Yerel Yönetimlerde Karar Süreçlerine Katılım

21. yy’da hemen her alanda tartışılan konuların başında etkinlik, verimlilik, şeffaflık, yerelleşme, karar süreçlerine yönetilenlerin katılımı ve temsil gibi kavramlar gelmektedir.
Bu kavramların yoğun olarak tartışıldığı önemli bir alanda yerel yönetimlerdir. Yerel yönetimler, halka en yakın birimler olmaları ve yerel halkın ihtiyaçlarını yerinde tespit etmelerinden dolayı hizmet üretiminde önemli bir yere sahiptirler.
Yine günümüzde yaşanan küreşelleşme, bilgi toplumuna geçiş, artan şehirleşme ile
sosyal ve ekonomik değişimler yönetim anlayışını etkilemektedir. Bu süreçte birçok ülkede kamu yönetiminin yeniden yapılandırılması hız kazanmıştır. Küresel düzeydeki gelişmelere paralel olarak Türkiye’de de 2000’li yılların başından itibaren yerel yönetimler
alanında değişim ve dönüşüm çalışmalarına hız verilmiş ve pek çok yeni yasal düzenleme
yürürlüğe konulmuştur

Karar süreçlerine katılım kavramı, klasik, hiyerarşik ve
bürokratik anlayışının tersine, yerel halkın görüş ve isteklerine önem veren ve karar alma
süreçlerine katılımını sağlayan saydamlığı, yetki devrini, yerinden yönetimi, sonuç verici
ve uygulanabilir çözüm yollarını teşvik eden ve benimseyen bir anlayışı ifade etmektedir. 

Katılım isteğinin artmasında bilgi ve iletişim teknolojileri gelişiminin yanısıra gelişen yeni
şartlarla birlikte yerel halkın yönetimlerin alacakları kararlara katılma talebi ve yönetimden beklediği hizmetlerin yapısı da önemli rol oynamıştır

Ulusal sınırlar içinde yaşayan toplumun ortak nitelikteki ihtiyaç ve menfaatleri merkezi yönetim adı verilen
bir örgüt aracılığıyla yerine getirilmektedir.

Ancak hemen her ülkede, merkezi yönetimin
yanı sıra ulusal sınırlar içerisinde yaşayan topluluklardan oluşan köy, kasaba ve kent gibi
birçok yerleşim birimi vardır ve bu yerleşim birimlerindeki yerel nitelikteki ihtiyaçlar yerel yönetim birimleri tarafından yerine getirilmektedir. 

Yerel demokrasi yerel halkın karar süreçlerine doğrudan ya da
temsilciler yoluyla katılımıdır. Yerel yönetimler, yönetime katılım, hizmetlerde etkinlik, demokratik uygulamalar, özgürlük gibi demokrasinin pek çok değeriyle birlikte anıldıkları ve
toplumun demokratikleşmesine önemli katkılar sağladıkları için “yerel demokrasi kurumları” olarak adlandırılmaktadır. 

yerel demokrasinin temel ilkelerini; karar organlarının
seçimle iş başına gelmesi, halkın karar süreçlerine etkin katılımının sağlanması, bağımsız
karar alma ve uygulama ile mali özerklik olarak ifade edebiliriz.

Katılım kavramı, tüm demokratik yönetimler için ortak bir amaç olmasına rağmen,
üzerinde anlaşılan kesin bir tanımı bulunmamaktadır. Bununla birlikte katılım kavramı
Dünya Bankası tarafından “paydaşların etkilediği, gelişme öncelikleri ve bunları etkileyen
kaynakların kontrolünü paylaştıkları bir süreç” olarak tanımlanmaktadır. Daha kapsamlı
bir tanımla katılım, “bireylerin kendileri ile ilgili, onları etkileyen fiziksel çevreler, programlar ve kurumlar düzeyinde üretilen kararlarda yer almaları ya da belirli bir çevrenin planlamasında, bir program ya da sonucun oluşturulmasında kendileri ile işbirliğine gidilmesi”
olarak tanımlanmıştır. Başka bir tanımda ise katılım, “kamu yönetimine bütün vatandaşların doğrudan doğruya ve demokrasi gereği katılmasıdır.”

Katılımın beş genel amacından söz edilebilir. Bunlardan ilki, karar vericilerin halkın
önceliklerini anlaması ve kararlarında bu önceliklere yer vermesidir. İkincisi, bireylerin
yerel bilgisini kararlara dahil etmektir. Bu amaçlardan her ikiside karar vericileri belirsizlikten uzaklaştırır ve daha geniş katılımlı kararların oluşmasını sağlar. Üçüncü olarak
katılım, adalet ve tarafsızlığı, seslerini başka yollarla duyurma imkânı olmayan grupların da sürece dahil edilmesini sağlar. Dördüncü amaç katılımla kamusal kararların meşruluğunun arttırılmasıdır. Son olarak katılımın kamu görevlileri için yasal bir zorunluluk olarak ortaya çıkması sonucunda sorunların daha hızlı ve etkin çözümlenmesidir. Katılımın
hem siyasal hem de yönetimsel boyutu bulunmaktadır. Siyasal (politik) yönü itibariyle
katılım; bireylerin ya da bireylerin oluşturduğu birimlerin, örgütlerin kendilerini yöneten
kadroların seçim ve eylemlerini belirlemek ve etkilemek için giriştikleri çabalar olarak
ifade edilir. Siyasal katılım biçim ve düzeyleri siyasal sistemin yapısına, hukuk düzenine,
kurumlarına, siyasal kültürüne ve sosyo-ekonomik yapısına göre farklılık göstermektedir. 

Siyasal (politik) yönü itibariyle
katılım; bireylerin ya da bireylerin oluşturduğu birimlerin, örgütlerin kendilerini yöneten
kadroların seçim ve eylemlerini belirlemek ve etkilemek için giriştikleri çabalar olarak
ifade edilir. 

Siyasal katılım biçim ve düzeyleri siyasal sistemin yapısına, hukuk düzenine,
kurumlarına, siyasal kültürüne ve sosyo-ekonomik yapısına göre farklılık göstermektedir. 

Daha iyi bilgilenme,
• Görüş ve sorunları, uygun ve doğrudan karar alıcılara iletebilme,
• Sosyal becerileri ve hoşgörüyü geliştirebilme,
• Yeni proje ve politikaların uygulanmasına anlamlı bir şekilde katılabilme,
• Karar alıcıları duyarlı ve hesap verilebilir hale getirebilme

Bilgilendirilmiş kamuoyu sağlama,
• Bireyler ile daha yakın ilişkiler geliştirme ve onların görüş ve sorunlarından daha
çok haberdar olma,
• Tartışmalı ancak gerekli eylemler için daha geniş halk desteği kazanma,
• Daha iyi politika ve projeler geliştirme, para tasarrufu sağlama, riskleri azaltma ve
hesap verilebilirlik,
• Güvene dayalı toplumsal uyumu arttırma

geri çağırma, halk toplantıları, ombudsman, proje demokrasisi, halk oylaması, meclis toplantılarına katılım, danışma kurulları, planlama çemberleri/
formları, yurttaş kurulları, gelecek atölyeleri, yuvarlak masa toplantıları, iletişim demokrasisi, gündem 21 ve yerel gündem 21, hemşehri hukuku, ihtisas komisyonları, stratejik planın
hazırlanması, kamuoyu yoklaması, gönüllü katılım ve kent konseyleri

Geri çağırma, seçmenler tarafından belli usul ve şartlara bağlı olarak
halk oylamasıyla seçilmiş kişi ve organların görevine son verilebilmesini sağlayan bir mekanizmadır. Geri çağırma, dünyanın belirli demokratik uygulamalarında karşılaşılan ve
duyarlılığı ve hesap vermeyi sürekli ve etkin kılıcı bir yöntemdir.

: Halk toplantıları, kamuoyunu bilgilendirmek ve yöneticilere kamunun düşünce, duygu ve isteklerini iletebilmek amacıyla başvurulan geleneksel bir yöntemdir. Bu toplantılar yetkililerce daha da geliştirilerek, temel düzenlemelerin ve önemli
kararların alınmasına katkıda bulunan bir niteliğe sahiptir. Yerel yönetimlerin düzenledikleri halkı bilgilendirme ve yönetimin eylem ve işlemlerinin yöneticiler, uzmanlar
ve halk tarafından tartışılmasının sağlandığı toplantılar, yerel yönetimleri güçlendiren
önemli etkinliklerdir

“Kamu Denetçiliği”, “Yurttaş avukatı” ya da “halk
hakemi” adlarıyla anılan ombudsman, yerel yönetimlerde önemli bir işleve sahiptir. Yerel
ombudsman, yerel topluluk üyelerinin, yerel yönetimden herhangibir şikayetleri olduğunda (örneğin hizmetin gereği gibi ya da hiç yerine getirilememesi, haksızlığa uğrama vb.)
konunun incelenip değerlendirilmek üzere başvuracağı makamdır.

Günümüzde bir çok
ülkede görülen ombudsman uygulaması Türkiye’de 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu
Kanunu ile yürürlüğe girmiştir. Kanunun amacı, kamu hizmetlerinin işleyişinde bağımsız
ve etkin bir şikayet mekanizması oluşturulması suretiyle idarenin her türlü eylem ve işlemleri ile tutum ve davranışlarını; insan haklarına dayalı, adalet anlayışı içinde hukuka ve
hakkaniyete uygunluk yönlerinden incelemek, araştırmak ve önerilerde bulunmak olarak
ifade edilmiş ve kanunda mahallî idarelerin eylem ve işlemleri ile tutum ve davranışlarına
ilişkin düzenlemeler de hüküm altına alınmıştır. 

yerel düzeydeki
bazı konularda halkın görüşlerinin alınması, sunulan çözüm önerilerinden hangisinin
üzerinde yoğunlaştıklarının belirlenmesi amacına yönelik bir yöntemdir. Günümüzde
doğrudan demokrasinin uygulanmasının olanaksız olduğu düşüncesi yaygındır.

Yerel karar süreçlerine katılımı gerçekleştirmek.
• Kentsel yaşamı kolaylaştırıcı alternatif projeler geliştirmek.
• Geliştirilecek projelere finansman sağlamak.
• Demokratik yaşamın yerleşmesine katkı sağlamak.
• Yerel yönetim örgütlerinde ortaya çıkabilecek sorunları çözmek.
• Kentsel yaşam kalitesinin iyileştirilmesini sağlamak.
• Yetişmiş ve kent sorunlarına duyarlı insan kaynağı oluşturmak.
• Baskı grubu olarak kentsel sorunların çözümüne katkı sağlamak.