MAHALLİ İDARELER MALİYESİ - Deneme Sınavı - 13

Günümüzde birçok ülkede görülen ombudsman uygulaması, ilk olarak 1809 yılında İsveç’te başlatılmıştır. Ombudsman kurumunun, tek kişiden ya da bir kuruldan oluşan değişik yapıları vardır.

İl özel idaresi, ilin kurulmasına dair kanunla kurulur ve ilin kaldırılmasıyla ya da belli illerde kaldırılmalarına ilişkin kanunla tüzel kişiliği sona erer. Görev alanı il sınırlarını kapsar. Bu bakımdan merkezî idarenin taşra teşkilatı olan il ile bir yerel yönetim birimi olan il özel idaresinin hizmet yürüttükleri alan aynıdır. Ayrıca il genel idaresinin başı olan vali, aynı zamanda il özel idaresinin de yürütme organıdır. Cevabımız D seçeneğidir.

İl özel idaresi tarafından çıkarılacak yönetmelikleri kabul etmek, il genel meclisinin görev ve yetkileri arasındadır. Diğer şıklarda verilenler ise il encümenin görev ve yetkileridir. Cevabımız E seçeneğidir.

İl genel meclisi, seçim sonuçlarının ilanını izleyen beşinci gün kendiliğinden toplanır. Bu toplantıda meclise en yaşlı üye başkanlık eder. Meclis, bu toplantıda, üyeleri arasından ve gizli oyla meclis başkanını, meclis birinci ve ikinci başkan vekillerini, ikisi yedek olmak üzere dört kâtip üyeyi ilk iki yıl için görev yapmak üzere seçer. İlk iki yıldan sonra seçilecek başkanlık divanı, yapılacak ilk mahalli idareler seçimlerine kadar görev yapar. Cevabımız B seçeneğidir.

İl genel meclisi, il genel meclisince belirlenecek bir aylık tatil hariç her ayın ilk haftası meclis tarafından önceden belirlenen günde mutat toplantı yerinde toplanır. Meclisin her ay olağan olarak toplanması ile mahalli hizmetlerin katılımcı ve şeffaf bir anlayışla yürütülmesi ve meclis denetiminin daha etkin şekilde yapılması amaçlanmaktadır. Cevabımız C seçeneğidir.

Encümenin görev ve yetkileri şunlardır:

Diğer seçeneklerde verilenler ise valinin görev ve yetkileri arasındadır. Cevabımız A seçeneğidir.

İl özel idaresinin gelirleri şunlardır:

5779 sayılı İl Özel İdarelerine ve Belediyelere Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden Pay Verilmesi Hakkında Kanun ile il özel idarelerine % 0.5 pay verilmesi esası getirilmiştir. Pay, genel bütçe vergi gelirleri tahsilatı toplamından, vergi iadeleri düşüldükten sonra kalan net tutar üzerinden hesaplanır. Cumhurbaşkanı, bu oranı iki katına kadar artırmaya veya kanuni haddine kadar indirmeye yetkilidir. Paylar, Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından aylık olarak hesaplanır. Hazine ve Maliye Bakanlığı il özel idareleri paylarını ilgili idarelere aktarılmak üzere tahsil edilen ayı takip eden ayın sonuna kadar İller Bankasına aktarır. İller Bankası, payları müteakip ayın en geç onuncu günü mesai saati sonuna kadar ilgili idarelere gönderir.

İl özel idare payının;

göre İller Bankası tarafından dağıtılır. Cevabımız E seçeneğidir.

İlin stratejik planına uygun olarak hazırlanan bütçe, il özel idaresinin mali yıl ve izleyen iki yıl içindeki gelir ve gider tahminlerini gösterir, gelirlerin toplanmasına ve harcamaların yapılmasına izin verir. Bütçeye ayrıntılı harcama programları ile finansman programları eklenir. Bütçe yılı merkezî yönetim bütçesi mali yılı ile aynıdır. Bütçe dışı harcama yapılamaz. Vali ve harcama yetkisi verilen diğer görevliler, bütçe ödeneklerinin verimli, tutumlu ve yerinde harcanmasından sorumludur. Vali tarafından hazırlanan bütçe tasarısı Eylül ayı başında il encümenine sunulur. Encümen, bütçeyi inceleyerek görüşüyle birlikte Kasım ayının birinci gününden önce il genel meclisine sunar. İl genel meclisi bütçe tasarısını yıl başından önce aynen veya değiştirerek kabul eder. Cevabımız B seçeneğidir.

Köy muhtarını ve ihtiyar meclisi üyelerini seçmeğe hakkı olan kadın ve erkek köylülerin toplanmasından oluşan bir organdır. Görevleri genel olarak şunlardır; muhtar ve ihtiyar meclisi üyelerini seçmek, köyün isteğe bağlı işlerini zorunlu hale getirmek, imamı tayin etmek, köy tüzel kişiliği ile muhtar veya ihtiyar meclisi üyeleri arasında çıkan davalarda köyü temsil edecek kişiyi seçmek. Cevabımız A seçeneğidir.

İhtiyar meclisi, köye ait işleri görüşüp yürütmeye ilişkin kararlar alan ve bunları denetleyen bir organdır. İki tür üyeden oluşur. Birincisi, ihtiyar meclisine seçimle gelen üyelerdir. İkincisi ise kanunla atanan doğal üyelerdir. Seçimle işbaşına gelen üyeler, tek dereceli, genel, eşit ve gizli oyla, çoğunluk esasına göre seçilirler. Seçilen üye sayısı köyün nüfusuna göre değişir. Nüfusu 1000’den az olan köylerde 8, binden fazla olan köylerde ise 12 üye seçilir. Doğal üyeler ise; köyün imamı, köyün öğretmeni veya başöğretmeni, şayet varsa birinci sınıf ebelerle birinci sınıf sağlık memurları’dır. Cevabımız C seçeneğidir.

Köy Kanununda, köyün görevleri ve gelirleri ayrıntılı olarak belirlenmesine rağmen, köy bütçelerine ilişkin hükümlere yer verilmemiştir. Köy bütçeleri, İçişleri Bakanlığının 1942 yılında yayınladığı “Köy İdareleri Hesap Talimatı”na göre düzenlenmekte ve uygulanmaktadır. Bu talimata göre, “Köy bütçesi, köy idarelerinin bir yıllık gelir ve giderlerini gösteren ve bunların senesi içinde toplanıp, kanunlarla belirlenen işlere ve hizmetlere harcanmasına izin veren bir kararnamedir.” Köy bütçelerinin hazırlanışında, önce gelir tahminleri yapılıp, sonuçlara göre bütçenin gider kısmı hazırlanır. Böylece, bütçenin denk olarak hazırlanması sağlanır. Köy bütçesi, muhtarın başkanlığında ihtiyar meclisi tarafından hazırlanır. Cevap D seçeneğidir.

1982 Anayasası’nın “Mahalli İdareler” başlığını taşıyan 127. maddesinde belirtildiği üzere Merkezî yönetim, Anayasa’da belirtilen amaçlar doğrultusunda kanunda belirtilen esaslar çerçevesinde yerel yönetimler üzerinde idari vesayet yetkisine sahiptir. Doğru yanıt D'dir.

Belediye başkanlığının herhangi bir nedenle boşalması durumunda vali tarafından belediye meclisinin on gün içinde toplanması sağlanır. Doğru yanıt B'dir.

Belediye bütçesi ile muhasebe işlemlerine ilişkin esas ve usuller Hazine ve Maliye Bakanlığı görüşü alınarak, İçişleri Bakanlığı tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir. Doğru yanıt A'dır.

Belediye Bankalarının ilkleri olarak, 1401 yılında kurulan Barselona Bankası ile 1408 yılında kurulan Cenova Bankası gösterilmektedir. Bu bankaları Venedik Bankası (1584), Amsterdam Bankası (1630) ve Hamburg Bankası izlemiştir.

Ülkemizde 1945 yılında 4759 sayılı Kanun’la kurulan İller Bankası'nın ortakları il özel idareleri ve belediyelerdir. Doğru yanıt B'dir.

Mahalli idarelerin sorunları kitabımızda belirtildiği üzere şöyledir: idareler arasındaki görev bölüşümü sorunları, idareler arasındaki gelir bölüşümü sorunları, bölgeler arasındaki eşitsizlikler, idareler arasındaki koordinasyon eksikliği, yerel demokrasiyi sağlamada yaşanan sorunlar, belediye gelirlerinin haciz edilebilmesi ile ilgili sorunlar. Belediye seçimlerinin beş yılda bir yapılması herhangi bir sorun teşkil etmemektedir. Doğru yanı C'dir.

Yurttaş avukatı”ya da “halk hakemi” adlarıyla da anılan ombudsman, yerel yönetimlerde önemli bir işleve sahiptir. Yerel ombudsman, yerel topluluk üyelerinin, yerel yönetimden herhangi bir şikâyetleri olduğunda (örneğin, hizmetin gereği gibi ya da hiç yerine getirilmemesi, haksızlığa uğrama vb) konunun incelenip değerlendirilmek üzere başvuracağı makamdır. Doğru yanıt D'dir.

Bir projenin planlama, uygulama ve değerlendirme aşamalarında, kamunun ya da yerel topluluk üyelerinin, değişik düzeylerde ve ölçeklerde bu aşamalara katılabilmelerine "proje demokrasisi" denilmektedir. Doğru yanıt A'dır.

Bütçe dengesi, borçlanma, harcama ya da vergilendirme gibi mali göstergeler üzerinde belirli bir sınırlama tesis edilerek maliye politikası üzerinde yasal ya da anayasal çerçevede kısıtlayıcı kuralların getirilmesine mali kural denir. Doğru yanıt C'dir.