Taşıma Modları ve Dağıtım Modelleri

Fiziksel olarak yükün A noktasından B noktasına taşıması sırasında kullanılan kaynakların etkin ve verimli şekilde kullanılması, taşımacılığın yönetimi olarak ifade edilebilir.

Taşımacılık sistemi içindeki kaynaklar taşıma araçları, şoför ve diğer operatörler, depo ve aktarma noktaları gibi tesisler
ve finansal kaynaklar olarak sınıflandırılabilir.

Lojistik anlamda taşımacılık, taşımaya konu olan yükün bir noktadan diğerine sevk edilmesi olarak tanımlanmaktadır.

Ölçek ekonomisi, lojistik alanında taşınacak yük miktarının artması ile birim taşıma maliyetinin düşmesi anlamında
kullanılmaktadır.

Karayolu taşıma modunun birçok avantajının yanında dezavantajları da bulunmaktadır. Avantajlardan bazıları aşağıdaki gibidir.
• Terminal gereksinimi azdır.
• Kapıdan kapıya taşımacılıkta çok elverişlidir.
• Hızlı hizmet verebilme imkanlarına sahiptir.
• Yükleme ve boşaltma kolaylığı bulunmakta ve göreceli olarak elleçleme maliyeti düşüktür.
• Çıkış ve varış zamanları kolay ayarlanabilir ve 7 gün 24 saat tarifesiz sefer imkânı sunar.
• Genellikle araç planlama ve bulma kolaylığı vardır.
• Taşıma aracı büyük ölçüde gönderici veya taşıyıcının kontrolünde olup taşıma hızı artırılabilir ya da azaltılabilir.

Taşıma kapasitesi motor gücünün aktarıldığı tahrikli akslarda maksimum 11,5 ton ağırlığa kadarken tahriksiz akslarda bu sınır 10 tondur.

CMR belgesi karayolunda yapılan taşımalarda kullanılan bir taşıma senedidir.

Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Yapan Taşıtlarda Çalışan Personelin Çalışmalarına İlişkin Avrupa Anlaşması (AETR) ise şoförlerin çalışma şartlarını düzenlemektedir. Bazı istisnalar ve duruma göre oluşan farklılıklarla beraber anlaşmanın getirdiği bazı temel hususlar aşağıdaki gibi sıralanabilir:
• Günlük araç kullanma süresi 9 saattir.
• Kesintisizen fazla 4,5 saat araç kullanılabilir.
• En fazla 4,5 saatin sonunda en az 45 dakika mola verilmelidir.
• Sürücü 6 adet günlük taşıt kullanma süresini aşmadan haftalık bir dinlenme süresi kullanmalıdır.
• Her 24 saatlik süre içinde sürücü kesintisiz en az bir 11 saatlik günlük dinlenme süresi kullanmalıdır.

Belgelerin başında konşimento gelmekte olup bir taşıma sözleşmesinin yapıldığını gösteren, eşyanın taşıyan tarafından teslim alındığını ve gemiye yüklendiğini gösteren ayrıca taşıyanın eşyayı, ancak onun ibrazı karşılığında teslimle yükümlü olduğu bir senettir.

Limanda yükleme ve boşaltmanın ne kadar sürede yapılacağını gösteren deyim astaryadır.

Denizyolu taşımalarında kullanılan taraflar arasında yapılan ön anlaşmadan sonra gelen diğer bir belge yükleme ordinosudur ve yükün gemiye yüklenmek üzere teslim alındığını belirleyen makbuzdur.

Gelen veya giden malın ne olduğunu, ağırlığını, nasıl paketlendiğini, vardığı yerde kime teslim edileceğini gösteren belge ise manifestodur.

Havayolu kargo taşımaları; acente (lojistik firma) ile havayolu taşıma şirketi arasında imzalanan belge Havayolu Konşimentosu (Air Waybill – AWB) çerçevesinde yerine getirilir.

Ana konşimentoda düzenleme yer ve tarihi, ithalatçı ve ihracatçı bilgileri, kargo türü, miktarı, ağırlığı, ölçüleri, niteliği, kalkış ve varış bilgileri, taşıma ücreti, özel kargo ise ilgili deklarasyonlar ve diğer gerekli bilgiler yer alır.

Demiryolu taşımacılığı; maden cevheri, tarım ve orman ürünleri gibi ürün değeri düşük, bir kerede taşınacak hacmin veya miktarın yüksek ve görece uzun (genellikle 300-400 km üzeri) mesafelere gidildiği durumlarda tercih edilmektedir.

Demiryolu taşımalarında kullanılan taşıma senedi yani demiryolu konşimentosuna hamule senedi adı verilmektedir.

Kombine taşımalar ise başı ve sonu karayolu, ortadaki uzun mesafe taşıması ile demiryolu veya denizyolu ile yapılan taşımalardır. Temelindeki mantık, taşımanın tamamını karayolu ile yapmak yerine kapıdan kapıya taşımalarda genelde
mecburen kullanılan karayolunu sadece başlangıç  ve bitişte sınırlı tutabilmektir.

Taşıma modlarının kıyaslanarak seçiminde kullanılacak yöntemlerden biri, çok kriterli karar verme teknikleri olabilir. Seçim aşamasında kalite, maliyet, esneklik, hız, zamanındalık, kapasite, tutarlılık vb. faktörlerin eş zamanlı dikkate alınması söz konusu olabilir.

Lojistik planlama içerisinde dağıtım yönetiminin rolü büyüktür ve dağıtım ağı tasarımı aşamasında ürün özellikleri, pazar ve rekabet düzeyi gibi faktörler dikkate alınmalıdır.

Baz modelin amaç fonksiyonu, depolardan müşterilere yapılacak taşımaların miktarıyla, ilgili depo-müşteri arasında taşıma yapmanın birim maliyetlerinin çarpımının toplamını minimize etmektedir.