MAHALLİ İDARELER

Türkiye’de mahalli idare birliklerine ilişkin ilk anayasal düzenleme 1961 Anayasasında yer almıştır.

Bilindiği gibi hem 1961, hem de 1982 tarihli Anayasalarda mahalli idarelerin türleri isimleri ile sayılmıştır. Buna göre mahalli idareler ancak il, belediye ve köy düzeyinde kurulabilmektedir.

Mahalli idare birliği; “Birden fazla mahalli idarenin, yürütmekle görevli olduklarıhizmetlerden bazılarını birlikte görmek üzere kendi aralarında kurdukları kamu tüzel kişisi” olarak tanımlanmıştır.

Birlik tüzüğü, birliği kuracak mahalli idarelerin meclislerinde üye tam sayısının üçte iki çoğunluğuyla kabul edildikten sonra valinin, birlik birden fazla ildeki mahalli idarelerin katılımı ile kuruluyorsa İçişleri Bakanının onayı ile kesinleşir.

Birlik tüzüğünde aşağıdaki hususların bulunması zorunludur.

Birliğin adı ve amacı,

Birlik üyesi mahalli idarelerin adları,

Birliğin merkezi,

Birliğin görev süresi, sona ermesi ve tasfiyesi,

Birliğe devredilen görev ve hizmetler,

Birlik meclisinin ve birlik encümeninin toplantı dönemleri,

Birlik üyesi mahalli idarelerin her birinin birlik meclisinde kaç üye ile temsil edileceği ve seçilen üyelerin görev süresi ve birlik encümeni üye sayısı,

Birlik üyelerinin, birliğin kuruluş ve faaliyet giderlerine katılma payları ve bu payların tespit yöntemi,

Birliğin gelirleri, giderleri, bütçe ve çalışma programlarına ilişkin hususlar,

Birlik üyesi, mahalli idarelerin ve bu idarelerin hizmet alanında yaşayanların birlik

hizmetlerinden yararlanma usulleri,

Tüzük değişikliğinin nasıl yapılacağı

Birlik meclisi birliğin karar organıdır ve birlik üyesi mahalli idarelerin meclislerinin kendi üyeleri veya belediye meclis üyeliğine seçilmeyi haiz kişiler arasından, birlik tüzüğünde belirlenen sayıda ve gizli oyla seçecekleri üyelerden oluşur.

Birlik başkanı, birlik idaresinin başı ve tüzel kişiliğinin temsilcisidir. Birlik başkanının görev ve yetkileri şunlardır:

Birliği yönetmek ve birliğin hak ve menfaatlerini korumak,

Yatırım planı ve çalışma programı ile bütçeyi ve kesin hesabı hazırlamak, uygulamak, izlemek,

değerlendirmek ve bunlarla ilgili olarak hazırlayacağı yıllık faaliyet raporunu meclise sunmak,

Birliği temsil etmek veya vekil tayin etmek,

Birlik meclisine ve birlik encümenine başkanlık etmek,

Birliğin taşınır ve taşınmaz mallarını idare etmek,

Birliğin gelir ve alacaklarını takip ve tahsil etmek,

Yetkili organların kararını almak şartıyla sözleşme yapmak,

Birlik meclisi ve birlik encümeni kararlarını uygulamak,

Birlik meclisi ve birlik encümeninin yetkisi dışında kalan diğer ödenek aktarmalarını yapmak,

Birlik personelini atamak,

Birliği denetlemek,

Şartsız bağışları kabul etmek,

Kanunlarla birliğe verilen ve birlik meclisi veya birlik encümeni kararını gerektirmeyen görevleri yapmak ve yetkileri kullanmak.

Birlik bütçesinin harcama yetkilisi birlik başkanıdır. Birlik başkanı bu yetkisini birlik genel sekreterine veya birlik müdürüne devredebilir. Birlik başkanlığının sona ermesi ile ilgili olarak Belediye Kanununun belediye başkanlığının göreve devamsızlık dışındaki sebeplerle sona ermesine ilişkin hükümleri uygulanır.

Yüksek Planlama Kurulunun 2006 yılı başında kabul ettiği Ulusal Kırsal Kalkınma Stratejisi Belgesi, kırsal ekonominin geliştirilmesi ve kırsal alanda yaşam kalitesinin yükseltilmesi amacıyla; kırsal ekonominin pazarla entegrasyonuna yönelik alt yapının geliştirilmesi, işletmelerin ve kırsal nüfusun hizmetlere erişiminin kolaylaştırılmasına, kırsal alan ve yerleşmelerin sağlıklı, yaşanabilir, sürdürülebilir iş ve yaşama ortamı olarak güçlendirilmesine değinmiştir.

Birliklerin denetimi İçişleri Bakanlığınca yapılır. Valiler ve kaymakamlar gerekli gördüklerinde ülke düzeyinde kurulan birlikler dışındaki birlikleri denetleyebilirler.

Sulama birlikleri, daha önce Mahalli İdare Birlikleri Kanunu içinde iken, 22.03.2011 tarihinde yürürlüğe giren 6172 sayılı Sulama Birlikleri Kanunu ile 5355 sayılı Mahalli İdare Birlikleri Kanununun dışına çıkarılmıştır.

Merkezi yönetim ile mahalli idareler arasındaki ilişkiye dikey ilişki denir.

1982 Anayasasının, mahalli idareler başlıklı 127. maddesinde “Mahalli idarelerin belirli kamu
hizmetlerinin görülmesi amacı ile, kendi aralarında Bakanlar Kurulunun izni ile birlik kurmaları,
görevleri, yetkileri, maliye ve kolluk işleri ve merkezi idare ile karşılıklı bağ ve ilgileri kanunla
düzenlenir” hükmü bulunmaktadır.

1930 yılında çıkarılan yaklaşık 75 yıl yürürlükte kalan 1580 sayılı Belediye Kanununda birlik konusu düzenlenmiştir. Bu kanunun yedinci faslı, birlik tesisi başlığını taşımakta ve 133-148 maddeleri arasında ayrıntılar verilmektedir. Bu düzenlemelere göre; belediyeler, köyler ve il özel idareleri kendilerine kanunlarla verilen zorunlu veya isteğe bağlı görevlerinin bir veya birkaçını yapma amacıyla birlik kurabileceklerini belirtmiştir. Bu birliklerin tüzüklerinin kesinleşmesi, il içindeki birliklerde vali, iller arasındaki birlikler için İçişleri Bakanının onayına bağlanmıştır.

Birlik bütçesinin harcama yetkilisi birlik başkanıdır. Birlik başkanı bu yetkisini birlik genel
sekreterine veya birlik müdürüne devredebilir.

Birlik bütçesinin harcama yetkilisi birlik başkanıdır. Birlik başkanı bu yetkisini birlik genel
sekreterine veya birlik müdürüne devredebilir.

Birlik, tüzüğünün kesinleşmesinden sonra Cumhurbaşkanının izni ile kurulur ve tüzel kişilik kazanır.
Kurulmuş bir birliğe üyelik, üye olmak isteyen mahalli idare meclisinin kararı ve buna dayalı başvuru
üzerine, birlik meclisinin kabulü ile olur. Bu durumda Cumhurbaşkanının izni aranmaz.

Birliğin üyesi olan il özel idaresi için vali, belediye için belediye başkanı ve köy için muhtar, birlik
meclisinin doğal üyesidir. Birlik meclisinde bunların dışında doğal üye bulunmaz Meclis üye tam
sayısına doğal üyeler de dahildir. Vali ve belediye başkanı birlik meclisinde kendisini temsil etmek üzere
meclis üyelerinden birine yetki verebilir.

Mahalli idareler alanında da,
merkezi yönetim ile mahalli idareler arasındaki ilişkiye dikey ilişki, mahalli idareler arasındaki ilişkiye
yatay ilişki demek mümkündür. Ancak, mahalli idarelerin türlerine girdiğimizde, Türkiye’deki
belediyeler, il özel idareleri ve köyler olmak üzere üç tür yapıyı görmekteyiz. Bu yapı içinde örneğin;
belediyelerle belediyelerin, köylerle köylerin birlik ilişkisi söz konusu ise yatay ilişki, farklı mahalli
idareler arasında örneğin; belediyeler ile il özel idareleri veya belediyeler ile köyler arasındaki birlikleri
dikey ilişki olarak tanımlayabiliriz.

Birlik, tüzüğünün kesinleşmesinden sonra Cumhurbaşkanının izni ile kurulur ve tüzel kişilik kazanır.
Kurulmuş bir birliğe üyelik, üye olmak isteyen mahalli idare meclisinin kararı ve buna dayalı başvuru
üzerine, birlik meclisinin kabulü ile olur. Bu durumda Cumhurbaşkanının izni aranmaz. Ayrılmada ilgili
mahalli idare meclisinin kararı yeterlidir.

Birlik, tüzüğünün kesinleşmesinden sonra Cumhurbaşkanının izni ile kurulur ve tüzel kişilik kazanır.
Kurulmuş bir birliğe üyelik, üye olmak isteyen mahalli idare meclisinin kararı ve buna dayalı başvuru
üzerine, birlik meclisinin kabulü ile olur. Bu durumda Cumhurbaşkanının izni aranmaz. Ayrılmada ilgili
mahalli idare meclisinin kararı yeterlidir. Ancak, su, atık su, katı atık ve benzeri altyapı hizmetleri ile
çevre ve ekolojik dengenin korunmasına ilişkin projelerin zorunlu kılması durumunda; Cumhurbaşkanı
ilgili mahalli idarelerin, bu amaçla kurulmuş birliğe katılmasına karar verebilir. Belirtilen birliklerden
ayrılma da Cumhurbaşkanının iznine bağlıdır. Mahalli idarelerin bütün görevlerini kapsayacak şekilde
genel amaçlı veya amacı açıkça belirlenmemiş birlik kurulamaz.