MADEN, METAL VE İNŞAAT SEKTÖRLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

Metal, kendine has parlaklığı olan, yüksek elektrik ve ısı iletkenliğine sahip, şekil vermeye uy­gun ve mukavemet özelliği çok yüksek olan ma­denlere verilen ortak isimdir. Tel ve levha hâline getirilebilmeleri sebebiy­le kullanışlıdır, tüm metaller (civa hariç) oda sıcaklığında katı hâldedir, ışığı yansıtma özellikleri vardır, ısıyı ve elektriği iletme özellikleri vardır, yoğunlukları fazladır, yüksek mukavemet kuvvetine sahiptirler.

Birincil eritme ve arıtma; zenginleştirilmiş cevherlerden metal elde etme işlemidir.

İkincil eritme ve arıtma; hurdalardan ve işlem atıklarından metalin yeniden kazanılması işlemidir.

Son Ürün Elde Etmek için Yapılan İşlemler; -Taşlama -Parlatma -Zımparalama, - Yüzey işleme-Yüzey kaplama işlemleri (elektro-kaplama, galvanizleme, ısıl işlem, eloksal, toz boya ve benzeri) gibi çeşitli teknikler kullanılır. Ancak sinterleme işlemi, metal sektöründe yapılan ilk işlemlerden biridir.

Cumhuriyet dönemi ile birlikte ülkemizde mo­dern anlamda demir-çelik üretimi 1932 yılında Kırıkkale’de kurulan demir-çelik tesisi ile başlamış­tır. Bununla yetinilmemiş ve yapılan fizibilite çalış­maları neticesinde demir-çelik sanayinin kurulma­sına karar verilmiştir. Özellikle kömür havzalarına yakınlığı sebebiyle Karabük’te bulunan dev tesisin temeli 1937 yılında atılmıştır. Daha sonraki yıllar­da ürün çeşitliliğini ve miktarını artırmak adına 1965 yılında Ereğli Demir Çelik tesisi faaliyete so­kulmuştur. 1970 yılına gelindiğinde ise demir-çe­lik sektöründeki gelişim devam ederek İskenderun Demir Çelik tesisi kurulmuştur.

Haddeleme: Metallerin eritilerek çeşitli şekillere sokulmak suretiyle makineler yardımıyla inceltilmesi ve şekil verilmesi işine haddeleme denilmekte ve bu işlerin yapıldığı yerlere ise haddehane adı verilmektedir.

İSG risk etmenleri içinde yer alan, kimyasal risk etmenleri; İyonize Olmayan Radyasyon “Mikro dalgalar, Elektro manyetik alanlar, X ışınları, vb.” İyonizan Radyasyon dur. Akümülatör, elektrik kapsamı içinde geçmektedir.

“Gürültü ile İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik” hükümlerinde belirtildiği üzere

en düşük maruziyet eylem değeri 80 dB(A), en yüksek maruziyet eylem değeri ise 85 dB(A) olarak belirlenmiştir. Aynı yönetmelikte belirtildiği gibi; İşveren, çalışanların maruz kaldığı gürültü düze­yini, işyerinde gerçekleştirilen risk değerlendirme­sinde ele alır ve risk değerlendirmesi sonuçlarına göre gereken durumlarda gürültü ölçümleri yap­tırarak maruziyeti belirler.

 

El-kol titreşimi maruziyetinde, sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet eylem değeri 2,5 m/s2, maruzi­yet sınır değeri ise 5 m/s2’dir.

Metal sektöründe işyerlerinde iş kazalarına ve meslek hastalıklarına yol açan risk etmenleri; fiziksel, kimyasal, bi­yolojik, ergonomik ve psikososyal risk etmenleri başlıkları altında ele alınmaktadır. Biyolojik risk etmenleri genel olarak, bakteriler, virüsler, mantarlardır. Tehlike kaynağı; Mutfak, yemekhane, bulaşıkhane, çay ocağı, soyunma yerleri, vb. yerleridir. Riskler; Bakteri, virüs, parazit ve mantar enfeksiyonları, alerjik reaksiyonlar, zehirlenmeler ( besin zehirlenmeleri, alerjik dermatit, alerjik rinit, alerjik astım, tinea pedis, şarbon), vb dir. Toksikler kimyasal risk grubunun içinde yer almaktadır.

Metal sektöründe işyerlerinde iş kazalarına ve meslek hastalıklarına yol açan risk etmenleri; fiziksel, kimyasal, bi­yolojik, ergonomik ve psikososyal risk etmenleri başlıkları altında ele alınmaktadır. Fiziksel risk etmenleri başlığının altında toplanan mekanik, gürültü, titreşim, termal konfor, elektrik, aydınlatma, radyasyon, toz gibi tehlikelerdir. Bakteriler; biyolojik risk etmenleri sınıflaması içinde yer almaktadır.

 

Tarihte demirin ilk kullanım örnekleri Sümer­lerde ve Mısırlılarda görülmektedir. Milattan Önce (MÖ) 4000 yıllarını kapsayan bu dönemde mız­rak uçları ve süs eşyaları bulunmuştur.

Metalin kullanımında en büyük pay demirin kullanımı olmuştur. Diğer metallere nazaran elde edilmesi ve işlenmesinin kolay oluşu, dayanıklılı­ğı ve doğada fazla bulunması demirin kullanımını yaygınlaştırmıştır.

Dövme ve Presleme; Metal parçalarına yüksek basınç uygulanarak şekil verilmesi işlemleridir. Preslemede genellikle yaprak, şerit veya rulo hâlindeki metal, ortam ısı­sında kesme, presleme, çekme gibi işlemlere tabi tutularak belirli şekillere sokulur. Birbirini izleyen bu işlemler genellikle ayrı ayrı yapılır.

Kaynakçılık ve Sıcak Kesme; Kaynakçılık, sıcak veya basınç altında metal veya plastik parçaların birleştirilmesi işlemlerinin genel adıdır. Metal sektörünün en yüksek riskli alanlarından biridir. Metal sektöründe, çok çeşitli kaynak teknikleri kullanılmaktadır.

Metal sektöründe işyerlerinde iş kazalarına ve meslek hastalıklarına yol açan risk etmenleri; fiziksel, kimyasal, bi­yolojik, ergonomik ve psikososyal risk etmenleri başlıkları altında ele alınmaktadır.

Kimyasal alerjik risk etmenleri; doğal ve suni elyaf tozları, boyar maddeler, selüloz tozları, temizlik kimyasalları, krom, nikel vb. safsızlık maddeleri, güneş, sıcak, soğuk, atmosferik olaylar gibidir. X ışınları fiziksel risk etmenleri içindedir.

Cevap; gürültüdür. Gürültüye kısa süreli maruziyet sonucu geçici işitme kayıpları, uzun süreli maruzi­yet sonucu ise; iç kulakta “kokleada” tahribata bağlı sürekli işitme kayıpları, çeşitli seviyede psikolojik etkiler, (dikkat dağınıklığı ve iletişim bozuklukları, sinirlilik, huzursuzluk vb.) hipertansiyon, ritim bo­zuklukları, uyku düzensizliği gibi sağlık sorunları görülmektedir.

Aydınlatmanın şiddetinin bi­rimi kabul edilen “lüks”, ortamdan ortama farklılık göstermektedir. Açık havada aydınlatmanın şiddeti 100 bin lüks iken kapalı ortamlarda bu değer 500 lükse tekabül etmektedir.

Tozlar; Özellikle metallerin eritildiği ocaklarda, kaynak yapılan yerlerde, taşlama, zırh kaplama, parlatma, karıştırma, püskürtme, şekil verme, delme ve bile­me işi yapan çalışanlar metal tozlarına maruz kalma tehlikesi bulunan gruplardır.

 

Ergonomik Etmenler; Tekrarlayan hareketler, el emeğinin yoğun ol­duğu işler, elle taşıma, büyük ve ağır nesneleri kal­dırma işleri, uygunsuz duruş, uzun süre aynı po­zisyonda çalışmak sık görülen ergonomik etmenler olup, aşırı yorgunluğa, başta bel ağrısı olmak üzere kas iskelet sistemi rahatsızlıklarına, damar hastalık­larına yol açar. Metal sektöründe zımparalama, parlatma, döv­me, pres vb. süreçlerinde tekrarlayan hareketler, elle taşıma, ayakta ve oturarak uygun olmayan po­zisyonlarda uzun süre kalma gibi ergonomik prob­lem alanları ile karşılaşılmaktadır