İdareler Arası Mali İlişkiler

Merkezi yönetim ve yerel yönetimler arasında görev ve kaynak bölüşümü ne mali tevzin denilmektedir.

Mali tevzinin gerekçesini kamu maliyesinin ve ulusal ekonominin birliği ve bütünlüğü anlayışı oluşturur.

Sadece kamu gelirlerinin merkezi yönetimle yerel yönetimler arasında bölüşülmesine ilişkin düzenlemeleri ve yerel yönetimlerin vergi koyma yetkilerinin kapsamının ve sınırlarının saptanmasını içermektedir.

Merkezi y önetim ile yerel yönetimler arasında kamu gelir kaynaklarının bölüştürülmesinin yanı sora yerel yönetimlerin görev ve etkinlik alanlarının da sınır ve kapsamının saptanmasını ifade etmektedir.

İdareler arası mali sistemin dört bileşeni bulunmaktadır: - harcamalar, - özgelirler, - idareler arası mali aktarımlar - borçlanmadır.

İdareler arası mali sistemin kamusal hizmet sunumunda yerel farklılıkları dikkate alan, harcamalarla gelirler arasındaki bağı güçlendirerek hesap verebilirliği ve şeffaflığı geliştiren bir şekilde tasarlanması gerekmektedir.

Yerel yönetimlerin harcama sorumluluklarının saptanması idareler arası mali ilişkilerin ilk aşamasını oluşturmaktadır.

Şehir içi yolların, su ve kanalizasyon tesisatının, parklari spor tesisleri ve mezarlıkların yapımı, bakımı ve işletilmesi ile itfaiye, ışıklandırma, çöp toplama, sosyal barındırma gibi hizmetlerdir.

Eğitim, sağlık ve sosyal destek alanlarından harcama sorumluluklarıdır.

İlk fark; vatandaşlar bu hizmetlerden yararlanmada eşit hakka sahip olmaları gerektiğinden, nerde ikamet ederlerse etsinler, ulusal standartlarda sunulmaları beklenmektedir. Farktan ikincisi; bu hizmetlerin etki alanları geniş alanı kapsamaktadır.

Harcamaların yönetimler arasında bölüşümünde 3 yöntem vardır: - yerel yönetimlere genel yetki verilmesi, - görevlerin kanunlarda listeler halinde sayılması, - bu yöntemlerin karmasıdır.

Genel yetki yöntemi, yerel yönetimlerin, anayasa ya da kanunlarla açıkça yasaklanmamış, kendi yetki alanları dışında bırakılmamış veya başka herhangi bir yönetimin görev alanına girmemiş ve başka herhangi bir yönetime verilmemiş olmak kayıt ve şartıyla her türlü görevi üstelenebilmeleridir.

Yerel yönetimlerin görev alanı sınırının kanunlarla kesin olarak belirlenmesi ve yerel yönetimlerin yasa koyucudan kanuni yetki almadan bu sınırların dışına çıkmamalarıdır.

Merkezi ve yerel yönetimler arasında yetki ve görev bölüşümünde genel ve liste yetki ilkesinin yanında üçüncü bir sistemdir. Kanunlarda öngörülen belirli sayıdaki hizmetleri yapmakla yükümlüdürler.

Bunlar; açıklık, yerindenlik, ölçek ekonomisi ve dışsallıktır.

şeffaflık ve hesap verebilirliğin geliştirilmesi açısından, yerl harcama sorumluluklarının mahalli idarelerin özgelirleriyle finanse edilecek şekilde tasarlanması görüşü bulunmaktadır.

Yerel vergiler, yerel harçlar, harcamalara katılma payı, taşınır ve taşınmaz malların kira, satış ve başka şekilde değerlendirilmesinden elde edilen gelirler ile her türlü girişim, iştirak ve faaliyetler karşılığı elde eidlen gelirler oluşturmaktadır.

Özgelirlerin bölüşüm ilkeleri; iç piyasanın etkinliği, idari maliyetler, istikrarlılık ve esneklik, ulusal eşitlik, fayda maliyet ilişkisidir.

İdareler arası aktarımlar temel olarak gelir paylaşımı düzenlemeleri ve yardımlarıdır.

İdareler arası mali aktarımların dikey ve yatay mali dengenin sağlanması, politikaların ulusal düzeyde uyumlaştırılması ve bölgeler arası dışsallıkların giderilmesi gibi kapsamlı amaçları gerçekleştirmesi gerekmektedir.

Yerel borçlanma ilkeleri; nesiller arası eşitleme, sermaye yatırımı harcamalarının finansmanı, gelir ve harcama akımlarının uyumlaştırılmasıdır.