GENEL LOJİSTİK YAZILIMLARI

Temel lojistik faaliyetlerdeki tüm süreçleri entegre eden yazılımlar taşıma, yükleme ve depolama gibi süreçlerde toplam maliyetin azaltılmasına, yönetim seviyesinde daha sağlıklı ve güvenilir kararlar alınmasına, optimizasyon yazılımları işin daha doğru şekilde yapılmasına, destekleyici yazılımlar ve sistemler de günlük işlerin daha hızlı yapılmasına olanak sağladılar.

Sayısal harita, bilinen basılı haritalardan farklı olarak, üzerindeki koordinatlar, sınırlar, şehir ve yer isimleri gibi tüm bilgilerin bilgisayar ortamında klasik dosya ve veritabanı dosyası şeklinde tutulduğu haritalardır. Sayısal haritalar ile harita üzerinde herhangi bir yer arama / bulma, vektör veri sorgulama, kesit alma, görüş analizi ve eğim haritaları oluşturma gibi işlemler kolaylıkla yapılabilir. Bilgisayar ortamı, hard-disk, CD, DVD, disket, vb. olabilir.

Üç tür sayısal harita vardır: Vektör harita, raster harita ve matris harita.

Raster harita, yer yüzeyine/basılı bir haritaya ilişkin yansıma değerlerinin belli bir sıklıkta (çözünürlükte) belli bir renk derinliğinde (siyah-beyaz, gri tonlu, renkli) koordinatlı olarak depolandığı bilgisayar dosyalarıdır. Bu haritalar, haritaların raster taranması ve koordinatlandırılması; ya da uydulardan/uçaklardan çekilmiş yer yüzeyi görüntülerin yataylanması ve koordinatlandırılması ile hazırlanır.

İnterpolasyon elde varolan (bilinen) değerlerden yola çıkarak, bilinmeyen bir değeri bulmaya/tahmin etmeye yarayan yöntemlerin tümüne verilen genel isimdir. En basit tanımı ile “varolan sayısal değerleri kullanarak, boş noktalardaki değerlerin tahmin edilmesi” olarak açıklanmaktadır. Türkçe’de bazen kolaylık olsun diye “interpolasyon” sözcüğü yerine yalnızca “tahmin” de kullanılmaktadır.

Lojistik alanında sayısal harita yazılımları: • Noktadan noktaya mesafe ölçümü, • Rota hazırlanması, • Rotanın izlenmesi, • Yol tariflerinin alınması, • Çeşitli verilerin harita üzerinde gösterilmesi ve analiz edilmesi gibi günlük operasyonu destekleyici pek çok faaliyette kullanılabilir.

İyi bir araç yükleme yazılımı: • Oluşturulan yükleme planını, 3 boyutlu olarak görsel şekilde vermelidir. Çok iyi yapılan bir planlamayı, görsel çıktı olmadan araca uygulamak mümkün olmayabilir. • Kamyon, tır, konteynır, uçak gibi farklı taşıma araçlarına yükleme yapabilmelidir. Konteyner, tır gibi kara taşıma araçları dikdörtgen gibi köşelidir, buna karşılık uçak gövdesinin yuvarlak olması, dikkat edilmesi gereken bir konudur. • Hızlı bir şekilde sonuç üretebilmelidir. Uzun süre çalışarak çok iyi sonuç üreten bir yazılım, günlük işleyişi yavaşlatacağı için kullanışlı olmayabilir. Lojistik operasyonlarda hızlı olmak vazgeçilmez bir özelliktir. • Yükün üzerine başka bir yük konulması, yükün başka bir yükün üstüne konulması, ters ya da yan yüklenebilme durumları gibi farklı alternatifleri değerlendirmelidir. • Birden fazla noktada yükleme ya da boşaltma yapılacak ise, yüklerin hangi sırada yüklenmesi gerektiğini dikkate almalıdır. • Araç içerisinde ağırlığı düzgün olarak dağıtmalıdır. Ağır yüklerin bir yerde, hafif yüklerin bir yerde toplanması, aracın manevra yeteneğini kısıtlayabilir, bazı durumlarda kazalara neden olabilir. • Kargo yüklemeleri için farklı ürün gruplarını bir arada tutabilmelidir. • Bidon, varil, çuval, koli, karton, palet gibi farklı yük tiplerini planlayabilmelidir. Gerekli durumlarda daha küçük kolileri, palet üzerinde toplayarak yükleme yapabilmelidir. • Farklı sistemler ile hızlı ve esnek şekilde veri alışverişi yapmalıdır. Araç yükleme yazılımları, doğru şekilde kullanılmaları durumunda, işletmelere ciddi kazançlar sağlayabilir. • Araç içerisinde yüklenebilir alan, en verimli şekilde kullanılarak maksimum fayda sağlanır. • Sürücüye ve yükleme yapan operatöre görsel bir yükleme planı verilerek hatalı yüklemelerin önüne geçilir. • Öncelik sıraları ve gruplar dikkate alınarak yükleme, boşaltma zamanlarından tasarruf sağlanabilir.

Yükün daha ufak boyutlarda parçalardan, kolilerden, paletlerden ya da kasalardan oluşması durumunda, hangi yükün araç içerisinde nereye yerleştirileceği, üstüne ya da yanına başka bir yükün koyulup koyulamayacağı, yükün ağırlık merkezinin nerede olacağı, yükleme ya da indirme sırası gibi konular önem kazanır. Bu konulara dikkat edilmezse yükün zarar görmesi, yükün bir kısmının araca yüklenememesi, aracın yan yatması gibi pek çok istenmeyen durumla karşılaşılabilir. Bu nedenle aracı planlayan kişi, yükleme yapan operatörleri ve sürücüyü yönlendirmeli ve aracın yüklemesini planlamalıdır.

Rotalama yazılımları, gidilmesi gereken noktalar arasındaki en kısa yolu hesaplayarak kullanıcılara rota planlayan yazılımlardır.

Rotalama yazılımları kullanılarak: • Yasaklar ve kullanılmayan yollar dikkate alınarak daha doğru rotalama yapılabilir. • Kullanılması gereken araç ve personel sayısı doğru şekilde hesaplanabilir ve maliyetlerde düşüş sağlanabilir. • Aynı rotayı tamamlamak için daha az kilometre kat edilerek yakıt giderleri azaltılabilir. • Harita üzerinde farklı rota alternatifleri hızlı şekilde test edilebilir ve değişiklik yapılabilir. Örneğin; yol üzerinde bir kaza olduğu ve yolun kapandığı haberi alındığında, hızlı şekilde alternatif bir rota çizilerek beklemelerin önüne geçilebilir. • Aracın uğraması gereken noktaların açma - kapama zamanları, yükleme - boşaltma saatleri, mal kabul saatleri gibi kriterler dikkate alınarak seferin en kısa sürede tamamlanması sağlanabilir.

Filo Yönetim Sistemi, kendisine ait araçları kullanarak lojistik hizmetler veren firmalar için son derece önemli bir sistemdir. Filo Yönetim Sistemi en genel hali ile araçlara ait, ruhsat bilgilerinden, günlük operasyonel hareketlere, bakım kayıtlarından sigorta bilgilerine kadar tüm bilgilerin bilgisayar ortamında kayıt edildiği; bu kayıtlardan filoyu etkin şekilde yönetmek için gerekli analizlerin yapıldığı ve raporların alındığı sistemlerdir.

Gerek lojistik hizmeti veren şirketler gerekse diğer şirketler tarafından kullanılsın, bir filo yönetim sisteminin kullanım amacı şu şekilde listelenebilir: • Tüm filodaki araçların teknik özelliklerini ve ruhsat bilgilerini kayıt altına almak. • Filodaki sürücülerin özlük ve ehliyet bilgilerini kayıt altına almak, harcırah ve ödemelerini takip etmek. • En büyük işletme maliyeti olan yakıt tüketimlerini kontrol altına alarak işletmenin yakıt maliyetini düşürmek. • Araçların kaza ve arıza kayıtlarını tutmak, sigorta işlemleri için gerekli bilgileri sağlamak. • Periyodik araç bakımlarının düzenli yapılmasını sağlayarak araçların çalışır halde kalmasını sağlamak, ekonomik ömrünü uzatmak. • Araçtan gelen çalışma verilerini alarak sürücülerin aracı doğru kullanıp kullanmadıklarını tespit etmeye yardımcı olmak, araç ve sürücülerin performanslarını ölçmek. • Yedek parça, sarf malzemeleri ve yakıtların stok takibini yapmak, maliyetlerini düşürmek. • Araçların günlük sefer hareketlerini detaylı bir şekilde kayıt altına alarak operasyonun takibini sağlamak. • Harcamaları kayıt altına alarak masraf merkezleri oluşturmak ve gider takibi yapmak. • Lastik kullanımlarını takip altına alarak, maliyetlerini düşürmek, gerekli zamanlarda değişim sağlayarak lastiklerin ekonomik ömürlerini en üst düzeyde tutmak. • Sefer sırasında sürücü ile iletişimi sağlamak, kaza ya da hırsızlık gibi olağanüstü durumlarda merkeze acil şekilde bilgi göndermek. • Araçların harita üzerinde konumlarını takip etmek, rotalarını izlemek ve yönlendirmek.

Eksiksiz bir Filo Yönetim Sistemi, üç ana modülden oluşmalıdır: merkezi kontrol ve yönetim modülü, araç üstü modül ve araç izleme modülü.

Sistemin kalbini oluşturan bu modül, hem araç üstü modülden hem de sistemin kullanıcı arayüzünden gelen verileri veritabanına kaydeder; bu verileri işleyerek analiz eder ve raporları üretir.

Araç üstü modülün, farklı işlevleri olan birden fazla parçası vardır. Aracın elektronik sistemine bağlanan bir kit ile devir, hız, rölantide çalışma süresi gibi çalışma bilgileri doğrudan araçtan alınır. Bu bilgiler, hem araç performansının hem de sürücü performansının tam olarak ölçülebilmesi için son derece önemlidir. Özellikle son dönemde üretilen ticari araçların hemen hepsinde, aracın elektronik sisteminden veri alınmasını kolaylaştırıcı özellikler vardır.

Araç izleme modülü, hem araç üstü kitten alınan verileri anlık olarak merkezi kontrol ve yönetim modülüne iletir hem de küresel konumlandırma sistemi GPS ile aracın harita üzerinde takibini sağlar.

Filo Yönetim Sistemi Arayüzü - Fleet Management Systems Interface (FMS) - ticari araçların elektrik ve elektronik sistemlerinden veri aktarmayı kolaylaştıran ve standart hale getiren bir arayüzdür.

Marka ve modele bağlı olarak değişmekle birlikte FMS arayüzü ile aşağıdaki verilerin aktarımı mümkündür : • Araç hızı - tekerlekten • Araç hızı - takograftan • Debriyaj kilidi - açık / kapalı • El freni - açık / kapalı • Seyrüsefer sistemi (cruise control) durumu - açık / kapalı • PTO (Güç çıkışı) - açık / kapalı • Gaz pedalı pozisyonu - % 0-100 • Toplam tüketilen yakıt - aracın ilk hareketinden itibaren • Yakıt seviyesi - % 0-100 • Motor devir hızı • Aks ağırlığı - kg • Toplam motor çalışma süresi - saat • FMS - Standart yazılım sürümü • Araç kimlik numarası - ASCII karakter ile • Takograf bilgisi • Kat edilen kilometre • Servise girmek için kalan kilometre • Motor soğutucu sıcaklığı

Tedarik zinciri bir ürün ya da hizmetin tedarikçiden müşteriye doğru tüm hareketini kapsayan ve bu süreç içerisindeki örgütler, insanlar, teknoloji, faaliyetler, ve kaynakların bütününe verilen isimdir.

Tedarik Zinciri Yönetim Sistemleri; taşıma yönetimi, depo yönetimi, talep tahmini, planlama gibi farklı alanlarda uzmanlaşmış alt sistemleri içerir.

Taşıma yönetim sistemleri; uluslararası nakliye, dağıtım, kargo, gelen malzeme lojistiği gibi her türlü taşıma operasyonunu yönetmeyi hedefleyen bir sistemdir.

Taşıma Yönetim Sistemleri, taşıma yönetiminin dört temel sürecini ele almayı hedefler : Planlama ve Karar Verme : Taşıma Yönetim Sistemi, verilen parametrelere göre en etkin nakliye şeklini belirlemeye yardımcı olur. Burada en önemli faktör kullanıcılar tarafından belirlenen en düşük nakliye maliyeti, en kısa tedarik süresi, en az sayıda adım ile hedefe ulaşma gibi karar parametreleridir. İzleme : Taşıma Yönetim Sistemi, hem yönetsel hem de operasyonel tüm süreçleri izlenebilir hale getirmelidir. Günlük olarak bir noktadan başka bir noktaya yapılan sevkiyatlardan, gümrükleme işlemlerine, tedarikçilere ve müşterilere kesilen faturalardan kaza - arıza kaynaklı olağan dışı durumlara kadar herşey, sistem içerisinde görünebilir ve izlenebilir olmalıdır. Ölçme ve Raporlama : Taşıma Yönetim Sistemi, her süreçteki anahtar performans kriterlerini ölçebilmeli ve karar vericiler için uygun raporlar üretebilmelidir. Ortak Kaynak Kullanımı : Birbirinden farklı da olsa, her bir lojistik operasyon işlevlerini araçlar, personel, müşteri bilgileri gibi benzer kaynaklar ile sürdürür. Taşıma Yönetim Sistemi, farklı operasyonların ortak kaynak kullanımını sağlamayı hedefler.

Nakliye Taşıma Sistemlerinin temel işlevlerini şu şekilde listeleyebiliriz: • Karasal taşıma rotalarının planlanması ve optimize edilmesi • Taşıma modu ve nakliyeci seçimi • Hava ve deniz taşımalarının yönetilmesi • Gerçek zamanlı araç takibi • Servis hizmetlerinin kalite kontrolü • Araç yük ve rota optimizasyonu • Nakliye giderlerinin modellenmesi • Siparişlerin konsolide edilmesi • Maliyet kontrolü, anahtar performans göstergelerinin takibi, raporlamalar • Rotalama • Yükleme izleme • Gerçek zamanlı yük ihalesi • Yükleme rampası yönetimi ve çizelgeleme • Kontrat yönetimi • Tahsis edilmiş filo yönetimi

Depo Yönetim Sistemi, ürünlerin depoya kabulünden, sipariş emirleri alındıktan sonra sevk edilmesine kadar geçen tüm süreçleri yönetmek amacıyla tasarlanmış sistemlerdir.

Bir Depo Yönetim Sisteminin; • stok doğruluğunu garanti eden, • maliyeti düşürücü / verimliliği arttırıcı, • insana bağımlılığı en aza indiren, • çalışanların, ekipmanların, süreçlerin performanslarını ölçebilen, • doğru ve hızlı şekilde rapor üretebilen özelliklere sahip olması beklenir.