MAKRO İKTİSAT

Toplam iktisadi faaliyet tepe noktaya ulaştıktan sonra iniş aşaması başlar. Toplam iktisadi faaliyetin düştüğü bu iniş aşamasına da “daralma”, “durgunluk” ya da “resesyon” dönemi adı verilir.

Toplam iktisadi faaliyet için iki dip nokta veya iki tepe nokta arası tam bir “konjonktür devresi” olarak adlandırılır. Konjonktür dalgalanmasında toplam iktisadi faaliyetin en düşük değere ulaştığı noktaya dip denirken toplam iktisadi faaliyetlerin en yüksek olduğu noktaya tepe adı verilir. Toplam iktisadi faaliyet dip noktaya ulaştıktan sonra yükselmeye başlar. Toplam iktisadi faaliyetin arttığı bu çıkış dönemine genişleme dönemi denir. Toplam iktisadi faaliyet tepe noktaya ulaştıktan sonra iniş aşaması başlar. Toplam iktisadi faaliyetin düştüğü bu iniş aşamasına da daralma veya durgunluk (resesyon) dönemi adı verilir.

Makroiktisadi değişkenlerin konjonktür dönemindeki davranışlarını incelerken iki temel karakteristik konjonktürel davranış önem taşır. Bunlar:

Makroiktisadi değişkenlerin toplam ekonomik faaliyetlere göre ne yönde değiştiği üç ayrı durumla tanımlanır:

Son olarak, eğer iktisadi değişkenin iniş ve çıkış hareketleri toplam iktisadi faaliyetten yani konjonktürden bağımsız hareket ediyorsa “konjonktürel olmayan değişken (acyclical)” adını alır.

Enflasyon ve Nominal Faiz oranları aynı yönde ve gecikmeli konjonktür davranışı gösteren makro iktisadi değişkenlerdir. Eğer makroiktisadi değişkenin dönme noktaları konjonktürden önce ortaya çıkıyorsa o değişken “öncü değişken”, konjonktürle aynı zamanda gerçekleşiyorsa “eş zamanlı değişken”, konjonktürden sonra ortaya çıkıyorsa “gecikmeli değişken” olarak adlandırılır.

Temel makro iktisadi değişkenler ve konjonktür davranışları şu şekilde sıralanabilir:

Solow Büyüme Müdeli, Neo-klasik varsayımlar üzerine kurulmuştur. Modelin varsayımları şunlardır:

Solow büyüme modeline göre, eğer iki ülkenin “tasarruf eğilimleri”, “aşınma oranları”, “nüfus oranındaki artışları” ve “teknoloji düzeyleri” aynı ise, bu iki ülkenin aynı durağan durum dengesinde olduğunu söyleyebiliriz. Bu durumda bu iki ülke aynı durağan durum kişi başına hasıla seviyesinde yer almaktadır. Aynı durağan durumda bulunan bu ülkelerden, işgücü başına hasıla seviyesi görece daha düşük olanın, işgücü başına hasıla seviyesi daha yüksek olan ülkeyi bir süre sonra yakalamasına mutlak yakınsama adı verilir. Böylece kişi başına hasıla oranı daha düşük gelişmekte olan ülkelerin kişi başına hasıla oranları daha yüksek zengin ülkeleri yakalaması söz konusudur.

İçsel Büyüme Teorilerinde ekonomik büyümeyi etkileyen başlıca faktörler, beşeri sermaye, bilgi, yetenek ve yaratıcılık, eğitim, araştırma ve geliştirme olarak karşımıza çıkar. Bir ülkenin gelişmesi ve kalkınmasında “Enflasyon” önemli bir unsurdur, ancak İçsel Büyüme Teorileri yaklaşımında “enflasyon” ekonomik büyümeyi etkileyen başlıca faktörler arasında sayılmamıştır.

İçsel büyüme teorilerinde üretim fonksiyonu için sermayenin marjinal getirisi için azalan verimlere tabi olmayan yapısı söz konusudur. Bunun nedeni de bilginin modelde oynadığı önemli roldür. Buna göre “bilgi”, azalan verimlere tabi olmayan bir sermaye türü olarak ekonomik büyümenin itici gücü olarak karşımıza çıkar. Bununla ilgili içsel büyüme teorisyenleri ekonominin bütünü için sermayenin marjinal verimliliğinin neden azalmadığının nedenleri ile ilgili unsurlara açıklık getirmişlerdir.

Araştırma ve Geliştirme (Ar & Ge) Modelinde yapılan yenilikler ve bu yenilikler arttıkça oluşan uzmanlaşma sonucu meydana gelen “artan getiri” ve “dışsallıklar”, büyümenin anahtarı olmaktadır.

Neoklasik modellerde tesadüfi olarak ortaya çıkıp üretim sürecine giren bilgi birikimi, içsel Ar & Ge modelinde ise bilinçli bir süreç sonucunda ortaya çıkar. Araştırma merkezlerinde ortaya çıkan bilgi birikiminin yasal kullanım haklarına sahip olmak için ise bilgiyi üreten firmalar patent hakkına sahip olurlar. Ancak, modele göre, patent haklarına rağmen üretilen Ar&Ge bilgileri bir şekilde sektördeki diğer firmalar tarafından da oluşan dışsallık sonucu kullanılacak ve üretim sürecindeki bu pozitif dışsallıklar ile de artan verimler oluşacak, bu da daha hızlı ekonomik büyümeyi beraberinde getirecektir.