MAHALLİ İDARELER

Avrupa Toplulukları Komisyonu (CEC) Bölgeler Komitesinin uzmanlık komisyonunda yer almaz.

Avrupa Bölgesel Kalkınma Fonu (ERDF); - Küçük ve orta ölçekli işletmelerin desteklenmesi, - Üretken yatırımların teşvik edilmesi, - Alt yapının iyileştirilmesi, - Yerel kalkınmanın hızlandırılması, nihai hedefleri arasındadır.

Vergi yapılarındaki farklılıklar, ulusal politikalardaki farklılıklar, üye ülkeler arasında farklı görev ve yetkilerin olması, yerel idarelerin ulusal politikalarında farklılıklar olması, doğal kaynakların ve çevrenin coğrafi olarak farklılıklar oluşturması AB üyesi ülkelerin mali yapılarında büyük farklılıklar için birer nedendir. Ancak kültürel farklılıklar temel bir neden değildir.

1 Kasım 1993 tarihinde yürürlüğe giren Maastricht Antlaşması, parasal birlik, yeni ortak politikalar, Avrupa vatandaşlığı, diplomatik işbirliği, ortak güvenlik ve dış politika, adalet ve içişleri konularında işbirliği, kamu sağlığı, vize politikaları, ulaşım ağı, sanayi politikalarında daha etkin işbirliği ve yerel yönetimlerde yerindenlik (subsidiarity) ilkesinin tesisi gibi konularda son derece geniş ve ayrıntılı düzenlemeler getirmiştir.

AVRUPA BİRLİĞİ’NDE YEREL YÖNETİMLERİN ÖNEMİ Avrupa Birliği, çağımızın en büyük siyasi, kültürel ve sosyal uygarlık projesi olarak tanımlanmaktadır. Düşünsel kökenleri Orta Çağ’a kadar uzanan bütünleşmiş Avrupa ideali, ancak İkinci Dünya Savaşından sonra ortaya çıkan gelişmeler neticesinde ivme kazanabilmiştir. Dolayısıyla Avrupa bütünleşme projesinin somut adımları ilk olarak İkinci Dünya Savaşının yıkıntıları ortasında atılmıştır.

Liste yöntemi: Yerel yönetimlerin görev alanı sınırının kanunlarla kesin olarak belirlenmesi ve yerel yönetimlerin yasa koyucudan yeniden bir kanuni yetki almadan bu sınırların dışına çıkmamaları söz konusudur.

BÖLGELER KOMİTESİ Bölgeler Komitesi Maastricht Antlaşması ile yerel ve bölgesel kurumların en uygun şekilde temsil edilebilmesini sağlamak amacıyla kurulmuştur. Bölgeler Komitesi; Parlamento, Komisyon ve Konseyin yanı sıra Ekonomik ve Sosyal Komite gibi birlik danışma organı olarak kurulmuş bir yapıdır. Komitenin, görev süreleri dört yıl olan 317 asil ve 317 yedek üyesi vardır.

AVRUPA BİRLİĞİ’NDE YEREL YÖNETİMLERİN ÖNEMİ Avrupa Birliği, çağımızın en büyük siyasi, kültürel ve sosyal uygarlık projesi olarak tanımlanmaktadır. Düşünsel kökenleri Orta Çağ’a kadar uzanan bütünleşmiş Avrupa ideali, ancak İkinci Dünya Savaşından sonra ortaya çıkan gelişmeler neticesinde ivme kazanabilmiştir.

İkinci Dünya Savaşından sonra altı büyük Avrupa devleti arasında, savaşın tekrar etmemesi için ekonomik ve sosyal bütünleşmenin sağlanması amacıyla, 1951 yılında Paris Antlaşması ile Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu kurulmuştur. Bu topluluk Avrupa’da uluslarüstü prensiplere göre oluşturulan ilk örgütlenme olmuş ve günümüz Avrupa Birliğinin de temellerini atmıştır.

Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartında, özerk yerel yönetimlerin anayasal ve hukuki dayanağının ulusal mevzuatla ve uygun olduğu durumlarda anayasa ile tanınacağı belirtilmiş ve özerk yerel yönetim kavramı üzerinde durulmuştur. Şart’ın 4. maddesinde “Yerel Yönetimler, kanun tarafından belirlenen sınırlar içerisinde, yetki alanlarının dışında bırakılmış olmayan veya başka herhangi bir makamın görevlendirilmemiş olduğu tüm konularda faaliyette bulunmak açısından tam takdir hakkına sahip olacaklardır.” denilerek yerel yönetimlerin yerel kamu hizmetlerini yerine getirmesinde liste yönteminin yerine, genel yetki yöntemini benimsemiştir.

BÖLGELER KOMİTESİ 26 Şubat 2001’de Nice Antlaşması hükümetlerin dışişleri bakanları tarafından imzalanmıştır. Nice Antlaşmasında Bölgeler Komitesi’nin genişleme sürecinden sonraki yapısı doğrultusunda iki değişiklik tasarlanmıştır. Birinci değişiklik; üyelerin seçimle iş başına gelmiş ya da demokratik yollarla seçilmiş bir yasama organının üyesi olması zorunluluğudur, ikinci değişiklik ise; Bölgeler Komitesi üyelerinin Konsey üyelerinin oybirliği yerine çoğunluğun oylarını kazanarak seçilmesidir. Böylece Komite üyeliğinin demokratik temsil ilkesine dayanması ilkesi getirilmiş oldu. Ayrıca, Nice Antlaşması genişleme sonrası dönemde Komite üyelerinin sayısını en fazla 350 olarak belirlemiştir.

Avrupa Yatırım Bankası (EIB) Avrupa Yatırım Bankası (EIB), 1958 yılında Roma Antlaşması hükümleri gereğince kurulmuş olup merkezi Lüksemburg’dadır. Bağımsız bir finans kurumu olan Avrupa Yatırım Bankasının sermayesi üye ülkeler tarafından karşılanmaktadır ve kar amacı gütmemektedir. Yönetimi AB üyesi ülkeler tarafından yapılmakta olup, kredilerin verilmesinde söz sahibi olan Guvernörler Kurulu, AB üyesi ülkelerin maliye bakanlarından oluşmaktadır.

Bütünleşme tarihindeki en önemli kilometre taşı olarak kabul edilen antlaşma, parasal birlik, yeni ortak politikalar, Avrupa vatandaşlığı, diplomatik işbirliği, ortak güvenlik ve dış politika, adalet ve içişleri konularında işbirliği, kamu sağlığı, vize politikaları, ulaşım ağı, sanayi politikalarında daha etkin işbirliği ve yerel yönetimlerde yerindenlik (subsidiarity) ilkesinin tesisi gibi konularda son derece geniş ve ayrıntılı düzenlemeler getirmiştir.

Yerindenlik, merkezi yönetimin ikincil konumda kalmasını ve görevlerin orta ve yerel düzeydeki birimler tarafından etkili bir biçimde yerine getirilememesi halinde devreye girmesini öngören bir ilke olarak tanımlanmaktadır. Bir başka tanıma göre ise yerindenlik, vatandaşa en yakın kararın, Birlik düzeyinde girişilecek faaliyetin yerel, bölgesel ve ulusal imkânlar açısından yerinde olup olmadığının denetlenerek, alınmasını sağlayan bir ilkedir.

Komitenin üç temel ilkesi bulunmaktadır. Antlaşmalarda da bahsi geçen ve ilk ilke olan yerindenlik, Avrupa Birliğinde, kararların, en uygun bir başka deyişle halka en yakın merciler tarafından alınması gerektiğini belirtmektedir. Bunun neticesinde Avrupa Birliği ulusal, yerel veya bölgesel kurumlar tarafından çözülmesi gereken bir sorunu kendi yaptırımları ile çözmeye çalışamaz. İkinci prensip olan yakınlık, hükümetlerin her seviyede halka yakın olması gerektiğini ve halkın yetki dağılımlarından haberdar edilmesi gerektiğini belirtmektedir. Ortaklık adı altındaki son ilke ise karar alma sürecinde ulusal, yerel ve bölgesel hükümetlerin AB ile beraber çalışması gerektiğini belirtmektedir.

Bölgeler Komitesi mevcut durum ile olması gerektiği kadar etkin bir organ değildir. Bunun sebeplerini açıklayacak olursak:

166 • Teknik ve ayrıntılı çok sayıda rapor yayınlanmasına rağmen karar alma yetkisi bulunmadığından AB kamuoyunda yeterli derecede dikkat çekememektedir. • AB’ye üye olan devletlerin yerinden yönetim örgütlenmelerinin farklılıklar göstermesinden dolayı Bölgeler Komitesinin oluşum ve çalışmaları olumsuz etkilenmektedir. • Bölgeler Komitesi’ne hangi konularda danışılması gerektiği konusu karşılaşılan bir başka güçlüktür. Yerel yönetimler ve bölge yönetimleri, farklı düzeyler arasındaki işbirliği yöntemleri ile devam ettirdikleri çok çeşitli konularda görevler üstlenmişlerdir. Bu yönetimlerin Bölgeler Komitesinde yer alan temsilcilerinin hangi konularda kendilerini yetkili sayacağı, farklı düzeylerdeki yönetimlerin çıkarları hakkında bilgi sahibi olup olmayacakları konuları da sorun oluşturabilmektedir.

Avrupa Birliği birlik üyesi ülkelerin gelişimi için yapısal fonları devreye sokarken üyeliğe hazırlanan aday ülkeler için de bütünleşme fonları sunarak Avrupa Birliği içindeki eşitsizlikleri sınırlamaya çalışmıştır. Bu kapsamda Avrupa Birliği tarafından yerel yönetimlere mali anlamda destek sağlamak üzere çeşitli yardımlar yapılmaktadır. Bu yardımlar; yapısal fonlar, kredi ve borçlar ile çeşitli finansman kaynaklarından oluşmaktadır.

Temel amacı, ekonomik ve sosyal gelişmişlik düzeyi açısından AB’nin gelişmiş bölgelerinin gerisinde kalan bölgelerin kalkınmasına katkı sağlamaktır. ERDF’ tarafından aşağıdaki alanlarda hazırlanacak projelere kaynak aktarılmaktadır. • Küçük ve orta ölçekli işletmelerin desteklenmesi, • Üretken yatırımların teşvik edilmesi, • Alt yapının iyileştirilmesi, • Yerel kalkınmanın hızlandırılması, ERDF’den sağlanmakta olan mali yardımların nihai hedefi, rekabet gücünün artırılması ve sürdürülebilir kalkınmanın sağlanması suretiyle istihdam yaratılmasıdır.

Yapısal fonlar, AB Komisyonu tarafından belirlenen ekonomik bütünleşmeyi sağlamaya yönelik amaçları gerçekleştirmek için oluşturulmuştur. Dolayısıyla, bu amacı gerçekleştirmeye yönelik altyapı, ekonomik kalkınma, eğitim ve istihdam, turizmi geliştirme gibi konularla ilgili program ve projelere mali yardımlarda bulunulur. Yapısal fonlardan, hemen hemen AB nüfusunun yarısı istifade etmektedir. Ancak bu fonlardan en fazla yardımı Yunanistan, İspanya ve Portekiz almaktadır.

1993 yılında yürürlüğe giren ve Avrupa Birliği Antlaşması olarak da bilinen Maastricht Antlaşması Avrupa Birliği vatandaşlığı, parasal birlik gibi düzenlemelerin yanında yerel yönetimlerle ilgili önemli düzenlemeleri de beraberinde getirmiştir.