LOJİSTİK PLANLAMA VE MODELLEME

1940’larda: insan gücü yoğun elleçleme sistemlerinin iyileştirilmesi, depolama alanlarının yerleşim ve tasarım çalışmaları ile yer kullanımının geliştirilmesi.

Tedarik zinciri, tedarikçi, imalatçı, depo, dağıtımcı ve perakendeciyi arasındaki taşımacılık, paketleme, depolama, muayene, gözetim ve denetim, sipariş gibi faaliyetleri içerir.

Taktik seviye kararlar orta vadelidir ve satın alma, üretim, stok kararları, ulaştırma modlarının seçimi, müşteri kontratları gibi kararları içerir.

Operasyonel seviye kararlar ise araç rotalama, depo yerleştirme, araç yükleme ve boşaltma, iş çizelgeleme, üretim planlama gibi kısa vadeli kararları içerir.

Tedarik zincirinde stratejik seviye kararlar kaç tane üretim/depolama tesisi bulunacak, bunların yerleri nerede olacak, kapasiteler ne olacak gibi uzun vadeli ve kolaylıkla değiştirilemeyecek kararları içerir. Tedarik zincirinin paydaşları arasındaki bilgi ve veri paylaşımını sağlayacak olan bilgi sistem altyapısı ve dijital dönüşüm de stratejik seviye kararlar arasındadır. Taktik seviye kararlar orta vadelidir ve satın alma, üretim, stok kararları, ulaştırma modlarının seçimi, müşteri kontratları gibi kararları içerir.

Yalın düşünce aslında üretim süreçleri için geliştirilmiş olan atık ve kayıpların ortadan kaldırılmasını amaçlayan bir anlayıştır. Buna özellikle bir yöntem demek yerine bir anlayış diyoruz. Çünkü yalın düşünce teknik ve yöntemlere dönüşmeden önce elde edilecek faydanın içselleştirilmesi gerekmektedir. Yalın yaklaşım sonucunda değer katmayan işlem ve faaliyetlerin ortadan kaldırılması ile birlikte maliyetler azalır, kalite artar, stoklar azalır, ürün çevrim süreleri azalır, müşteri memnuniyeti artar. Atık ve kayıpların ortadan kaldırılması anlayışının tedarik zincirlerine uygulanması ile yalın tedarik zinciri karşımıza çıkar.

Geleneksel Tedarik Zinciri nin özellikleri: Tedarik zincirinin kısıtlı görüntüsü,Bilgi her organizasyona aktarılırken gecikmeye uğrar, Anlamlı işbirliğini engelleyecek biçimde tedarik zincirinin tamına kısıtlı görünür olma, Son müşteri talepleri, bilgi malzeme akış yolunda bozulmaya uğrar,Farklı kademler arasında yanıt verme uyumsuzluğu ve gecikmeler yaratan farklı planlama çevrimleri.

Yalın düşünce aslında üretim süreçleri için geliştirilmiş olan atık ve kayıpların ortadan kaldırılmasını amaçlayan bir anlayıştır. Buna özellikle bir yöntem demek yerine bir anlayış diyoruz. Çünkü yalın düşünce teknik ve yöntemlere dönüşmeden önce elde edilecek faydanın içselleştirilmesi gerekmektedir.

Çeviklik, değişime olan hazırlık ve yatkınlık olarak tanımlanabilir. Tüm tedarik zinciri müşteri talebi ile yönlendirilir. Müşteri talebinde olan değişimler ve dalgalanmalar tüm tedarik zincirini etkileyecektir.

Tedarik zinciri ağ tasarımında, toplam ağırlıklı mesafenin en küçük değerini elde edecek şekilde bir konum belirlemek yerine amaç belirlenmiş bir mesafe içerisinde olacak müşteri sayısının en büyük değerini elde etmek de olabilir. Örneğin müşterilerinin evine damacana su dağıtan bir işi düşünelim. Damacana suların stoklandığı depoları, 30 dakika içerisinde en fazla müşteriye ulaşacak şekilde bir konumda olmasını isteyebiliriz. Bu amaçla belirleyeceğimiz depo konumları toplam ortalama mesafenin en küçük değerini elde etmek için belirlenecek depo konumlarından farklı olacaktır.

Bir tedarik zincirinin bileşenlerinin tedarikçi, imalatçı, depo, dağıtımcı ve perakendeci olduğunu söylemiştik. Tedarik zinciri üzerindeki tüm operasyon, ilişki ve iletişimler bu bileşenlerden oluşan ağ üzerinde yürütülür.

İmalat için hazırlık ve kurulum yapıldıktan sonra olabildiğince fazla üretmek, birim ürün başı oluşacak olan sabit hazırlık ve kurulum maliyetini düşürecektir. Bu durumda da talep fazlası ürünleri, gelecekte oluşacak talepleri karşılamak üzere depolamak gerekir. Tabii ki bu durumda da stok tutma maliyetleri artacaktır.

En büyük amaç müşteri taleplerini karşılamaktır. Tedarik zincirinin varlık sebebi budur. Tedarik zinciri ağ tasarımının müşteriye yansıyan unsurlarını şu şekilde sıralayabiliriz:

• Tepki zamanı: müşterinin talebinin oluşması ile talebin karşılanması arasındaki süredir. Tepki zamanın mümkün olduğunca kısa olması istenir.

• Ürünün bulunması: müşterinin istediği zaman ürünü bulmasıdır. Tepki zamanı ile doğrudan ilintilidir.

• Müşteri deneyimi: müşterinin tedarik zinciri ile etkileşiminin müşteri üzerinde yarattığı etkidir. Sipariş verme, ödeme yapma, ürünü teslim alma işlemlerindeki kolaylıktır.

• İade edebilme: müşterinin arızalı, zarar görmüş ya da beklentilerini karşılamayan bir ürünü ne kadar kolay geri verebildiğidir.

Yukarıdaki örnekte de görüleceği üzere bir karar ağacı şu bileşenlerden oluşur:
• Karar noktaları: şekilde kareler ile gösterilir, karar vericinin bu noktada seçenekleri karşılaştırması ve en iyi seçeneği belirlemesi beklenir. Yukarıdaki örneğimizde tek bir karar noktası vardır ve “yeni depo” ile “kapasite arttırma” seçenekleri arasında tercih yapılması gerekmektedir.
• Karar dalları: karar noktalarından çıkan oklar ile gösterilir ve o karar noktasındaki seçenekleri ifade eder. Yukarıdaki örneğimizde “yeni depo” ile “kapasite arttırma” seçeneklerinin yer aldığı oklar karar dallarıdır

• Şans noktaları: şekilde daireler ile gösterilir, bu noktada karar vericinin kontrolünde olmayan, belirli olasılıklar ile gerçekleşmesi beklenen olaylar belirtilir. Şans noktalarında beklenen değer ya da fayda hesaplanır. Örneğimizde bir tane şans noktası bulunmaktadır ve bu noktada olabilecek iki olayın yani “yüksek talep” ve “düşük talep”
oluşması durumundaki beklenen kâr hesaplanmıştır.
• Şans dalları: şans noktalarından çıkan oklar ile gösterilir ve o şans noktasındaki olabilecek olayları gösterir. Üzerinde olayların olasılıkları da belirtilir. Örneğimizde “yüksek talep” ve “düşük talep” olayları ve bunlara karşılık gelen olasılıklar gösterilmiştir

Karar ağacı yöntemi kararları ve olayları göstermek için oldukça kullanışlıdır. Fakat bunun bir şekil ile ifade ediliyor olması nedeni ile karar ve şans noktaları ile dallarının artması halinde çok karmaşık bir hale de gelebilir. Karar ağacı oluşturmanın yöntemini şu şekilde belirtebiliriz:
Adım 1: Problemin tanımlanması
Adım 2: Karar ağacının, karar noktaları, şans noktaları, karar dalları ve şans dalları kullanılarak çizilmesi.
Adım 3: Şans dallarının yani olayların olasılık değerlerinin yerleştirilmesi
Adım 4: Son noktadan başlayarak, geriye doğru, şans noktaları için beklenen değerin hesaplanması, karar noktaları için seçeneklerin karşılaştırarak en iyi seçeneğin belirlenmesi
Adım 5: Ağacın en başındaki karar noktasından başlayarak, ileriye doğru, en iyi karar seçenek adımlarının belirlenmesi.

Çevik tedarik zinciri uygulaması müşteri talebinde çeşitli sebepler ile hızlı değişkenlik ve oynaklıkların olması beklenen ürünleri sunan tedarik zincirleri için uygundur.

Dijital teknolojinin tedarik zincirine tam entegrasyonu ile oluşacak sisteme Dijital Tedarik Zinciri denir.

Tepki zamanı: Müşterinin talebinin oluşması ile talebin karşılanması arasındaki süredir.

Müşteri deneyimi: müşterinin tedarik zinciri ile etkileşiminin müşteri üzerinde yarattığı etkidir.

Karar ağacı bileşenleri;