MAKRO İKTİSAT

Y= C+I+G

Burada, mal piyasasında denge koşulunun (AE=Y) olduğu bilgisi anımsandığında;

AE= C+I+G

Şeklin alt paneline göre IS eğrisinin alt tarafında kalan noktaları temsil eden bu durum mal piyasası açısından talep fazlalığı durumunu (AE > Y) göstermektedir. Aynı şekilde talep fazlalığı durumuyla eş zamanlı olarak gelişen (I > S) durumu söz konusu olmaktadır.

LM eğrisinin farklı bir formda oluşmasına yol açan ana unsurun para talep eğrisi kaynaklı olduğu söylenebilir. Öyle ki; para piyasasında dengenin kurulmasında rol oynayan para arzı ve para talebi unsurlarının olduğu bilinmektedir.

Şekil 4.19’da (A noktasında) mal ve para piyasalarının (IS-LM0) (i0) faiz oranı düzeyinde dengede oldukları görülmektedir. Para otoritesi reel para arzını artırdığından (LM1) faiz oranı düşebileceği en düşük seviye olan sıfıra (0) inmektedir. B noktasında denge milli gelir Y1 olacaktır. Ekonominin likidite tuzağında olduğu bu durumda reel para arzı artışı faizleri düşüremez ve toplam planlanan harcamalar artmadığı için denge milli gelir düzeyi artmaz. B noktasında denge sağlanır.

Para talebinin faize sonsuz duyarlı olduğu (h=∞) likidite tuzağı durumuna ilişkin detaylardan sonra para talebinin faiz oranına tamamen duyarsız (h=0) olabildiği para piyasasına ilişkin başka bir özel durum söz konusudur. Buna göre makroekonomik dengenin aşağıdaki Şekil 4.20 itibariyle elde edilebileceği görülmektedir.

Şekil 4.20 Para Talebinin Faize Tam Duyarsız Olması Durumunda Makroekonomik Denge (h=0).

Para talebinin faize tam duyarsız olduğu (h=0) durumda makroekonomik dengenin başlangıçta (A) noktası itibariyle (i0-Y0) bileşiminde sağlandığı görülmektedir. Reel para arzında meydana gelen bir artışla birlikte makroekonomik dengenin (B) noktası itibariyle (i1-Y1) bileşimde sağlandığı görülmektedir. Görüldüğü gibi likidite tuzağı durumundan farklı olarak reel para arzında meydana gelen her artışın para talebinin gelire olan duyarlılığının tersiyle (1/k).(ΔM/P) çarpımı kadar denge milli gelir düzeyini artıracaktır.

Bu durum her ne kadar mal piyasasındaki dinamiklerle ilgili olsa da makroekonomik dengenin sağlanmasında para politikasının etkinliğini olumsuz etkilemektedir. Bilindiği üzere genişletici para politikasının amacı denge faiz oranındaki düşüşün etkisiyle yatırım ve harcamaların artışı üzerinden denge milli gelirin artırılmasıdır. Bu durumda ekonominin likidite tuzağı durumunda olmasından farklı bir şekilde reel para arzında meydana gelen artış faiz oranını düşürmesine karşın bu bölümde yatırımlar faizden hareketle belirlenmediğinden faiz düşüşü yatırım ve harcama artışına neden olamayacağından denge milli gelir düzeyi üzerinde bir artış söz konusu olamayacaktır. Bu durumu Şekil 4.21’de olduğu gibi açıkça gösterebilmek mümkündür.

Yatırımların faize tam duyarsız olduğu (b=0) mal piyasasındaki bu özel durumu ifade eden IS eğrisiyle, para piyasasındaki dengeyi gösteren alışılmış pozitif eğimli LM eğrisinin (A) noktası itibariyle (i0Y0) bileşiminde makroekonomik dengeyi tesis ettikleri görülmektedir. Para otoritesinin reel para arzını artırmasıyla topyekün bir biçimde sağa doğru kayan (LM1) eğrisi IS eğrisiyle (B) noktasında eşitlenerek denge faiz oranının (i1) düzeyine düşmesine karşın, yatırım ve harcamaların faiz oranındaki hareketlere duyarsız olması nedeniyle toplam planlanan harcamaları artıramamış ve den­ge milli gelir bir önceki durumda olduğu gibi (Y0) düzeyinde kurulmuştur.