MAHALLİ İDARELER

Denetim, iktisadi faaliyet ve olaylarla ilgili iddiaların önceden saptanmış ölçütlere uygunluk derecesini araştırmak ve sonuçları ilgililere bildirmek amacıyla tarafsızca kanıt toplayan ve bu kanıtları değerleyerek raporlayan sistematik bir süreçtir. Bu süreçte, bir ekonomik birim veya döneme ait bilgilerin, önceden belirlenmiş standartlara uygunluk derecesi araştırılır ve bu konuda bir rapor hazırlamak amacıyla bağımsız, objektif ve tarafsız bir uzman tarafından kanıtlar toplanır ve değerlendirilir. Diğer bir tanımla denetim bir işin ya da bir çabanın, genel ya da özel, yasal, bilimsel ve düşünsel kurallara uygunluğunu araştırmak ve sağlamak amacıyla, başlangıçta, uygulama sırasında, uygulama sonunda ya da uygulamadan bir süre sonra gözden geçirilmesi şeklinde yazılı veya sözlü olarak yapılan bir eylemdir. Denetimin temel amacı, örgütün amaçlarının gerçekleştirilme düzeyini saptayarak aksaklıkları gidermek, örgütün etkililik düzeyini yükseltmek ve böylelikle örgütün geliştirilmesini sağlamaktır.

Denetimin beş ilkesi vardır; tamamlık, bütün işlem ve olayların kayıtlara geçirilmiş olması; gerçeklik, kaydedilmiş bulunan işlem ve olayların ilgili dönem içinde gerçekten gerçekleşmiş olması; doğruluk, kaydedilen işlemlerin doğru olarak hesaplanmış, değerlendirilmiş ve ölçülmüş olması; kanunilik, yasal düzenlemelerin ihlal edilmemiş olması ve açıklık, kaydedilen işlemlerin anlaşılır bir şekilde tasnif edilmiş ve ait olduğu hesaba dâhil edilmiş olmasıdır

Yerindelik denetimi; elverişlilik, icabı hale uygunluk veya ihtiyaca uygunluk denetimi olarak da adlandırılır. Yerindelik denetiminde yapılan işlem veya eylemin kamu yararı ve hizmet gereklerine uygunluğu denetlenir. Yerindelik, bir idari işlem veya eylemin yapılmasında zaman, mekân, hal ve şartların gereklerine göre, idari şartlar uyarınca davranmaktır.

Etkinlik, bir organizasyonun tespit ettiği politika, proje ve aldığı tedbirlerle önceden saptanan amacını ne ölçüde gerçekleştirdiğini ifade etmekte ve başarı düzeyini göstermektedir. Etkinlik, yönetimin stratejik hedeflerine, amaçlarına ne ölçüde ulaştığını göstermektedir.

Yerel yönetimlerin denetlenme yöntemleri; siyasal denetim, yargısal denetim, idari denetim, kamu denetçisi (ombudsman) tarafından yapılan denetim ile kamuoyu denetimi şeklinde beşe ayrılabilir.

Yönetsel yargı kuruluşları, yüksek mahkemeler (Anayasa Mahkemesi, Danıştay, Sayıştay), ilk derece mahkemeleri (idare ve vergi mahkemeleri) ve özel yargı yerleri (Yüksek Seçim Kurulu) olmak üzere gruplandırılabilir

Onama yetkisi, yerel yönetim birimlerinin bazı işlemlerinin merkezi yönetimin onayı olmadan yürürlüğe girememesini ifade etmektedir.

Ombudsman; anayasaya göre yasama organınca kurulan ve yasama organına karşı sorumlu olan, başında yüksek seviyeli, bağımsız bir bürokratın olduğu, hükümet kuruluşları, yetkilileri ve çalışanları tarafından haksızlığa uğramış insanların şikâyetleri doğrultusunda veya kendi inisiyatifi ile harekete geçen, araştırma yapma, disiplin uygulaması önerme ve rapor yayınlama hakkı olan ofis, şeklinde tanımlanmaktadır. Ombudsmanlık müessesesi diğer denetim usullerinin eksikliklerini tamamlayıcı ve denetimin etkinliğini arttırıcı bir fonksiyon üstlenmektedir. Başvuru prosedürünün basit, hızlı ve masrafsız olması, yürütme organı karşısında bağımsız olması, yaptırım yetkisi bulunmamakla birlikte kamuoyunu bilgilendirme yolu ile idare üzerinde baskı oluşturmasıyla, dünya genelinde tercih edilen bir denetim mekanizması haline gelmiştir.

Yerine geçme yetkisi, adından da anlaşılacağı üzere, vesayet makamının, yerel yönetim biriminin yerine geçerek karar vermesi ya da yerel yönetim birimi tarafından alınmış karar üzerinde değişiklik ya da düzeltme yapmasıdır. Bu yetki ağır bir vesayet denetimi türüdür ve bu yönüyle istisnai bir yetkidir.

Denetimin beş ilkesi vardır; tamamlık, bütün işlem ve olayların kayıtlara geçirilmiş
olması; gerçeklik, kaydedilmiş bulunan işlem ve olayların ilgili dönem içinde gerçekten
gerçekleşmiş olması; doğruluk, kaydedilen işlemlerin doğru olarak hesaplanmış, değer-
lendirilmiş ve ölçülmüş olması; kanunilik, yasal düzenlemelerin ihlal edilmemiş olması
ve açıklık, kaydedilen işlemlerin anlaşılır bir şekilde tasnif edilmiş ve ait olduğu hesaba
dâhil edilmiş olmasıdır. Bu bilgilere göre, B seçeneğinde verilen ifade yanlıştır.

Denetim kapsamındaki idarelerin iş ve işlemleri ile uygulamalarının tabi oldukları mevzuata uygunluğunun denetlenmesi işi hukuka uygunluk denetimidir. Hukuka uygunluk denetimi, iş ve işlemler bittikten sonra geçmişe yönelik olarak evrak üzerinden yapılmaktadır. Buna göre doğru yanıt E seçeneğinde verilmiştir.

Yerindelik denetimi; elverişlilik, icabı hale uygunluk veya ihtiyaca uygunluk denetimi
olarak da adlandırılır. Yerindelik denetiminde işlem veya eylemin hukuka uygunluğundan öte, yapılan işlem veya eylemin yerindeliği, kamu yararı ve hizmet gereklerine uygunluğu denetlenir. Bu bilgilere göre doğru yanıt A seçeneğidir.

Mali denetim, bütçe uygulamasına ilişkin olarak kamu idarelerinin mali karar ve işlemlerinin denetimidir. Kamu idaresinin gelir, gider ve borç ilişkileri ile her türlü malları ve
kıymetlerine ilişkin işlem ve tasarrufları, muhasebe düzeni içerisinde kayda alınır. Denetim bu veriler üzerinden gerçekleştirilir. Buna göre doğru yanıt C seçeneğinde verilmiştir.

Verimlilik, eldeki kaynaklarla mümkün olan en çok ürünün elde edilmesi, belirli sayıdaki girdilerle azami çıktı sağlanmasıdır. Verimlilik, girdi olarak kullanılan kaynaklar ile sağlanan
çıktılar arasındaki ilişkiyi göstermekte ve kaliteyi de dikkate alarak belli miktar girdi ile
maksimum çıktı ya da belli düzeydeki bir çıktının en az girdi ile elde edilmesini ifade etmektedir. Bu açıklamaya göre, doğru yanıt E seçeneğinde verilmiştir.

Yerel yönetimlerin denetlenme yöntemleri; siyasal denetim, yargısal denetim, idari de-
netim, kamu denetçisi (ombudsman) tarafından yapılan denetim ile kamuoyu denetimi
şeklinde beşe ayrılabilir. Buna göre E seçeneğinde verilen ifade bunlardan biri değildir.

Yerel yönetimlerin denetlenme yöntemlerinden birisi de siyasi denetimdir. Yerel yöne-
timlerin siyasi denetimi, genellikle yasama organı (parlamento) tarafından yapılan bir de-
netimdir. Buna göre, doğru yanıt B seçeneğinde verilmiştir.

Yönetsel yargı kuruluşları, yüksek mahkemeler (Anayasa Mahkemesi, Danıştay, Sayıştay), ilk derece mahkemeleri (idare ve vergi mahkemeleri) ve özel yargı yerleri (Yüksek Seçim Kurulu) olmak üzere gruplandırılabilir. Buna göre, Yargıtay adli yargı kuruluşu olduğundan bu yargı kuruluşları içerisinde yer almaz.

Hiyerarşik denetimde bir kuruluşa ait birimlerin mevcut hukuk düzeni-
ne uyup uymadıklarını, yapılan eylem ve işlemlerin ve kullanılan metotların verimliliği,
ekonomiye etkinliği ve hizmet kalitesini sağlamaya, kuruluşun amacını gerçekleştirmeye
yeterli olup olmadığını incelemek, araştırmak, soruşturmak ve personelin eğitimine yar-
dımcı olmak amaçlanmaktadır. İç idari denetim, yönetimde hataların önlenmesi, risk ve
zayıflıkların belirlenmesi, iyi uygulama örneklerinin yaygınlaştırılması, yönetim sistemle-
rinin ve süreçlerinin geliştirilmesi amacıyla yapılmaktadır. Buna göre C seçeneğinde verilen amaç, dış idari yönetimin alanına girmektedir.

Denetim, planlanan işlerin amaç ve hedeflere ulaşacak şekilde gerçekleştirilip gerçekleştirilmediğini belirlemek ve saptanacak sapmaları ve sorunları gidererek sistemin en etkili ve verimli çalışmasını sağlamak bakımından, yönetimin en yaşamsal işlevlerinden biridir. A seçeneğindeki ifade denetim kavramı ile ilgili değildir. Doğru cevap A'dır.

Denetimin beş ilkesi vardır; tamamlık, bütün işlem ve olayların kayıtlara geçirilmiş olması; gerçeklik, kaydedilmiş bulunan işlem ve olayların ilgili dönem içinde gerçekten gerçekleşmiş olması; doğruluk, kaydedilen işlemlerin doğru olarak hesaplanmış, değerlendirilmiş ve ölçülmüş olması; kanunilik, yasal düzenlemelerin ihlal edilmemiş olması ve açıklık, kaydedilen işlemlerin anlaşılır bir şekilde tasnif edilmiş ve ait olduğu hesaba dâhil edilmiş olmasıdır. Doğru cevap B'dir.