir Tablosu, İşletmenin belli bir dönemde elde ettiği bütün gelirlerle, bu gelirleri elde etmek amacıyla aynı dönem içinde katlandığı bütün maliyet ve giderleri ve bunların sonucunda oluşan dönem net kârını veya zararını belli bir düzen içinde gösteren finansal tablodur.

Gelir tablosu aşağıda belirtilen beş ana bölümden oluşur.

Ek Finansal tablolar, genel olarak bilanço ve gelir tablosundan yararlanılarak hazırlanan veya onları tamamlayan, işletme analizine yardımcı raporlardır. Bu amaçla işletmelerde düzenlenebilecek aşağıdaki finansal tablolar "Ek Finansal Tablo" olarak tanımlanır.

Nakit Akış Tablosu, belirli bir dönemde işletmenin nakit kaynaklarını ve bunları kullandığı alanları gösteren bir tablodur. Bu tablo düzenlenirken, nakit girişi sağlamayan veya nakit çıkışı gerektirmeyen işlemler dikkate alınmalıdır. Yukarıda kısaca açıkladığımız bilanço ve gelir tablosu tahakkuk esasına göre hazırlanmış tablolardır. Nakit akış tablosu, bilanço ve gelir tablosunu birleştirerek firmanın nakit akış yapısını gösteren bir tablodur.

Net çalışma (işletme) sermayesi: Dönen varlıklarla kısa vadeli yabancı kaynaklar arasındaki farktır. Diğer bir anlatımla, net çalışma sermayesi, dönen varlıkların uzun vadeli yabancı kaynaklar ve öz kaynaklarla finanse edilen; yani kısa vadeli yabancı kaynakları aşan kısmıdır.

Toplumun ihtiyaçlarını karşılamak üzere faaliyette bulunan iktisadi birimler olarak tanımlanan işletmelerde meydana gelen iktisadi faaliyetlerle ilgili bilgilere başta ortaklar olmak üzere kredi kurumları, yöneticiler, tüketiciler, kamuoyu vb. ihtiyaç duyarlar. Bu ihtiyaç duyulan bilgiler işletmenin muhasebe sistemi tarafından üretilen finansal tablolar aracılığı ile sağlanır. Finansal tablolar işletmenin muhasebe sistemine kaydedilen ve sınıflandırılan bilgilerin belirli zaman aralıklarıyla bu bilgilere ihtiyaç duyan ve bu bilgileri kullanacak olanlara iletilmesini sağlayan araçlar şeklinde tanımlanmaktadır. Tanımdan da görüldüğü gibi finansal tablolar bir bilgi iletişim aracıdır. Bilgiye ihtiyaç duyan ve bilgiyi kullananlar açısından finansal tablolar işletmelerin iktisadi ve mali yapıları ve faaliyet sonuçları açısından yapılacak değerlemeler ile alınacak kararlara destek olacak çok yararlı bilgiler sağlar. Yukarıdaki değerlendirmelerden anlaşılacağı üzere finansal tabloların amacı çeşitli kullanıcıların ekonomik kararlar verirken faydalanmaları için işletmenin finansal durumu, performansı ve finansal durumundaki değişiklikler hakkında bilgiler sağlamaktır. Bu amaç için hazırlanan finansal tablolar kullanıcıların büyük bir kısmının ortak ihtiyaçlarını karşılar. Ancak finansal tablolar çoğunlukla geçmişteki işlemlerin etkisini gösterir ve finansal olmayan bilgileri içermezler. Finansal tablolar aynı zamanda yönetimin idaresinin sonuçlarını ve yönetimin idaresine verilen kaynakların kullanımını gösterir. İşletme sahipleri adına hareket eden yönetimin yeterliliği finansal tablolar ile belirlenebilir. Böylece karar alıcılar ekonomik kararlarını bu değerlendirmelere dayanarak verebilirler. Örneğin işletmedeki yatırımları devam ettirmek veya satmak veya yönetimi değiştirmek gibi kararlar alınabilir.

Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi, finansal tablolara ilişkin seçeneklerde yer alan değerlendirmelerin tümü doğrudur, dolayısıyla doğru cevap E’dir.

Temel finansal tablolar, Finansal Durum Tablosu ve Gelir Tablosu; ek finansal tablolar ise, Fon Akış Tablosu, Nakit Akış Tablosu, Net Çalışma Sermayesi Değişim Tablosu, Satışların Maliyeti Tablosu ve Özkaynaklarda Değişim Tablosundan oluşmaktadır. Bu sınıflamadan da anlaşıldığı gibi, Fon Akış Tablosu, Nakit Akış Tablosu, Net Çalışma Sermayesi Değişim Tablosu, Satışların Maliyeti Tablosu ve Özkaynaklarda Değişim Tablosu ek finansal tablolar olarak ele alınır, dolayısıyla doğru cevap E’dir. Finansal Durum Tablosu ise Gelir Tablosu ile birlikte temel finansal tablolar olarak değerlendirilir.

Biçimsel açıdan bilanço hesap tipi bilanço ve rapor tipi bilanço olmak üzere iki tipte düzenlenir. Hesap tipi bilançoda aktif ve pasif kalemler muhasebede kullanılan hesap çizelgesine karşılıklı olarak yazılarak düzenlenir. Rapor tipi bilanço ise aktif ve pasif kalemlerin alt alta yazılması ile oluşturulur. Rapor tipi bilanço, bir işletmenin birden fazla yılına ait rakamları yan yana yazarak karşılaştırma fırsatı verdiğinden, analiz amacıyla kullanılmaya daha uygundur. Bilançolar kapsadıkları bilgi düzeyi bakımından özet bilanço ve ayrıntılı bilanço olmak üzere ikiye ayrılır. Özet bilanço genel olarak hesap grup tutarlarını gösterir. Ayrıntılı bilanço ise bilanço hesap grupları yanında her hesap grubunda yer alan hesapları da gösterir. Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi rapor tipi bilanço, bir işletmenin birden fazla yılına ait rakamları yan yana yazarak karşılaştırma fırsatı verdiğinden, analiz amacıyla kullanılmaya daha uygundur, dolayısıyla doğru cevap B’dir.

Gelir tablosu aşağıda belirtilen şu beş ana bölümden oluşur:

Bu listeden de anlaşıldığı gibi seçeneklerde yer alan bölümlerin tümü gelir tablosunu oluşturan bölümlerdendir, dolayısıyla doğru cevap E’dir.

Ek Finansal tablolar, genel olarak bilanço ve gelir tablosundan yararlanılarak hazırlanan veya onları tamamlayan, işletme analizine yardımcı raporlardır. Bu amaçla işletmelerde düzenlenebilecek aşağıdaki finansal tablolar "Ek Finansal Tablo" olarak tanımlanır.

Satışların Maliyeti Tablosu gerçekte gelir tablosunun tamamlayıcısı niteliğinde bir finansal tablodur. Bu tablo gelir tablosunda yer alan Satışların Maliyeti kaleminin detayını gösterir. Özellikle üretim işletmelerinde üretim maliyet unsurları olan Direkt İlkmadde ve Malzeme Giderleri, Direkt İşçilik Giderleri ve Genel Üretim Giderlerinin analizi açısından dikkatle incelenmesi gereken bir finansal tablodur.

Fon Akış Tablosu, işletmenin belirli bir dönemde fon kaynaklarını ve bunları kullandığı alanları gösteren bir tablodur. Bu tabloda fon kavramı tüm finansal (mali) değişimleri ifade eder. Fon akış tablosu, bilanço ve gelir tablosunu tamamlayıcı ve işletmenin finansal durumunun yorumlanmasına yardımcı bir kapsama sahiptir. Fon akış tablosunun kaynaklar tarafı cari faaliyet döneminde elde edilen fonların sağlam kaynaklardan mı yoksa geçici işlemlerden mi sağlandığını gösterir.

Nakit Akış Tablosu, belirli bir dönemde işletmenin nakit kaynaklarını ve bunları kullandığı alanları gösteren bir tablodur. Bu tablo düzenlenirken, nakit girişi sağlamayan veya nakit çıkışı gerektirmeyen işlemler dikkate alınmalıdır.

Özkaynak Değişim Tablosu, ilgili dönemde özkaynak kalemlerinde meydana gelen artış veya azalışları gösteren tablodur. Bu tablo işletme sahip ve ortaklarının yaptığı ilave yatırımları gösterir. Yani sermaye artırımı, yedek, fon ve kâr kalemlerindeki değişiklikler bu tablo yardımıyla finansal tablo kullanıcılarına aktarılır.

Net çalışma sermayesi değişim tablosu, net çalışma sermayesinin oluşumunda yer alan dönen varlık ve kısa vadeli yabancı kaynak kalemlerindeki değişimi gösterir. Net çalışma sermayesi değişim tablosu, net çalışma sermayesindeki değişimin hangi dönen varlık ve kısa vadeli yabancı kaynak kalemine yansıdığını gösterir.

Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi Ek Finansal Tabloların türlerine ilişkin seçeneklerde yer alan bilgilerin tümü doğrudur, dolayısıyla doğru cevap E’dir.

Satışların Maliyeti Tablosu gerçekte gelir tablosunun tamamlayıcısı niteliğinde bir finansal tablodur. Bu tablo gelir tablosunda yer alan Satışların Maliyeti kaleminin detayını gösterir. Özellikle üretim işletmelerinde üretim maliyet unsurları olan Direkt İlkmadde ve Malzeme Giderleri, Direkt İşçilik Giderleri ve Genel Üretim Giderlerinin analizi açısından dikkatle incelenmesi gereken bir finansal tablodur. Tablonun oluşumunda yer alan üretim maliyet unsurları aşağıdaki gibi tanımlanır. Direkt İlkmadde ve Malzeme: Üretilen mamule göre kullanılacak miktar ve tutarı belirlenebilen ve mamule göre izlemeye değer bulunan maddeleri kapsar. Direkt İşçilik: Üretilen mamul üzerinde bizzat işlem yapan çalışanların ücret giderlerini kapsar. Genel Üretim Giderleri: Üretimle ilgili olduğu halde yukarıda açıklanan iki ana gider içine alınamayan giderlerdir. Bu giderler mamullere dağıtım yolu ile yüklenir. Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi, doğru cevap A’dır. “Direkt İlkmadde ve Malzeme Giderleri”, “Direkt İşçilik Giderleri” ve “Genel Üretim Giderleri” ek finansal tablolar kapsamındaki Satışların Maliyeti Tablosunda yer alan ve satışların maliyeti kaleminin detayını gösteren unsurlardandır.

“Fon Kaynakları ve Bunların Kullanıldığı Alanlar” Fon Akışı Tablosunda gösterilmektedir. Fon Akış Tablosu, işletmenin belirli bir dönemde fon kaynaklarını ve bunları kullandığı alanları gösteren bir tablodur. Bu tabloda fon kavramı tüm finansal (mali) değişimleri ifade eder.

“Net Çalışma Sermayesi Değişimi” ise Nakit Akış Tablosunda gösterilir. Nakit akış tablosu, bilanço ve gelir tablosunu birleştirerek firmanın nakit akış yapısını gösteren bir tablodur. İşletmenin faaliyet bölümlerine göre hazırlanmış nakit akış tablosu bilanço, gelir tablosu, net çalışma sermayesi değişim tabloları bilgilerini bir arada sunabilme özelliğine sahip olması nedeniyle son yıllarda önemli bir tablo olarak ortaya çıkmıştır.

Satışların Maliyeti Tablosu gelir tablosunun eki olarak düzenlenmek zorundadır. Bu tablo sonucuna göre oluşan Satışların Maliyeti tutarı gelir tablosuna aktarılır. Gelir tablosunda Satışların Maliyeti altında hesaplardan aktarılan dört maliyet kalemi yer alır. Bunlar; Satılan Mamul Maliyeti, Satılan Ticari Mallar Maliyeti, Satılan Hizmet Maliyeti, Diğer Satışların Maliyeti olarak sıralanabilir.  Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi doğru cevap E’dir.

Direkt yöntemde nakit akış tablosunun düzenlenmesinde bilanço ile gelir tablosundan yararlanılmakta ve gelir tablosu nakit akış tablosunun düzenleme çalışmalarının başlangıç noktasını oluşturmaktadır. Direkt yöntemle hazırlanmış nakit akış tablosunun özelliği, nakit hesabının gelir tablosunun üst kalemi olan gelirle başlamasından kaynaklanmaktadır. Direkt yöntemde belirli bir dönemdeki “Brüt Nakit Girişleri”, “Brüt Nakit Çıkışları”, “Faiz Ödemeleri ve Alımları” ve “Vergi Ödemeleri” gösterilmektedir, dolayısıyla doğru cevap D’dir. “Net Kar ile Faaliyet Nakit Akışı Arasındaki İlişkiler” endirekt yöntemde gösterilir. Endirekt yöntem, net kâr ile faaliyet nakit akışı arasındaki ilişkileri ortaya koymaktadır.

Özkaynak Değişim Tablosu, ilgili dönemde özkaynak kalemlerinde meydana gelen artış veya azalışları gösteren tablodur. Bu tablo işletme sahip ve ortaklarının yaptığı ilave yatırımları gösterir. Yani sermaye artırımı, yedek, fon ve kâr kalemlerindeki değişiklikler bu tablo yardımıyla finansal tablo kullanıcılarına aktarılır. Gelir tablosu işletmenin özkaynaklarında meydana gelen değişimleri göstermekte yeterli bilgi sağlamaz. Özkaynaklardaki değişiklikler kârdan meydana gelebileceği gibi bu değişiklikler kâr dışındaki diğer işlemlerden de meydana gelmiş olabilir. Özkaynak bir yandan işletmenin faaliyetlerini yürütmesi için gerekli olan kaynakları gösterirken diğer taraftan işletmeden alacaklı olanlara karşı bir güvence oluşturarak, yabancı kaynaklardan yararlanılmasına da olanak sağlar. Ayrıca işletmenin karşılaşacağı çeşitli risklere karşı da bir sigorta görevi üstlenmektedir.  Tabloda özkaynak grubunu oluşturan ödenmiş sermaye, sermaye yedekleri, kâr yedekleri, geçmiş yıllara ait kârı-zararı, dönem net kâr-zarar kalemlerinin her birinin dönem başı tutarını, dönem içinde kalemlerde meydana gelen artış ve azalışları ve dönem sonu kalanını ayrı ayrı gösterecek biçimde her bir özkaynak kalemi için birer sütun açılır ve her kalemin hareketi bu sütunda izlenir. Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi, seçeneklerde yer alan kalemlerin her biri özkaynak grubunu oluşturan ve özkaynak değişim tablosunda gösterilen kalemlerdir, dolayısıyla doğru cevap E’dir. Özkaynak işlemlerini artıran işlemler artı, azaltan işlemler parantez içinde gösterilerek eksi olarak dikkate alınır. Özkaynak kalemlerindeki artışlar ve azalışlar yatay kalemlerde belirtilerek ait olduğu sütuna ve özkaynaklar toplamı sütununa kaydedilir.

Mali analiz, bir işletmenin finansal durumunu, faaliyet sonuçlarını, finansal performansını ve finansal yönden gelişimini değerlendirebilmek, gelişme yönünü ve büyüklüğünü öngörebilmek, geleceğe yönelik tahminlerde bulunabilmek için finansal tablolarda yer alan kalemler arasındaki ilişkilerin ve bunların zaman içerisinde gösterdiği eğilimlerin incelenmesini gerektirir.

Gerek temel finansal tablolar gerekse ek finansal tablolar işletmelerin iktisadi ve mali yapıları, faaliyet sonuçları, nakit akışları, fon akışları, özkaynaktaki değişmeler vb. konularda işletmeyle ilgili karar vericiler açısından önemli bilgiler sağlarlar. Bu finansal tablolarda yer alan veriler üzerinden yapılacak bazı analitik uygulamalar işletmeyle ilgili finansal yorum ve değerlendirmeler açısından daha anlamlı ve yararlı sonuçlar alınmasına katkıda bulunur. Bu analitik uygulamalar mali analiz kapsamında yürütülür.  Mali analiz, bir işletmenin finansal durumunu, faaliyet sonuçlarını, finansal performansını ve finansal yönden gelişimini değerlendirebilmek, gelişme yönünü ve büyüklüğünü öngörebilmek, geleceğe yönelik tahminlerde bulunabilmek için finansal tablolarda yer alan kalemler arasındaki ilişkilerin ve bunların zaman içerisinde gösterdiği eğilimlerin incelenmesini gerektirir. Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi seçeneklerde yer alan uygulamaların tümü mali analiz kapsamında yürütülen analitik uygulamalardır, dolayısıyla doğru cevap E’dir. Finansal analist finansal tabloları hem işletmenin geçmişte yürüttüğü faaliyetlerinin sonucu olarak işletmenin başarımını değerlemek, hem de gelecekteki başarımının ne olacağını tahmin etmek için inceler.