LOJİSTİK YÖNETİMİ

Günümüzde en çok kullanılan ve kabul gören tanımlamaya göre lojistik yönetimi; müşterilerin ihtiyaçlarını karşılamak üzere her türlü ürün, hizmet ve bunlarla ilgili bilgi akışının, başlangıç noktasından, ürünün tüketildiği son noktaya kadar olan tedarik zinciri içindeki hareketinin, etkin ve verimli bir şekilde akış ve depolanmasının sağlanması için planlama, uygulama ve kontrol prosedürleri sürecidir.

Milattan önceki çağlarda, eşyalarını bir yerden bir yere daha az yorularak, daha hızlı bir şekilde ulaştırma ihtiyacının bir çözüm yolu olarak tekerleği keşfeden insanoğlu, belki de lojistiğin ilk temellerini o zamandan atmıştır.

Askerî sahada ise lojistik; silahlı birimlerin ulaştırma, ikmal, haberleşme, tıbbi yardım ve benzeri alanlarda muharebe birliklerini desteklemek amacıyla yürütülen hizmetler bütünü için kullanılmaktadır. Askerî birimler alanında lojistik kavramını daha geniş olarak incelediğimizde, lojistik; askerî harekâtın gerçekleşmesi için gerekli ana sistem, teçhizat ve malzemenin dizaynı ve geliştirilmesi, ihtiyaçların tespiti, temin ve tedariki, depolanması, nakliyat ve dağıtımı, bakımı, tahliyesi, elden çıkarılması ve stoklanması, personelin iaşesi (yedirip içirme, besleme, bakma), giyim kuşamı, barındırılması, sevki, tahliyesi ve sağlık işlemleri, tesislerin inşası, bakımı, idame ve işletilmesi, hizmetlerin temini ve geliştirilmesi faaliyetlerinin bir sistem sorumluluğu içinde istenen yerde, istenen zamanda ve etkili olarak yerine getirilmesi şeklinde tanımlanmıştır.

Lojistik sistemin gelişmesine en büyük katkıyı teknolojik alanda yapılan bazı önemli buluşlar yapmıştır. Bu buluşların başında tekerleğin ortaya çıkışı aslında lojistik faaliyetlerin tarih sahnesine çıkışını temsil eder. Ardından, pusula MS 100 yılında Çinliler tarafından icat edilmiştir. 1488 yılında Ümit Burnu’nun keşfinin ardından Uzak Doğu’ya uzanan bir deniz ticaret güzergâhı kurulmuştur. Daha sonraki yıllarda lojistik sisteme büyük katkıları olacak haberleşme alanındaki keşi er 19’uncu yüzyılda peş peşe gelmiştir. 1837 yılında S. Morse tarafından telgraf geliştirilmiş, 1876 yılında A.G. Bell telefonu icat etmiştir. 1892 yılında ise G. Marconi tarafından telsizin patenti alınmıştır. 1781 yılında J. Watt tarafından buhar makinesini icadıyla başlayan süreç bu teknolojinin gemilere uygulanmasıyla devam etmiştir.

1940-1950; Modern lojistik sistemin kuruluş aşamasını geçirdiği yıllardır. 1950’li yıllara kadar dünya genelinde işletmeler lojistik kavramını tanımamakta ve lojistik faaliyetlerini ayrı ayrı bölümlerde ve farklı sorumluluklar altında sürdürmekteydiler.

1960’lar; lojistik sistemin kurumsallaştığı ve itibar kazandığı yıllar olmakla birlikte bu dönem için lojistikle ilgili bir test dönemi olduğu da söylenebilmektedir. Bu yıllar özellikle devasa büyüklüklere erişen firmaların öncülüğünde dağıtım faaliyetlerinin önem kazandığı yıllar olmuştur. Modern lojistik anlayışı da P. Drucker’ın 1960 yılında yazdığı makalenin ardından özellikle bu dönemden itibaren incelenmeye başlanmıştır.

Ticari lojistiğin gelişimini hızlandıran etkenler aşağıdaki başlıklar altında özetlenebilir: 

-Ticaretin küreselleşmesi ve artan mal hareketliliği

-Değişen tüketici davranışları ve üretimdeki çeşitlilik

-Üretim planlama

-Müşteri beklentilerinin karşılanması ve stok yönetimi

-Yüksek değerli mamuller

-Artan taşıma maliyetleri

-Yönetsel ve teknolojik gelişmeler

-Askerî lojistikte sağlanan gelişmeler ve güncel trendler

Düşük operasyonel maliyet taşıma ve stok ile ilgili değişken maliyetlerin azaltılmasıdır. Alternatif depolama lokasyonlarının ve alternatif taşıma modlarının değerlendirilmesi yoluyla hizmet seviyesi aynı kalacak şekilde maliyetlerin en aza indirilmesi ve kârın artırılması amaçlanır.

Lojistiğin sürdürülebilirlik kavramıyla çok doğal bir ilişkisi bulunmaktadır. Sürdürülebilirlik kavramı işletmeler için genel olarak sosyal, çevresel ve ekonomik boyutlarla olan ilişkilere işaret etmektedir. Hem sosyal sorumluluk hem de kendi başına önemli bir sürdürülebilirlik bileşeni olan çevresel etki günümüzde lojistik işletmelerinin en çok dikkate aldığı konulardan birisidir. Ancak burada genellikle dikkate alınan karbon emisyonu ve karbon ayak izi konularının haricinde yeniden kullanma ve geri dönüşüm, ambalaj malzemesi kullanımının azaltılması, enerji verimliliği ve çeşitli atıkların azaltılması gibi konular da hassasiyetle üzerinde durulması gereken hususlar arasındadır.

Her işletme müşterilerine dört çeşit fayda sunar. Bunlar; şekil faydası, mülkiyet faydası, yer faydası ve zaman faydasıdır.

Lojistiğin ortaya çıkmasına etki eden faktörleri aşağıdaki gibi özetleyebiliriz:

Yük taşıma maliyetleri lojistik maliyetler içinde en büyük rolü üstlenmektedir.

Yaşam çevrim desteği ilkesine bağlı olarak yapılan satın almalarda dikkate alınması gereken tüm maliyet unsurları aşağıdadır:

Üretim ve imalat maliyeti: İşletme sistemleri testi maliyeti, fabrikasyon ve montaj maliyeti, başlangıç lojistik destek maliyeti, eğitim ve tesis maliyeti.

Ekonomiklik: Ekonomiklik prensibi en az masrafla maliyet-etkin bir şekilde lojistik desteğin sağlanmasıdır

Esneklik: Lojistik operasyonların değişen durum ve taleplere göre farklılaşabilecek ve çözüm geliştirebilecek yeteneğe sahip olmasıdır.

Envanter Yönetimi:
a- Bitmiş malların stoklanması
b- Kayıtların tutulması
c- Tedarik listeleri (satınalma)
d- Satış siparişleri prosedürü
e- Üretim miktarlarını açıkça belirleme
f- Veri analizi

Depolama:
a- Alan belirleme
b- Stok alanı veya havuz tasarımı
c- Stok yerleştirme
d- Depo biçimlendirme

Etkili bir envanter yönetimi için ilk faaliyet doğru bilgiye dayalı talep tahminidir.

Lojistik işlemlerinden bir diğeri olan sipariş işleme lojistik sürecin başlangıç noktasıdır ve diğer lojistik faaliyetleri yönlendirir.