MAKRO İKTİSAT - Deneme Sınavı - 9

Nominal Gayri Safi Yurtiçi Hasıla

İşsizlik

Enflasyon

Devlet

hipotez

Tam istihdam

Mikro iktisat

Sanayi Devrimi öncesinde iktisat bilimi ile uğraşan düşünürlerin ve okulların varlığı bilinmektedir. Bunlar arasında en önemlileri Merkantilizm ve Fizyokrasi’dir. İktisadın bir bilim, bir disiplin olarak ortaya çıkması ise Fizyokratik düşünceden önemli düzeyde etkilenen Klasik ve Neo Klasik görüş ile gerçekleşmiştir. Avrupa’da yaşanan sosyal değişimlerin sonucu olarak ortaya çıkan bu düşünce akımları Sanayi Devrimi ile aynı dönemde ortaya çıkmıştır. Sanayi Devrimi öncesi Avrupa, özellikle
keşifler yolu ile birçok ülkeye ulaşmış ve çok düşük maliyetler ile hammadde elde etmiştir. Yine Sanayi Devriminin başlangıcında buharlı makinelerin icadı ve sanayi sektöründe kullanılması önemli bir etki yaratmıştır. Aynı dönemde kırsal kesimden sanayi sektörünün gelişmekte olduğu kentlere büyük göçler gerçekleşmiştir. Sonuç olarak ucuz hammadde, buharlı makineler ve çok sayıda nüfus sanayi şehirlerinde toplanmıştır.

1920’li yıllara gelindiğinde, ortaya çıkan üretim artışı ve işçi ücretlerinin bu üretimi tüketebilecek düzeyde olmaması, üretim ile tüketim arasındaki dengenin kaybolmasına yol açmıştır. 1929 yılını izleyen yıllarda işsizlikte meydana gelen artış ve üretim düzeyinin önemli düzeyde düşmesi “Büyük Buhran” olarak adlandırılan ekonomik krizin ortaya çıkmasına neden olmuştur. 1930’lu yıllarda geçerli olan ekonomik krizin kendiliğinden dengelenmemesi ise Klasik – Neo Klasik düşüncenin eleştirilmesine yol açmıştır. Klasik – Neo Klasik düşüncenin eleştirisi noktasında J. M. Keynes tarafından 1936 yılında “İstihdam, Faiz ve Paranın Genel Teorisi” adıyla yayınlanan eser ise yeni bir düşünce ekolü olan Keynesyen Okulunun ortaya çıkmasını sağlamıştır. Sonraki yıllarda “Keynesyen Devrim” olarak nitelendirilen bu teori ise iktisat biliminin mikro ve makro iktisat olarak ayrılmasına yol açmıştır.

Keynesyen iktisat sonrası ortaya çıkan iktisadi akımlar Neo - Keynesyen iktisat, Monetarizm, Yeni Klasik İktisat, Yeni Keynesyen İktisat, Post Keynesyen İktisat, Arz Yanlı İktisat, Anayasal İktisat ve Reel İktisadi Dalgalanmalar Teorisi olarak ifade edilebilir.

1970’li yıllarda Petrol İhraç Eden Ülkeler (OPEC) bir araya gelerek petrolün fiyatını artırmıştır. Yaşanan bu olay dünya ekonomisinin, durgunluk ile enflasyonun birlikte ortaya çıktığı durumu ifade eden stagflasyon sürecine girmesine neden olmuştur. Stagflasyonun ortaya çıkmış olması ise Phillips Eğrisi Analizi’nin işlemediği göstermiş ve Keynesyen iktisat ile ilgili ciddi şüphelere yol açmıştır.

Yeni Klasik iktisada katkı olarak Thomas Sargent ve Neil Wallace “Hoş Olmayan Monetarist Aritmetik” kavramını geliştirmişlerdir. Buna göre bütçe açığı ya para basılarak ya da borçlanılarak kapatılabilir. Monetarist iktisatçılara göre bütçe açığı para basılarak değil de borçlanılarak kapatılırsa enflasyon daha düşük seviyede kalacaktır. Ancak Thomas Sargent ve Neil Wallace Monetaristlerin bu görüşüne karşı çıkarak bütçe açığının para basma
yerine borçlanma ile finanse edilmesinin enflasyonu daha fazla artıracağını ileri sürmüşlerdir. Çünkü borçlanma sürdürülemez düzeye ulaştığı zaman zorunlu olarak para basılarak bütçe açığı kapatılacaktır ve bu durumda  enflasyon sürekli artacaktır.

1980’li yıllarda geliştirilen Reel İktisadi Dalgalanmalar Teorisi’nin en önemli temsilcileri Edward Prescott, Finn Kydland, Robert King ve Charles Plosser’dir.
Reel İktisadi Dalgalanmalar Teorisi, Yeni Klasik model üzerine inşa edildiği için rasyonel beklentiler varsayımı, ücret ve fiyatların esnekliği, piyasaların sürekli temizlendiği ve devletin ekonomiye müdahale etmemesi gerektiği varsayımları kabul edilmektedir. Reel Konjonktür Teorisi olarak da ifade edilen Reel İktisadi Dalgalanmalar Teorisi’ne göre, üretim ve işsizlik düzeylerinde meydana gelen dalgalanmaların yani ekonomik istikrarsızlıkların temel nedeni teknolojik şoklardır. Nitekim teknolojide yaşanan şoklara iktisadi karar birimlerinin verdiği tepkiler sonucunda üretim ve işsizlik düzeylerinde dalgalanmalar meydana gelmektedir.

İktisadi dalgalanmalar ile ekonomik göstergelerin yönü arasındaki ilişki yanında dalgalanmalar ile göstergeler arasındaki nedensellik ilişkisi açısından da ekonomik göstergeler değişkenlik göstermektedir. Buna göre, dönüş noktaları (zirve – dip) iktisadi dalgalanmaların dönüş yönünden önce olan; iktisadi dalgalanma dip yapmadan önce dip yapan – iktisadi dalgalanma zirve yapmadan zirve yapan değişkenlere öncü değişkenler denir. Buna karşılık, dönüş noktaları iktisadi dalgalanmanın dönüş noktalarından sonra olan değişkenler geciken değişkenler diye nitelendirilir. Son olarak dönüş noktaları iktisadi dalgalanma ile aynı zamanda gerçekleşen göstergelere ise uyan değişken denir.

Bir ülkede çalışabilecek durumda olan ve çalışmak isteyen kişilerin (işgücü) bir kısmının işinin olmaması işsizlik, bu durumda olan kimselere ise işsiz adı verilir. İşgücünün bir bölümünün işinin olmamasını ifade eden işsizlik, işsizlik oranı ile ifade edilir. İşsizlik karşı yönlü devrevi bir değişkendir.

İşsizlik oranı = (İşsiz sayısı/İşgücü)*100

İşsizlik oranı = (2000000/25000000)*100

İşsizlik oranı = (0,08)*100 = %8 olarak bulunur.

İktisadi büyümedeki artış yani reel GSYH’deki artış ile emek arasında önemli ilişkiler mevcuttur. İktisadi büyümeyi üretim artışı olarak ele alırsak bu üretim artışının sağlanması için emek miktarının artması ya da mevcutta kullanılan emeğin verimliliğinin yükselmesi gerekir. Eğer üretimdeki artış emek miktarından kaynaklanıyor ise büyüme ya da diğer bir deyişle üretim arttıkça işsizliğin azalması beklenebilir. Büyüme ile işsizlik arasında ters yönlü ilişki olduğunu iddia eden Arthur Okun, yaptığı çalışmasında bu ilişkiyi açıklamaya çalışmıştır. Bugün Arthur Okun’un kendi adı ile anılan Okun Kanunu aşağıdaki gibi ifade edilebilir:

Δu=-0.5 (g-%2)

İlgili denklemde Δu, işsizlik oranındaki değişmeyi, g, reel GSYH büyüme hızını ifade etmektedir. Buradaki %2 rakamı ortalama büyüme hızıdır.

Δu=-0.5 (%5-%2) = %1,5

Buna göre bu ekonominin %2 üzerindeki her %3'lük büyüme artışı işsizlik oranını %1,5 azaltmaktadır. Büyüme oranı eğer %5 olunca işsizlik %3 azalmaktadır.

Mikro iktisat daha küçük birimlere ait veriler ile makro iktisat ise daha toplulaştırılmış veriler ile analizler yapar. Bu bakımdan C şıkkı dışındaki seçeneklerde verilenler mikro iktisadın araştırma alanına girerken C şıkkında verilen enflasyon ve ekonomik büyüme gibi toplulaştırılmış verileri kullanarak yapılan araştırmalar makro iktisadın araştırma alanına girmektedir. Doğru cevap C şıkkıdır.

1929 yılını izleyen yıllarda işsizlikte meydana gelen artış ve üretim düzeyinin önemli düzeyde düşmesi “Büyük Buhran” olarak adlandırılan ekonomik krizin ortaya çıkmasına neden olmuştur. 1930’lu yıllarda geçerli olan ekonomik krizin kendiliğinden dengelenmemesi ise Klasik – Neo Klasik düşüncenin eleştirilmesine yol açmıştır. Klasik – Neo Klasik düşüncenin eleştirisi noktasında J. M. Keynes tarafından 1936 yılında “İstihdam, Faiz ve Paranın Genel Teorisi” adıyla yayınlanan eser ise yeni bir düşünce ekolü olan Keynesyen Okulunun ortaya çıkmasını sağlamıştır. Sonraki yıllarda “Keynesyen Devrim” olarak nitelendirilen bu teori ise iktisat biliminin mikro ve makro iktisat olarak ayrılmasına yol açmıştır. Doğru cevap D şıkkıdır.

Merkantilizm, Fizyokrasi, Klasik iktisat ve Neo-klasik iktisat akımları Keynesyen iktisat öncesinde var olan iktisadi akımlardandır. Monetarizm ise Milton Friedman öncülüğünde 1950-1960’lı yıllarda ortaya çıkmıştır. Doğru cevap A şıkkıdır.

Rasyonel beklentiler varsayımı 1970’li yıllarda ortaya çıkan Yeni klasik iktisat akımıyla beraber iktisat yazını içerisinde kendine yer bulmuştur. Bu sebeple yeni klasik iktisat öncesi dönemde hakim olan Fizyokrasi, Merkantilizm ve Monetarizmde rasyonel beklentiler varsayımı yer almamaktadır. Bunun yanında Post keynesyen akım, rasyonel beklentiler varsayımını reddederken, 1980’li yıllarda ortaya çıkan Yeni keynesyen iktisat akımı rasyonel beklentiler varsayımını kabul etmektedir. Buna göre cevap E şıkkıdır.