Makro İktisadi Politikaların Etkinliği

Makroekonomik politikalara ilişkin olarak dikkat edilmesi gereken iki önemli husus bulunmaktadır:
Bunlardan birincisi, teoride yurt dışındaki gelişmelerin dışsal, yani kontrol edilemez varsayılmasından ötürü dikkate alınan potansiyel çıktı
ölçeğinin GSMH değil; GSYH olarak değerlendirilmesi gereğidir. İkincisi ise, takip edilecek potansiyel çıktı düzeyinin nominal değil; reel değerler ile ele alınması gerekliliğidir. Zira nominal makro düzeyli veriler bir ekonominin gerçekleşen performansı hakkında yanıltıcı bilgi verebilirler.

Müdahale Karşıtı Teorisyenlerin Temel Argümanları
Ekonomiye müdahaleye çoğu koşulda karşı olan ve Klasik ekol kökenli olarak değerlendirilebilecek ekonomistler para politikalarının reel değişkenleri etkileyemeyeceği için yalnızca kısa dönemde yanıltıcı bir “olumlu hava” yaratabileceğini; uzun dönemde ise kısa dönemde yaratılan olumlu havadan çok daha olumsuz sonuçlara yol açacağını savunurlar. Onlara göre para arzında görülen artışlar kısa dönemde harcamaların artmasını ve ekonomide durgunluğun aşılmasını sağlayabilecektir ancak bunun karşılığında uzun dönemde fiyatlar genel düzeyinde bir artışı beraberinde getirirken ekonominin uzun dönem büyümesini ciddi biçimde baltalayacak olan tasarruf kaybına yol açacaktır.

Politika Uygulamada Farklı Perspektifler: Klasik-Keynesyen Görüş Ayrımı
Klasik ve Keynesyen görüşlerin temel ayrım noktalarından biri, ekonominin şoklar karşısında kısa dönemde tam istihdam gelir düzeyini koruyup koruyamayacağı sorusuna verdikleri yanıtlardır. 

Bu nedenle şoklar ile para ve maliye politikalarının etkilerini gözlemleyebilmek adına tipik bir IS-LM modeline bir tam istihdam doğrusu eklenmesi suretiyle IS-LM-FE modeli geliştirilmiştir. Bu modelde IS ve LM eğrilerine ek olarak gelir eksenine dik biçimde bulunan ve izleyen sayfalarda detaylı olarak anlatılacak bazı koşullarda sağa ya da sola kayan bir FE (full employment/tam istihdam) doğrusu bulunmaktadır.

Bir IS-LM-FE modelinde bir şok sonrasında ekonomiye müdahale edilmemesi halinde bir süre sonra fiyatlar genel düzeyi piyasaları optimize edecek biçimde değişir ve ekonomi kendiliğinden tam istihdam dengesini yakalar. Başka bir deyişle otomatik dengelenme mekanizmasının temel aktörü fiyatlardır. Klasik ekonomistler fiyatların hızlı uyarlandığı ve dolayısıyla dengelenmenin de hızlı gerçekleştiği bir ekonomiyi tasvir ederler. Öte yandan Keynesyenler fiyatların uzun dönemde ekonomiyi otomatik olarak dengeye getireceğini kabul etmekle birlikte bu dengelenme sürecinin bazen yıllar sürebileceğini ve bu süreçte ekonominin ciddi hasar alabileceğini savunurlar.

 Klasik görüş temelde paranın ekonomiyi gerçek anlamda etkileyemeyeceğini ifade eden mübadele denkleminden hareketle para arzındaki değişikliklerin yalnızca fiyatlar genel düzeyini etkileyeceğini ve reel değişkenler üzerinde etkisiz kalacağını öne sürmektedir. Bu durum, hatırlanacağı üzere paranın yansızlığı ya da nötr olması olarak ifade edilir. Keynesyen görüş de aslında paranın uzun dönemde yansız olduğunu kabul etmektedir. Ancak burada da iki görüş arasındaki temel fark kısa dönemde ortaya çıkmaktadır. 

Pareto Optimal
Kaynakların optimum düzeyde dağıtılmış olmasını ifade eder. Pareto optimal bir
kaynak dağılımı söz konusu olduğunda ekonomik birimlerden birinin durumunu
kötüleştirmeden diğerinin durumunu iyileştirmek olanaksızdır.

Rasyonel Beklentiler
Ekonomik birimlerin geleceğe yönelik beklentilerini geçmiş deneyimlerden ziyade
reel değişkenleri göz önünde bulundurarak ve geleceği baz alarak oluşturdukları
beklenti modelidir.

Doğal İşsizlik
Bir ekonomide yalnızca yapısal ve friksiyonel işsizlerin oluşturduğu grubu ifade
eder. Yapısal işsizlik çoğunlukla teknolojik gelişme nedeniyle ortaya çıkar ve bazı
mesleklerin kaybolmasına yol açar. Friksiyonel işsizlik ise iş değiştirenlerin geçici
olarak işsiz kalması nedeniyle oluşmaktadır. Bu nedenle bir ekonominin teorik olarak doğal işsizlik oranının altında bir işsizlik oranını yakalaması olanaksızdır.

Phillips Eğrisi
Döngüsel işsizlik oranı ile beklenen enflasyon oranı arasındaki kısa dönemli
ve ters yönlü ilişkiyi gösteren eğridir. Kısa dönemde ekonomide politika yapıcının
uygulayacağı harcama politikalarıyla eğri üzerindeki bir enflasyon-işsizlik
kombinasyonunu seçebileceğini vurgular.

Yeni Keynesyenler
1980’li yılların ortalarında Keynesyen akıma ilişkin görüşleri mikro temellere dayandırarak açıklamaya çalışan ve bunu büyük ölçüde başarıyla yapan Yeni Keynesyen akım ortaya çıkmıştır. Hatırlanacağı üzere Ortodoks Keynesyen görüş tam istihdam dengesinin yalnızca istisnai olarak yakalanabileceğini ve gerçekleşen istihdam düzeyinin çoğu zaman bir eksik istihdam düzeyi olacağını
savunmaktaydı. Bunu açıklamak için de ücretlerin ve fiyatların yapışkan olduğunu, bir şok sonrasında bunların geriye yürümediğini yani düşmeye karşı
direnç gösterdiğini ortaya koymaktaydı. Ancak ekonomiye herhangi bir düzenleyici ya da denetleyici müdahale olmadığı durumda bile işgücü piyasalarının neden temizlenemediğini mikro ekonomik temellere dayandırarak açıklayamamaktaydı.

Monetarist Görüşün Ortaya Çıkışı
İlk kez 1968 yılında kullanılan “Monetarist” terimi Milton Friedman ve Chicago Okulu ile özdeşleştirilmiştir. Monetarizm, para stokunun başta enflasyon olmak üzere ekonomideki sorunların temel kaynağı olduğunu savunan ekonomik düşünce sistematiğidir. Zaman içerisinde gelişen ekonometrik teknikler ve genişleyen veri setleri kısa dönemde parasal değişimlerin ekonomideki reel değişkenlere etkisi olduğunu ortaya koymuş ve paranın her zaman mutlaka nötr olduğunu savunan Klasik görüşü yanlışlayan bir çıkarım oluşturmaya başlamıştır.

Adaptif Beklentiler
Ekonomik birimlerin geleceğe yönelik beklentilerini geçmiş deneyimlerini baz
alarak oluşturduğu beklenti modelidir.
Adaptif beklentiler hipotezi Klasiklerin açıklamayı başaramadıkları kısa dönemde parasal (nominal) değişkenlerin reel değişkenleri etkilemesi gerçeğini teorik bir temele oturtmakla birlikte önemli bir sorun da içermektedir. Bu sorun, hipotezin
ekonomik birimleri sistemik hata yapıyor olarak dizayn etmesidir. Buna göre ekonomik birimleri kısa dönemde her türlü parasal değişiklik ile yanıltmak ve reel-nominal ayrımını kaybetmelerini sağlamak mümkündür.

Parasal Sıkışıklık (Sürtünme)
Ekonomide alışveriş işlemlerinin kolayca yapılmasına olanak sağlayacak miktarda
para olmaması durumunda alışverişlerin zorlaşması durumudur.
Maliye politikaları ise temelde kamu harcamaları ile vergilerin düzenlenmesinden ibarettir. Para politikasına benzer şekilde çoğunlukla genişleme şeklinde uygulanan bu politikalar, para politikası ile çözümlenemeyen ekonomik krizlerde krizden çıkışı kolaylaştıran ve hızlandıran bir araç olarak görülmektedir.

Arz Şokları
Arz şokları bir ekonomide verimliliğe etki eden ve fiyatlar genel düzeyi üzerinde maliyet aracılığıyla dolaylı etki ortaya çıkaran şoklardır. 

Reel Para Arzı
LM eğrisi ile gösterilen para piyasası dengesinin reel para arzı ve para talebinden
oluştuğu varsayımı altında uzun dönemde görülen para arzı değeridir. Reel para
arzı, nominal para arzının fiyatlar genel düzeyini gösteren bir ölçeğe bölünmesi
ile elde edilir. Çoğunlukla Ms/P şeklinde ifade edilen reel para arzı, örneğin pozitif
bir reel şok sonrasında maliyetlerdeki düşüş ile fiyatlar genel düzeyinin düşmesi
sonrasında azalan P değeri nedeniyle Ms/P oranının büyümesi sonucu artar. Tersine, negatif bir reel şok sonucu fiyatlar genel düzeyinde görülecek artışlar reel para arzının azalmasına yol açar.

Fiyat Sinyalleri
Ekonomide serbest piyasa koşulları altında fiyatlar aslında ürünlere ne derecede
önem atfedildiğini gösteren birer sinyal işlevi görmektedir. 

Maliye Politikasının Aşırı Kullanımının Zararları
Maliye politikası özellikle negatif talep şoklarına karşı ekonomilerin hızlı ve etkin bir şekilde stabilizasyonunu sağlar. Buna rağmen maliye politikaları ile ekonominin aşırı uyarılması veya bu politikaların aşırı yoğun biçimde kullanılması durumunda başta enflasyon olmak üzere daha önce bahsedilen makroekonomik maliyetlerin dışında birtakım fiyatlanması zor maliyetler de ortaya çıkmaktadır.

Ricardocu Denklik (Ricardian Equivalence)
Ekonomik birimlerin geleceği öngörebildiği varsayımıyla bu birimlerin bugün
borçlanarak gerçekleştirilecek bir kamu harcaması artışının ya da vergi azaltımının uzun vadede artan vergi oranlarıyla finanse edileceğini bilmesi ile ellerindeki fazla satın alma gücünü saklayıp gelecek vergi artışlarını ödemek için tutması sonucu uygulanan politikanın etkisiz hale gelmesini ifade eder.

J Eğrisi
Bir ekonomide daha önce yapılan ticaret anlaşmalarından vazgeçilemeyeceği için yerel paranın değer kaybetmesi sonucu kısa dönemde ticaret açığının büyümesi ve hemen ardından ithalatın azalması ile açığın kapanmaya başlamasını ifade eder. Normalde yerel para değer kaybettiğinde ithal malları pahalı hale geleceğinden ekonomide ithalatın azalması beklenir. Ancak bu etki kısa
dönemde söz konusu olamaz. Bunu anlamak için imzalanmış fakat ödemesi (yabancı para cinsinden) ve mal teslimi henüz gerçekleşmemiş bir ithalat anlaşması yürürlükteyken yerel paranın birden n%50 değer kaybettiğini varsayalım. Bu durumda anlaşma gereği aynı kalite ve miktarda mal
teslim edilecek ancak yapılan ödeme yaşanan değer kaybı nedeniyle yerel para cinsinden daha fazla olacaktır. Bu mekanizma, yerel paranın değer kazanması durumunda da tersine çalışmaktadır.

Vergi hasılatını maksimize eden vergi oranı optimal vergi oranıdır ve bu oranın altında ya da üstünde bir vergi oranı uygulanması yalnızca istisnai koşullarda
vergi hasılatını artırır.