MAKRO İKTİSAT - Deneme Sınavı - 9

Toplam arz eğrisinin dik bir doğru olduğunu ve ekonominin tam istihdam dengesinde olduğunu söyleyen Klasik önermeye göre maliye politikası dışlama etkisi, para politikası ise paranın yansızlığından ötürü denge gelir düzeyi üzerinde bir etki yaratmayacaklardır. Bu nedenle her iki politika da toplam arz eğrisinin dik bir doğru şeklinde olduğu tam istihdam durumda etkisizdir.

Firmalar fiyat değişikliklerine yol açan durumlarla ilgili aynı anda bir düzenlemeye gitmediklerinden firmalar arasında bazı avantaj veya dezavantaj durumları ortaya çıkabilmektedir. Para arzında meydana geldiği düşünülen bir artışı fiyatlarına yansıtan bir firma, fiyatında bir düzenlemeye gitmeyen firmaya göre müşteri portföyünün önemli bir kısmını kaybetmek riskiyle karşı karşıyadır. Söz konusu fiyat düzenleme girişimlerinin firmaların tümü tarafından aynı anda koordine edilmesinin mümkün olmadığı bir durumda fiyatlar yeni denge durumuna firmaların sürece yavaş yavaş adapte
olmaları nedeniyle gecikmeli olarak ulaşmaktadır.

Fiyat konusunda ortaya çıkan koordinasyon başarısızlığını ücretler için de genişletmek mümkündür. Daraltıcı bir politika sonucu gerileyen toplam talep beraberinde ücretlerin düşürülmesi durumunu getirmektedir. Birbiriyle koordineli biçimde ücret düşürme yönünde karar alması beklenmeyen firmalardan büyük bir olasılıkla ölçeğine göre karı ilk düşen firmanın ücret düşürmesi ile işgücünü diğer firmalara kaptırma riski artmaktadır. Firmaların üretim ölçeğine göre ücretlerde birbirinden koordineli olmayan bir şekilde düzenlemeye gitmeleri sonucu gecikmeli ve yavaş bir biçimde dengeye yönelme eğilimi gerçekleşmektedir.

Ücretlerin koordineli bir biçimde düzenlenebilmesi noktasındaki başarısızlık işçi ve sendika arasındaki ilişki açısından da geçerli olabilmektedir. Firmaların daha düşük bir ücreti kendi personeline kabul ettirebilmesinin pek mümkün görünmediği etkileşim ağının gelişmiş olduğu bir emek piyasasındaki ücret katılığını sendikal örgütlenmenin varlığı ile de açıklamak mümkündür. Öyle ki; sendikaların da ücret düşüşü yönünde katı bir tutum sergilemeleri nedeniyle ücretlerin düşmesi yönünde aynı anda kısa dönemde bir denge sağlanamayacaktır.

Harvey Leibenstein tarafından ortaya atılan bir kavram olan “Etkin Ücret Teorisi” gelişmekte olan ülkelerde ücretlerde yapılacak olan bir iyileşmenin emek gücünü sosyal ve ekonomik olmak üzere pek çok açıdan etkileyerek verimliliğini artırdığı önermesi üzerine kurulmaktadır.

Ücretlerde yapılması muhtemel iyileştirmenin emek verimliliği üzerindeki etkisi 4 yaklaşım tarafından açıklanmaktadır. Bunlardan birinci yaklaşım, ücretlerdeki iyileşmenin emek gücünün beslenme ve sağlık koşullarının iyileşmesi üzerinden verimliliğinin artacağını ileri süren yaklaşımdır. İkincisi ücretlerdeki iyileşmenin emek gücünün firmaya olan bakış açısı üzerindeki olumlu etkisidir. Yüksek ücret politikasıyla çalışan bir firmanın ücretteki memnuniyetsizlikten dolayı işçilerinin işi bırakma veya başka bir işe geçmelerinden kaynaklı olarak tecrübesiz yeni işçilerle çalışmak zorunda kalması türünden riskleri taşımadığı ileri sürülmektedir. Yüksek ücret politikasının emek verimliliği üzerindeki etkisini ileri süren üçüncü görüş, yüksek ücret sayesinde işverenin emek piyasasındaki en donanımlı emek gücüyle çalışmasının mümkün olabildiği ve bunun da çıktı verimliliğini olumlu etkilediği yönündedir. Son olarak ise yüksek ücret politikası sayesinde emek gücünün artan motivasyonuyla birlikte verimliliğinin arttığı ileri sürülmektedir.

Ücretlerde söz konusu edilen katılık durumu
şu şekilde ortaya çıkmaktadır: İşveren tarafından esas alınan bir etkin ücret (optimal ücret) düzeyi söz konusu olmaktadır. Burada ücret düzeyinin optimalitesi veya etkinliği yüksek ücretin sağladığı etkinlik ile maliyetinin birbirine eşit olması durumudur. Buna göre işveren etkin ücret düzeyinde belirlediği ücret politikasını değiştirmek konusunda çok istekli olmayacaktır. Çünkü etkin ücretin altına indiğinde ücret giderlerinden sağladığı maliyet avantajını emek gücünün verimliliğinde meydana gelen azalışla birlikte kaybedecektir. Aynı şekilde etkin ücret düzeyinin üzerinde belirlemesi durumunda emek gücünün verimliliğinde meydana gelen artış emek maliyetlerini karşılamayacaktır. Bu nedenle etkin ücret işveren tarafından sürekli değişmeyecek bir düzeyde tutularak ücretlerdeki söz konusu katılık ücretlerin gelişen ekonomik durumlara uyum sağlamasını ya çok geciktirecek ya da engelleyecektir.

Fiyatlar genel düzeyi dışında üretim üzerinde etkili olan unsurların devreye girmesiyle birlikte kendini gösterdiği bilinen arz şoklarının üretim fonksiyonunun formunu değiştirdiği bilinmektedir. Buna göre hammadde kıtlığı nedeniyle artan üretim maliyetlerinin kurgulandığı bir ekonomik düzlemde emek talebi azalırken, üretimde meydana gelen azalış kısa dönem toplam arz eğrisinin (SRAS) sola (yukarı) doğru kayması biçiminde kendini göstermektedir.

Grafikte olduğu gibi herhangi bir ekonomide girdi fiyatlarında başlayan artış (P0-Y0) bileşimiyle (A) noktasında dengede olan ekonomiyi, toplam arz eğrisinin sola (yukarı) doğru kayarak AS2 konumunu almasıyla birlikte ekonomiyi (B) noktası itibariyle (P1-Y1) bileşimine kaydırdığı görülmektedir. Net bir şekilde görülebileceği üzere girdi fiyatlarında meydana gelen artış, fiyatlar genel düzeyinde bir artışa yol açarken üretim üzerinde de net bir düşüşe yol açtığı görülmektedir. Üretim azalırken fiyatlarda meydana gelen yükselişin dikkatlerden kaçırılmayacağı bu durum ekonomi için şüphesiz “stagflasyon” durumunu anlatmaktadır.

Sağa doğru kaydırır

Sağa doğru kayması

Yatay eksene diktir

Dikey eksene diktir

Fiyat düzeyi artmaz sabit kalır.

Beklenen Reel Ücret = Nominal Ücret / Beklenen Enflasyon

Yeni Klasik Yaklaşım

Değişmez.

Pozitif eğimlidir

Eksik Bilgi Modelleri

Toplam talep (AD) eğrisi ekonomideki fiyatlar genel düzeyi ile üretim hacmi arasındaki ilişkinin çözümü için geliştirilen bir analiz aracıdır.

IS eğrisinin eğimini belirleyen bir diğer unsur olan çarpan katsayısı (ke ), otonom harcama unsurlarında meydana gelen değişimin denge milli gelir üzerindeki etkisini göstermektedir.

Maliye politikası olarak sunulan artan kamu harcamalarının etkin bir biçimde sonuçlanabilmesi için çarpan katsayısı (ke ) ile para talebinin faiz duyarlılığının olabildiğinde yüksek, para talebinin gelir duyarlılığı (k) ile yatırımın faiz duyarlılığının (b) olabildiğince düşük olması gerekmektedir.

Klasiklerin ekonomide her zaman kendiliğinden sağlanan tam istihdam durumu temel önermelerinden hareketle Klasik Toplam Arz eğrisi yatay eksene dik, dikey eksene paralel bir yönelim göstermektedir.

Temel klasik önerme kamunun ekonomiye harcama artırıcı bir politikayla müdahale etmesinin tek sonucunun enflasyon olacağı yönünde bir görüş ileri sürmektedir.