MADEN, METAL VE İNŞAAT SEKTÖRLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ - Deneme Sınavı - 7

Metal sektöründe işyerlerinde iş kazalarına ve meslek hastalıklarına yol açan risk etmenleri; fiziksel, kimyasal, bi­yolojik, ergonomik ve psikososyal risk etmenleri başlıkları altında ele alınmaktadır. Fiziksel risk etmenleri başlığının altında toplanan mekanik, gürültü, titreşim, termal konfor, elektrik, aydınlatma, radyasyon, toz gibi tehlikelerdir. Bakteriler; biyolojik risk etmenleri sınıflaması içinde yer almaktadır.

 

Tarihte demirin ilk kullanım örnekleri Sümer­lerde ve Mısırlılarda görülmektedir. Milattan Önce (MÖ) 4000 yıllarını kapsayan bu dönemde mız­rak uçları ve süs eşyaları bulunmuştur.

Metalin kullanımında en büyük pay demirin kullanımı olmuştur. Diğer metallere nazaran elde edilmesi ve işlenmesinin kolay oluşu, dayanıklılı­ğı ve doğada fazla bulunması demirin kullanımını yaygınlaştırmıştır.

Dövme ve Presleme; Metal parçalarına yüksek basınç uygulanarak şekil verilmesi işlemleridir. Preslemede genellikle yaprak, şerit veya rulo hâlindeki metal, ortam ısı­sında kesme, presleme, çekme gibi işlemlere tabi tutularak belirli şekillere sokulur. Birbirini izleyen bu işlemler genellikle ayrı ayrı yapılır.

Kaynakçılık ve Sıcak Kesme; Kaynakçılık, sıcak veya basınç altında metal veya plastik parçaların birleştirilmesi işlemlerinin genel adıdır. Metal sektörünün en yüksek riskli alanlarından biridir. Metal sektöründe, çok çeşitli kaynak teknikleri kullanılmaktadır.

Metal sektöründe işyerlerinde iş kazalarına ve meslek hastalıklarına yol açan risk etmenleri; fiziksel, kimyasal, bi­yolojik, ergonomik ve psikososyal risk etmenleri başlıkları altında ele alınmaktadır.

Kimyasal alerjik risk etmenleri; doğal ve suni elyaf tozları, boyar maddeler, selüloz tozları, temizlik kimyasalları, krom, nikel vb. safsızlık maddeleri, güneş, sıcak, soğuk, atmosferik olaylar gibidir. X ışınları fiziksel risk etmenleri içindedir.

Cevap; gürültüdür. Gürültüye kısa süreli maruziyet sonucu geçici işitme kayıpları, uzun süreli maruzi­yet sonucu ise; iç kulakta “kokleada” tahribata bağlı sürekli işitme kayıpları, çeşitli seviyede psikolojik etkiler, (dikkat dağınıklığı ve iletişim bozuklukları, sinirlilik, huzursuzluk vb.) hipertansiyon, ritim bo­zuklukları, uyku düzensizliği gibi sağlık sorunları görülmektedir.

Aydınlatmanın şiddetinin bi­rimi kabul edilen “lüks”, ortamdan ortama farklılık göstermektedir. Açık havada aydınlatmanın şiddeti 100 bin lüks iken kapalı ortamlarda bu değer 500 lükse tekabül etmektedir.

Tozlar; Özellikle metallerin eritildiği ocaklarda, kaynak yapılan yerlerde, taşlama, zırh kaplama, parlatma, karıştırma, püskürtme, şekil verme, delme ve bile­me işi yapan çalışanlar metal tozlarına maruz kalma tehlikesi bulunan gruplardır.

 

Ergonomik Etmenler; Tekrarlayan hareketler, el emeğinin yoğun ol­duğu işler, elle taşıma, büyük ve ağır nesneleri kal­dırma işleri, uygunsuz duruş, uzun süre aynı po­zisyonda çalışmak sık görülen ergonomik etmenler olup, aşırı yorgunluğa, başta bel ağrısı olmak üzere kas iskelet sistemi rahatsızlıklarına, damar hastalık­larına yol açar. Metal sektöründe zımparalama, parlatma, döv­me, pres vb. süreçlerinde tekrarlayan hareketler, elle taşıma, ayakta ve oturarak uygun olmayan po­zisyonlarda uzun süre kalma gibi ergonomik prob­lem alanları ile karşılaşılmaktadır

 

Dünya geneline bakıldığında Türkiye ham çelik üretiminde dünyada 8. sırada yer almaktadır.

Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) istatistiklerine göre metal sektöründe, 2019 yılı verilerine göre yaklaşık 200 bin işyeri ve 2 milyon çalışan bulunmaktadır.

Metal Sektöründe Yapılan İlk İşlemler;
• Cevher ve hurda eritme ve arıtma
• Dökümcülük
• Dövme – şekillendirme ve presleme,
• Kaynakçılık ve metal kesme
• Sinterleme
• Talaşlı imalat (Torna, freze vb.)
Son Ürün Elde Etmek için Yapılan İşlemler;
• Taşlama
• Parlatma
• Zımparalama,
• Yüzey işleme
• Yüzey kaplama işlemleri (elektro-kaplama,
galvanizleme, ısıl işlem, eloksal, toz boya ve
benzeri) gibi çeşitli teknikler kullanılır.

“Gürültü ile İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik” hükümlerinde belirtildiği üzere en düşük maruziyet eylem değeri 80 dB(A), en yüksek maruziyet eylem değeri ise 85 dB(A) olarak
belirlenmiştir.

Hassas işler, normal çalışmalardan daha fazla aydınlatma gerektirir. Hassas İşleme; 0.1 mm’den küçük toleranslı hassas çalışma için, ortalama 500 lüx’lük bir aydınlatma gereklidir.

Titreşim, insanların sağılığını etkileyen fiziksel kriterler arasında önemli bir yere sahiptir. İnsanlar iki tip titreşime maruz kalmaktadır. Bunlar; Tüm vücut titreşimi ve El-kol titreşimidir.

Metal sektörü, metallerin eritilip çeşitli işlemlerden geçirilerek şekil verildiği ve kullanıma hazırlandığı endüstriyel alanlardır. Bu sektörde metaller, istenilen şeklin verilebilmesi için ortalama 1500 derece gibi yüksek sıcaklıklarda eritilip işleme alınmaktadır.

Havada asılı hâlde bulunan katı taneciklere toz adı verilmektedir. Toz taneciklerinin büyüklüğü, vücuda solunum yoluyla alınıp akciğerlere ulaşması bakımından farklılık göstermektedir. 100 mikrondan küçük büyüklükte olan tozlar akciğerlere kadar ilerleyebilmektedir.

Oturarak yapılan işlerde uygun sıcaklık 21-25 °C,  orta dereceli ağır işler için 19-23 °C ve ağır işler için 17-21 °C`dir.