LOJİSTİK PLANLAMA VE MODELLEME

Taşımacılık yönetimi işletmeler bazında küçük ölçekte optimize edilmeye çalışılırken yerel yönetimler ve ülke yönetimleri tarafından da mastır düzeyde planlanmalıdır. Ülke genelindeki ithalat ve ihracat taşımaları yanında transit geçen yükler için de uygun taşıma koridorlarının ve lojistik merkezlerin doğru modellenmesi ile ticaret hacmi artacak ve ekonomi olumlu etkilenecektir. Şehir düzeyine inildiğinde yük taşımacılığı ile yolcu taşımaları da
birlikte planlanmalıdır. Yerel yönetimler, göndericiler, teslim alanlar, lojistik firmalar (fiziksel taşımacılar, taşıma işleri organizatörleri vb.) ve şehir sakinleri gibi paydaşların amaçları uzlaşık olarak ele alınmalıdır. Hareketlilik (mobility), ulaşılabilirlik (accessibility), yaşanılabilirlik (livability) ve dayanıklılık (resilience) gibi ilkeleri dikkate alan dağıtım modelleri tasarlanmalıdır.

Karayolu taşıma modunun birçok avantajının yanında dezavantajları da bulunmaktadır. Avantajlardan bazıları aşağıdaki gibidir.
• Terminal gereksinimi azdır.
• Kapıdan kapıya taşımacılıkta çok elverişlidir.
• Hızlı hizmet verebilme imkanlarına sahiptir.
• Yükleme ve boşaltma kolaylığı bulunmakta ve göreceli olarak elleçleme maliyeti düşüktür.
• Çıkış ve varış zamanları kolay ayarlanabilir ve 7 gün 24 saat tarifesiz sefer imkânı sunar.
• Genellikle araç planlama ve bulma kolaylığı vardır.
• Taşıma aracı büyük ölçüde gönderici veya taşıyıcının kontrolünde olup taşıma hızı artırılabilir ya da azaltılabilir.

Karayolu taşıma modunun dezavantajları da bulunmaktadır ve bazıları aşağıda belirtilmiştir.
• Uluslararası taşımalardaki transit ülke geçişlerinde gümrük işlemleri ve araç geçişleri zorluklar içermektedir.
• Uzun mesafelerde taşıma maliyetleri diğer modlara göre daha fazla artmaktadır.
• Bir seferde taşınan yük miktarı karayolu taşıma kuralları gereği kısıtlı olup yüksek hacimli çıkışlarda ekipman yetersizliği yaşanabilmektedir.
• Kötü hava şartlarından etkilenmektedir.
• Kaza riski yüksektir.
• Çevre kirliliği açısından yüksek emisyon değerlerine sahiptir.
• Pazar dalgalanmaları ve ülkeler arası anlaşmalara bağlı olarak fiyat belirsizliği göstermektedir.

Karayolu araçlarının uzunlukları da mevzuat gereği sınırlandırılmıştır. Proje taşımacılığında kullanılan, özel izin belgeleri ile trafiğe çıkan araçlar dışında azami araç genişliği 2,55 metre ve yüksekliği azami 4 metredir. Uzunluklar araç tipine göre değişmektedir. Yük taşımacılığında kullanılan motorlu araçlar azami 12 metre uzunluğundadır. Yarı römorklu araçlarda azami toplam uzunluk 16,5 metre olup yarı römorkun uzunluğu 13,6 metredir. Kamyon artı römorklu araçlarda ise azami uzunluk 18,75 metreye çıkmaktadır (Karayolları Trafik Yönetmeliği, 128. Madde).

Karayolu araçlarının uzunlukları da mevzuat gereği sınırlandırılmıştır. Proje taşımacılığında kullanılan, özel izin belgeleri ile trafiğe çıkan araçlar dışında azami araç genişliği 2,55 metre ve yüksekliği azami 4 metredir. Uzunluklar araç tipine göre değişmektedir. Yük taşımacılığında kullanılan motorlu araçlar azami 12 metre uzunluğundadır. Yarı römorklu araçlarda azami toplam uzunluk 16,5 metre olup yarı römorkun uzunluğu 13,6 metredir. Kamyon artı römorklu araçlarda ise azami uzunluk 18,75 metreye çıkmaktadır (Karayolları Trafik Yönetmeliği, 128. Madde).

Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Yapan Taşıtlarda Çalışan Personelin Çalışmalarına İlişkin Avrupa Anlaşması (AETR) şoförlerin çalışma şartlarını düzenlemektedir. Bazı istisnalar ve duruma göre oluşan farklılıklarla beraber anlaşmanın getirdiği bazı temel hususlar aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Günlük araç kullanma süresi 9 saattir.
• Kesintisiz en fazla 4,5 saat araç kullanılabilir.
• En fazla 4,5 saatin sonunda en az 45 dakika mola verilmelidir.
• Sürücü 6 adet günlük taşıt kullanma süresini aşmadan haftalık bir dinlenme süresi kullanmalıdır.
• Her 24 saatlik süre içinde sürücü kesintisiz en az bir 11 saatlik günlük dinlenme süresi kullanmalıdır.

Taşıma modlarının kıyaslanarak seçiminde kullanılacak yöntemlerden biri, çok kriterli karar verme teknikleri olabilir. Seçim aşamasında kalite, maliyet, esneklik, hız, zamanındalık, kapasite, tutarlılık vb. faktörlerin eş zamanlı dikkate alınması söz konusu olabilir.

Havayolu konşimentoları ana konşimento (Master Airwaybill) ve ara konşimento (House Airwaybill) olarak ikiye ayrılır. Ana konşimentoda düzenleme yer ve tarihi, ithalatçı ve ihracatçı bilgileri, kargo türü, miktarı, ağırlığı, ölçüleri, niteliği, kalkış ve varış bilgileri, taşıma ücreti, özel kargo ise ilgili deklarasyonlar ve diğer gerekli bilgiler yer alır. Ara konşimento ise göndericinin malı acenteye teslim ettiğini gösterir belge olup bir tutanak niteliğindedir ve taşıma belgesi olarak işlem görmez.

Demiryolunun en önemli avantajı diğer modlara göre daha az emisyon üretmesi sebebiyle daha çevreci olmasıdır.

Uluslararası dağıtım ağlarında gerçekleştirilen operasyonlarda ise coğrafyanın geniş olması, gümrük geçişlerinin olması, transit ülke geçişlerinin olabilmesi, farklı ülkelerdeki kanun ve düzenlemelerin bilinmesi gerekliliği, en azından yabancı dili olan daha kalifiye çalışanlara ihtiyaç duyulması gibi zorluklar bulunmaktadır (Çancı ve Erdal, 2013).

Ölçek ekonomisi, lojistik alanında taşınacak yük miktarının artması ile birim taşıma maliyetinin düşmesi anlamında kullanılmaktadır. bu nedenle doğru cevap B dir.

karayolu taşımacılığında terminal gereksinimi azdır bu nedenle doğru cevap B olur.

uzun mesafede taşıma maliyetleri diğer modlara göre daha fazla artar bu nedenle doğru cevap C olur.

Proje taşımacılığında kullanılan,özel izin belgeleri ile trafiğe çıkan araçlar dışında azami araç genişliği 2,55 metre olup doğru cevap A dır.

Proje taşımacılığında kullanılan, özel izin belgeleri ile trafiğe çıkan araçlar dışında azami  yüksekliği kaç 4 metredir, bu nedenle doğru cevap D olur.

Limanda yükleme ve boşaltmanın ne kadar sürede yapılacağını gösteren terime astarya denir ve doğru cevap E olur.

başı ve sonu karayolu, ortadaki uzun mesafe taşıması ile demiryolu veya denizyolu ile yapılan taşımalara kombine taşıma denir ve doğru cevap A dır.

toplam transit stok maliyeti=(2000 x 30 x 0,2 x 12)/365=394,52tl olup doğru cevap C dir.

En büyük karayolu taşıma aracının taşıma kapasitesi tonaj olarak 25 ton civarında olup doğru cevap C dir.

desi; kargo büyüklüğünün en, boy ve yüksekliğinin santimetre cinsinden çarpılıp 3000’e bölünmesi sonucu elde edilen değerdir ve doğru cevap E olur.