MADEN, METAL VE İNŞAAT SEKTÖRLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ - Deneme Sınavı - 3

Ankraj sistemleri, ankraj tertibatları ve yaşam hatlarına ilişkin hususlar TS EN 795 standardında sınıflandırılmıştır.

Nokta Ankraj: Nokta ankrajlar A tipi ankraj tertibatı olarak sınıflandırılırlar ve oluşturulması için yapısal bir ankrajlama ya da sabitleme gerek­tiren sistemlerdir. En sık kullanılan ankraj sistemi türüdür.

Çalışma konumlama kemeri (Bel tipi emniyet kemeri), kişiyi belli bir pozisyonda ve çalışma alanına belli bir mesafede sabit tutmak için kullanıl­maktadır. Çalışanı destekleyerek, kendisini askıda güvende hissetmesini ve iki elini rahatça kullana­bilmesini sağlar. ­

Cephe iskeleleri, yapı yüzeylerinde yürütülmesi gereken işler ile bakım ve onarım çalışmalarının hem çalışanların hem de kullanılan alet ve malzemelerin daha alt seviyelere düşmemesi açısından güvenli biçim­de yapılmasını sağlamak amacıyla oluşturulan geçici yapılardır.

2013-2017 yılları arasında sektörde yüksekten düşme şeklinde meydana gelen iş kazalarının yaygın ana nedenleri ise düşmeye karşı önlem alınmamış kat kenarlarından düşmeler (%21,21), yapı içerisinde yer alan diğer boşluklardan düşmeler (%17,01), kalıp işlerinin yürütümü esnasında meydana gelen düşmeler (12,46), cephe iskelelerinden düşmeler (10,68), çatıdan düşmeler (%9,3), kullanılan iş ekipmanı kaynaklı düşmeler (%8,27), direkten düşmeler (3,26), sütunlu çalışma platformu ve diğer iskelelerden düşmeler (2,61) ve diğer düşme tipleri (%15,2) şeklinde sıralanmaktadır (www.guvenliinsaat.gov.tr, 2020).

Düşme faktörü, f = h/L ile hesaplanır ve 0 ile 2 arasında bir değer alır.

Genel olarak yüksekte çalışma kontrol hiyerarşisinin kabul edilen
dört düşme koruma kategorisi bulunmaktadır, bunlar yüksekte çalışmaktan kaçınma, düşmeyi önleme, düşmeyi durdurma ve idari kontroller olarak sıralanabilir.

TS EN 13374 standardında geçici kenar koruma sistemlerinin A, B ve C olmak üzere üç sınıfı ve bağlantı çeşitlerine göre dokuz tipi bulunmaktadır.

Geçici kenar koruma sistemi sınıflarına göre bileşenler arası yatay veya düşey açıklıklar değişiklik göstermektedir: Sınıf A: Ana korkuluk, ara korkuluk ve topuk levhası arasındaki açıklıklar 47 santimetreden az olmalıdır. Sınıf B: Yatay veya düşey açıklıklardan en az biri 25 santimetreden az olmalıdır. Sınıf C: Yatay veya düşey açıklıklardan en az biri 10 santimetreden az olmalıdır.

Güvenlik ağlarında sistem tiplerinin yanı sıra güvenlik ağındaki ağ gözü büyüklükleri ve uygulanan enerjiye göre de 4 farklı sınıflandırması bulunmaktadır.

Renksiz, kokusuz, tatsız ve zehirli olmayan metan, yer altı maden işletmeleri
için yüksek tehlike içeren patlayıcı bir gazdır.

Grizu patlaması ile mücadele sırasıyla üç aşamada yapılabilir:
1. Metan birikiminin önlenmesi, 

2. Biriken metanın alev almasının engellenmesi,

3. Patlamanın yayılmasının sınırlandırılması.

Lağım atışları sırasında;
a) Grizulu ocaklarda kullanılmaya uygun patlayıcıların seçilmesine,

b) Gecikmeli kapsüllerin emniyet nizamnamesinde belirtilen uygulamalar doğrultusunda kullanılmasına,

c) Ateşleme yapılacak deliklerin sıkılanması sırasında, deliklerin atlanmamasına ve sıkılamanın düzenli yapılmasına,

d) Sıkılama amaçlı kullanılan malzemenin yanmaz özellik taşımasına,

e) Yapılan lağım atışı esnasında ayakta ve ayaktan 20 metre uzaklıktaki havada %1’den fazla metan bulunmamasına,
f ) Lağım atışı yapılan ayak zemininde biriken yüksek miktarda kömür tozu var ise, atıştan önce ayakta ve ayaktan 20 m mesafede taş tozu serpilmesine

dikkat edilmelidir.

Türkiye’nin kendine yeten ve ayrıca dış satıma konu olan endüstriyel hammaddeleri mermer, doğal taşlar, bor tuzları, feldspat, çimento hammaddeleri, perlit, pomza, sodyum sülfat, sölestin, kaya tuzu, barit, manyezit, kaolin, lüle taşı, dolomit, jips, kuvars kumu, bentonit, zımpara, pirofillit ve kalsittir.

Grizu patlamaları ile mücadelede ilk önce metan gazının birikmesi önlenmelidir. Bunun için de yer altında çalışılan madenlerde havalandırma düzenlemesinin, hava metan karışımındaki metan oranının, %1’in altında tutacak ve dönüş yollarında metan gazı oranını %1’i geçirmeyecek şekilde hesaplanması gerekmektedir.

Azot atmosferin yaklaşık %80’ini oluşturan gazdır. Renksiz, kokusuz, tatsızdır ve
suda çözünmez. Patlayıcı ve zehirli bir gaz değildir. Yanma reaksiyonuna ve nefes alışverişine herhangi bir katkısı ya da zararı yoktur. Havadaki azotun önemi onun oksijeni seyreltmesidir. Eğer atmosferde saf oksijen varsa, yangınlar kontrol edilemez olur. Bu yüzden azot ekleyerek oksijeni seyreltmek
ve oksijen miktarını azaltmak boğulmaya neden olabilir. Ana kaynakları; organik maddelerin çürümesi, kaya veya kömür çatlaklarından yayılma ve patlatmalardır. Patlatmalarda 1 kg nitro-gliserin, 135 litre azot (N2) açığa çıkarır.

Son derece zehirli olan hidrojen sülfür renksiz, bozuk yumurta kokusuna benzeyen yoğun kötü kokulu, havadan ağır (Özgül ağırlığı 1.19 g/cm3) ve mavi alevle yanan bir gaz olup özellikle organik maddelerin bozunması
sırasında, kara barut patlaması neticesinde, sülfatlı madenlerin patlatılması sonucu ve sel alanının kurutulması sonrasında ortaya çıkan bir gazdır.

Toz patlamalarına karşı alınabilecek önlemler:

Tozun oluşmasını, havaya karışmasını ve birikmesini önlemek;

Tozun ateşlenmesini önlemek;

Toz patlamasının gelişmesini ve diğer ocak kısımlarına yayılmasını önlemek

şeklindedir.

Yer altı maden çıkarılması sonucunda oluşan boşlukların belirli önlemlerle doldurulması ya da çökmesinin önlenmesi gerekmektedir. İşletme faaliyetleri
sonucu açılan boşlukları, çalışmaların devam ettiği sürece ayakta tutabilmek için alınan tedbirlerin tamamına “Tahkimat” denmektedir.

Madenlerde termal konfor açısından en uygun sıcaklık 19-20.5°C'dir.