LOJİSTİKTE COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ KULLANIMI

Dünyada en çok tercih edilen taşımacılık şekli dünya ticaretinin %90’ını oluşturan deniz yolu taşımacılığıdır.

Sayılan özellikler kara yolu taşımacılığına ait avantajlardır.  Deniz yolu, demir yolu, hava yolu, nehir yolu gibi türlerde araç temini zordur ya da alt yapı sağlamak maliyetlidir.

Verilen dezavantajlar hava yolu ile taşımacılığa ait dezavantajlardır.

Şehirler arası otobüs filoları özel sektörel ait filolardır. Diğer seçeneklerde verilenler kamu sektörünü ilgilendiren konulardır.

Orta büyüklükte bir filo 20-99 arası araçtan oluşmaktadır.

GNSS; Küresel Navigasyon ve Uydu Sistemleri kısa yazılışıdır ve araç takip sistemlerinde kullanılan alt bileşendir. KKP; Kurumsal Kaynak Planlama demektir ve farklı lojistik faaliyetlerin bir araya toplandığı yazılımlar aracılığı ile yapılır. OT/VT; Otomatik Tanıma ve Veri Toplama Sistemleri demektir ve lojistik faaliyetlerde bilgilerin elle girilmesindeki yükü azaltır. EVD; Elektronik Veri Değişimi kısa yazılışıdır ve bilgisayarlar arası verinin otomatik bir süreçle karşılıklı veri değişimi olarak tanımlanır. CBS; Coğrafik Bilgi Sistemleri anlamına gelmektedir ve iki nokta arasında yapılacak lojistik faaliyetin optimum güzergâhını belirlemekte kullanılır.

LTE; Ağ teknolojilerine dayalı yüksek hızlı kablosuz veri aktarımına verilen addır. DGNSS Küresel Navigasyon Uydu Sistemleri (GNSS) kapsamında olan özelleşmiş bir sistemdir ve koordinatları bilinen referans istasyonuna dayalı olarak gezen bir alıcının (uçak, araba gibi) koordinatlarının kod gözlemlerine dayalı olarak bulunmasını sağlar. RFID; Radyo Frekansı ile Kimlik Nesne Tanımlama kısa yazılışıdır ve GNSS sistemlerinde kullanılmaz. Klasik RTK bu özelliklerin hepsini sağlar.

Araç içi sensör kullanımına ihtiyaç duyan seçenek yakıt bilgisidir. Diğer seçeneklerdekiler araç takip sistemlerinde sensör olmaksızın izlenebilen parametrelerdir.

Dinamik veri tabanı oluşturulmasını sağlayan filodaki araçların konum bilgisini kullanan Karar Destek Sistemleri (KDS)’dir.

Taşımacılık en genel tarifiyle, fiziksel ürünlerin ihtiyaç duyulan yerlere ulaştırılmasıdır. Taşıma, bir işletme içerisinde depodan ürün çekme, depoya ürün gönderme, üretim süreçlerinde gerekli ürünlerin taşınması, işletmeler arası taşıma, ürünlerin müşterilere
taşınması gibi çok sayıda amaç için gerçekleştirilmesi gereken bir süreçtir.

Bir ürünün bir veya daha fazla taşıyıcı tarafından sadece bir taşıma türü kullanılarak taşınması tek tür, farklı taşıma araçları ile birden fazla taşıma türü kullanılarak taşınması ise çok türlü taşıma olarak adlandırılır. Taşıma türleri arasında, kara taşımacılığı, hava taşımacılığı, su yolu taşımacılığı ve boru hattı taşımacılığı bulunur. Kara taşımacılığının altında kara yolu ve demir yolu, hava taşımacılığının altında hava yolu, su yolu taşımacılığının altında deniz yolu, iç su yolu, boru hattı taşımacılığının altında ise boru hattı bulunmaktadır.

Hava yolunun avantajları arasında hassas ürünlerin hasarsız taşınabilmesi, diğer yöntemlerle gidilemeyen alanlara ulaşım imkânı, taşıma hızının yüksek olması gösterilebilir. Hava yolunun dezavantajları arasında, ürünlerin temini ve dağıtımında zaman kaybı yaşanması, ilave ulaşım türlerine gerek duyması ve taşıma maliyetlerinin yüksek olması vardır.

Bir işletmenin taşıma faaliyetlerini gerçekleştirmek amacıyla oluşturduğu araç topluluğuna filo denilir. Kayıtlı araçların tiplerine göre sayıları, yükleme kapasiteleri, kullanıldıkları coğrafi alanlar, araçların teknik özellikleri vb. bilgiler bir filoyu tanımlayan temel özelliklerdir. Filodaki araçlar şirkete ait olabileceği gibi kiralık da olabilir. Kamusal hizmet alanında kullanılmak üzere merkezi ve yerel yönetimlere ait araçlardan oluşan filolar kamusal hizmet filosu olarak nitelendirilir. Şehir içi otobüs filosu, itfaiye araçları filosu, emniyet araçları filosu, askeri araç filosu, çevre ve temizlik filosu kamusal hizmet filolarına örnek gösterilebilir. Gazete dağıtım filosu özel filolara bir örnektir.

Araç takip sistemleri araçların gerçek zamanlı konumunu ölçerek, konum bilgilerini merkezi bir izleme birimine ileten, bilişim ve mekânsal teknolojilere dayalı sistemlerdir. Araç takip sistemleri araçların konum bilgilerinin tespiti ve kullandıkları yolların izlenmesi, daha etkili bir seyir için alternatif yolların önerilmesi ile teslimat noktasına daha hızlı ve kolay yönlendirme ve sürüş güvenliği konusunda etkili olarak kullanılmaktadır. Araç takip sistemleri GNSS (Global Navigation Satellite Systems: Küresel Navigasyon Uydu Sistemleri), GSM (Global System for Mobile Communication: Mobil İletişim İçin Küresel Sistem) ve kablosuz mobil internet ağlarının entegrasyonuna dayalıdır.

GNSS donanım ve yazılımlarındaki önemli gelişmelerin sonucunda kod ölçüleri yerine faz gözlemleri ile yüksek doğruluklu gerçek zamanlı kinematik uygulamaların yapılması olanaklı hâle gelmiştir. Gerçek zamanlı konum belirlemede yaşanan bu gelişmeler santimetre mertebesindeki doğrulukların hareket hâlindeki GNSS alıcıları için de geçerli olmasını sağlamıştır. Söz konusu sistemler gerçek zamanlı kinematik GNSS (RTK GNSS) adlandırılmaktadır. RTK GNSS’ de de diferansiyel GNSS’ de olduğu gibi bir tanesi koordinatları bilinen referans istasyonu diğeri ise koordinatları hesaplanacak olan gezen alıcı olmak üzere en az iki alıcı ile eş zamanlı ölçüye gereksinim vardır.

Araç takip sistemleri için alternatif kablosuz iletişim teknolojileri telsiz ve uydu telefonudur. Ancak GSM belirli bir bölge içinde hizmet verebilen telsiz şebekelerine göre çok daha geniş bir kapsama alanına sahiptir ve teknolojik alt yapısı veri iletişimine uygundur. Uydu telefonlarına göre kapsama alanı daha dar olmasına rağmen yerleşim yerleri ve kara yollarının tamamına yakınının kapsama alanı içinde olması sebebiyle ihtiyacı karşılamaktadır. Uydu telefonlarına göre hem cihaz hem de işletme maliyetleri çok ucuzdur ve istenildiğinde operatör kolaylıkla değiştirilebilir.

Gelişen teknolojiyle birlikte elde edilen verilerin İnternet üzerinden aktarılabilmesi için mobil cihazlardan İnternete bağlanma gerekliliği ortaya çıkmıştır. GSM’in bu veri hizmetlerinin desteklenmesinde yetersiz kaldığı görülmüş, bu nedenle ETSI (European Telecommunications Standard Institute: Avrupa Telekomünikasyon Standartları Enstitüsü) 1997 yılında GSM Faz 2+ standardını yayınlamıştır. 2.5’inci nesil olarak da adlandırılan ve 2. nesil sistemler ile 3. nesil sistemler arasında geçiş görevi gören bu sistem GPRS (General Packet Radio Service: Genel Paket Radyo Hizmeti) olarak bilinmektedir. GPRS paket esaslı bir teknik ile yüksek veya düşük hızlı veri ile işaretleşmenin GSM ağları üzerinden verimli bir şekilde taşınması için bir yol sunar.

Taşıma planlamasında araç rotalama kritik bir öneme sahiptir. Araç rotalama araçların amaca yönelik olarak doğru güzergâhlara ve konumlara yönlendirilmesidir. Ürünlerin en kısa zamanda, en ekonomik koşullarda doğru adreslere sevkiyatının sağlanması işletmeler açısından büyük bir önem taşımaktadır. Benzer şekilde müşteriler için de sipariş ettikleri ürünlerin en kısa zamanda kendilerine ulaşması önemli bir husustur. Yukarıdaki şekilde 3 araç 5
güzergâh ve 12 müşteri noktası için örnek bir rota planlaması gösterilmiştir. Bu gibi araç rotalama işlemleri gerçekleştirilirken aşağıdaki hususların dikkate alınması gereklidir:
• Müşterilerin sipariş büyüklükleri ve sipariş öncelikleri,
• Teslimatın gerçekleştirilmesinde risk minimizasyonu,
• Filo büyüklüğü,
• Araçların yük kapasiteleri,
• Araçların izleyebileceği alternatif yol güzergâhları, yol durumları, hız koşulları,
• Araçların özellikleri, yapabileceği maksimum hız, km bilgisi,
• Müşterilerin konum bilgisi,
• Zaman kısıtıdır.