MADEN, METAL VE İNŞAAT SEKTÖRLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

Çalışma ortamında seviye farkı: İnşaat sektöründe çalışmalar zemin seviyesinin altında başlamakta ve proje boyunca çalışma ortamı sürekli yükselmektedir.

İnşaat sektörü, en fazla ölümlü iş kazasının gerçekleştiği sektör konumundadır. Her yıl yaklaşık 500 çalışan sektörde hayatını kaybetmektedir. Ülkemizde işyerinde meydana gelen üç ölümlü kazadan biri inşaat sektöründe kaydedilmiştir.

Sektörde gerçekleşen ölümlü iş kazalarının temel sebeplerine bakıldığında yüksekten düşme, trafik ve iş makinesi kazaları, elektrik çarpmaları, iş ekipmanı kaynaklı kazalar, malzeme düşmesi, kazı işlerinde toprak altında kalma, kalıp çökmesi, yangın ve patlamalar inşaat sektöründe ölümcül kazalara yol açan en yaygın sebeplerdir. Ölümlü iş kazaları incelendiğinde, %35 ile %45 arası değişen oranlarda yüksekten düşme kaynaklı kazalar ilk sırada yer almaktadır.

İnşaat firmalarında planlama genel olarak iki seviyede gerçekleşmektedir. Bunlardan ilki kurumsal veya stratejik planlama ikincisi ise proje düzeyinde
planlamadır.

Ülkemiz mevzuatında yapı işlerinde alınacak asgari iş sağlığı ve güvenliği şartları, Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinde düzenlenmektedir.

Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği
ülkemiz mevzuatına yapı işlerindeki paydaşlar nezdinde
yeni olarak proje sorumlusu ile sağlık ve güvenlik
koordinatörü kavramlarını kazandırmıştır.

Yüksekte çalışma hususundaki detaylı düzenlemeler Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği’nin Ek-4’ünde yer almaktadır. Söz konusu Yönetmelikte yüksekte çalışma, “Seviye farkı bulunan ve düşme sonucu yaralanma ihtimalinin oluşabileceği her türlü alanda yapılan çalışma.” olarak tanımlanmış, tanımlamada
herhangi bir yükseklik sınırı verilmemiştir. Bu durumda ‘seviye farkı’ ile ‘düşme sonucu yaralanma ihtimali’ durumlarından her ikisinin de bulunması hâlinde Yönetmelikte yer alan hükümlere uyulması gerekmektedir.

Çalışanlar, inşaat sahası içerisinde faaliyet göstermekte olan gerek iş makineleri veya hareket hâlindeki araçlar ile temaslarında ve gerekse yaya olarak hareket ettikleri esnada çeşitli iş kazalarına maruz kalabilirler. Gıda zehirlenmeleri iş makineleri veya hareket hâlindeki araçlar kaynaklı bir risk değildir.

Elektrik çarpması tehlikesi doğrudan vücuttan geçen akım miktarı ve geçtiği süre ile ilgilidir. Düşük seviyede, etki, bir çalışanın dengesini bozmaya, orta seviyede
kas gerginliğinin artmasına, daha yüksek seviyede ise neredeyse her zaman ölümcül olan kalp kaslarının düzensiz kasılmalarına neden olabilir. Akım geçişi,
temas noktalarında cilt yanıkları oluşturabilir. Gerçek bedensel temas olmaksızın elektrik çarpmasına maruz kalmaktan ciddi yanıklar da meydana gelebilmektedir. Nemli ve ıslak koşullar, elektrik çarpması tehlikesini büyük ölçüde artırmaktadır.

Fiziksel risk etmenleri, çalışanların sağlığını
olumsuz etkileyen ve hastalık veya yaralanmaya sebep
olabilen enerji kaynakları olarak tanımlanmaktadır.
Birçok fiziksel risk etmeni olmakla birlikte
inşaat faaliyetleri sırasında çalışanlar tarafından
sıkça karşılaşılan etmenler şu şekilde sıralanabilir:
1. Gürültü
2. Titreşim
3. Optik radyasyon (UV, kızılötesi vb.)
4. Termal konfor (Sıcaklık, nem vb.)

Doğru cevap B şıkkıdır.

İnşaat sektörü,
en fazla ölümlü iş kazasının gerçekleştiği sektör
konumundadır. Her yıl yaklaşık 500 çalışan sektörde hayatını kaybetmektedir. Ülkemizde işyerinde meydana gelen üç ölümlü kazadan biri inşaat
sektöründe kaydedilmiştir.

Doğru cevap C şıkkıdır.

Sektörde gerçekleşen ölümlü iş kazalarının temel sebeplerine bakıldığında yüksekten düşme,
trafik ve iş makinesi kazaları, elektrik çarpmaları,
iş ekipmanı kaynaklı kazalar, malzeme düşmesi,
kazı işlerinde toprak altında kalma, kalıp çökmesi, yangın ve patlamalar inşaat sektöründe ölümcül
kazalara yol açan en yaygın sebeplerdir. Ölümlü iş
kazaları incelendiğinde, %35 ile %45 arası değişen
oranlarda yüksekten düşme kaynaklı kazalar ilk sırada yer almaktadır. Bu kazaların büyük bir kısmının ise kat kenarlarından, iskelelerden, asansör boşluğundan, yapıdaki diğer boşluklardan, çatılardan,
kalıplardan, iş ekipmanlarından, merdivenlerden,
kazı kenarlarından düşme şeklinde meydana geldiği bilinmektedir.

Doğru cevap A şıkkıdır.

Tablo 2.1 Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği’nde Yer Alan Bazı Yükümlülüklere İlişkin Koşullar tablosunu inceleyiniz

Doğru cevap D şıkkıdır.

Elektrik çarpmasının ana nedenleri şunlardır:
Kabloları örten izolasyonun aşınması veya kopması, Elektrik kesilmeden hatta geçici onarımlar yapılması, Bakım ve kontrolleri yapılmamış elektrikli
ekipmanın kullanımı, Enerji hatlarının altında ya
da yakınında çalışma, Kazı, sondaj, delme işleri ve
benzeri çalışmalar esnasında yer altındaki güç kablolarına temas etme, Patlayıcı alanlarda uygunsuz
elektrikli ekipman kullanma, Kötü elektrik tesisatı
ve bozuk elektrikli aletler nedeniyle meydana gelen
yangınlar

Doğru cevap E şıkkıdır.

En yüksek maruziyet eylem değeri ise 85 desibel (dB(A))
olup bu değerin aşılması durumunda, mühendislik
kontrolleri, diğer teknik kontroller gibi makul ve
uygulanabilir tüm tedbirlere başvurularak gürültü
maruziyeti düşürülmelidir. Maruziyet sınır değeri
ise kullanılan kulak koruyucuların koruyucu etkisi de dâhil edilerek çalışan gürültü maruziyetinin
hiçbir şekilde aşılamayacağı değerdir ve 87 desibel
(dB(A)) olarak belirlenmiştir.

Doğru cevap A şıkkıdır.

El-kol titreşimi, sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet eylem değeri 2,5 m/s2
, sınır değeri ise 5 m/s2
’dir. Bütün vücut titreşimi,
sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet eylem değeri 0,5 m/s2
, sınır değeri ise 1,15 m/s2
’dir.

Doğru cevap D şıkkıdır.

İnşaat sektöründeki bazı meslek gruplarıyla sıkça ilişkilendirilen rahatsızlıklar aşağıda belirtilmiştir:
• Duvar işleri ve çimento ile temas halindeki
diğer işlerde çalışanlarda cilt alerjileri,
• Yalıtım, tesisat ve bina yıkım işlerinde çalışanlarda asbestoz ve asbest kaynaklı diğer
rahatsızlıklar (mezotelyoma vb.),
• Tünel yapımı ile kumlama işlerinde çalışanlarda ve kaya delici makine operatörlerinde
silikozis,

Doğru cevap A şıkkıdır.

Biyolojik risk
etmenlerine maruziyet, genellikle çalışanların aşağıda belirtilen çeşitli kaynaklar ile temas hâlinde
olması ile gerçekleşmektedir:
• Toprak, bitki materyalleri (saman, pamuk
vb.) gibi doğal veya organik materyaller,
• Hayvanlar (kuşlar, böcekler vb.) ile dışkı ve
idrar gibi hayvan ve insan atıkları,
• Kan ve diğer vücut sıvıları,
• Toz akarları, hayvan kepeği, yün, tüy veya
hayvan kılları,
• İnsan vücudu, hayvan leşi ve çiğ et,

Doğru cevap C şıkkıdır.

Tablo 2.2 İnşaat Sektöründe Bazı Mesleklerin Birincil Tehlike Kaynakları tabloyu inceleyiniz.

Doğru cevap E şıkkıdır.

Karpal tünel sendromu: Karpal tünel sendromu, el bileğindeki karpal tünelde medyan sinirinin
sıkışması sonucu oluşmakta ve dirsekten aşağıda ve
elde ağrı, uyuşukluk, yanma ve kas güçsüzlüğüne
neden olmaktadır. İnşaat sektöründe bu hastalığa
yol açan risk faktörleri uzun süreli, aşırı miktarda
tekrarlanan el hareketleri, bileğin uzun süre tekrarlanan bükülme, gerilme, dönme, sağa veya sola
eğilme ve zorlayıcı pozisyonda kalması, karpal tünele doğrudan basınç uygulanması, sıkı kavrama,
avuç içiyle bastırma, sıkma hareketleri ve el kol
titreşimi ve/veya soğuk maruziyetidir. Karpal tünel
sendromundan korunmak için alınabilecek önlemler şu şekilde özetlenebilir: Çalışma ortamının
doğru kurgulanması, Uygun pozisyonda çalışma,
Ergonomik açıdan doğru ve uygun el aletlerinin
kullanılması, Tekrarlayan baskılardan kaçınılması,
Uygun şekilde molalar verilmesi, İşlerin çalışanlar
arasında dönüşümlü olarak yapılması.