Stok Yönetimi

Stok sisteminin parametreleri; maliyet
kalemlerini, süreleri ve talebi içerir.

Karar değişkenleri sipariş verme zamanı ve
sipariş büyüklüğüdür.

Stok ile ilgili ana maliyet kalemleri şunlardır: satın
alma maliyeti, sipariş maliyeti, elde tutma maliyeti
ve stokta mal bulunmamasının maliyetidir.

Satın alma maliyeti stokta bulunacak ürünü
satın alma aşamasında ödenen ürün bedeline ek
olarak ödenen komisyon, vergi, harç gibi masrafların
dahil edilmesi ile bulunan parça başı maliyettir.

Satın alma maliyeti, stokta bulunacak ürünü
satın alma aşamasında ödenen ürün bedeline ek
olarak ödenen komisyon, vergi, harç gibi masrafların
dahil edilmesi ile bulunan parça başı maliyettir.

Sipariş maliyeti sipariş geçme ile ilgili oluşan
maliyetleri, ulaştırma maliyetini, mal elleçleme,
muayene, teslimat, muhasebeleştirme, denetleme
gibi maliyetleri içerir.

Elde tutma maliyeti tesis kirası, iş gücü maliyeti,
kayıt tutma işlemlerinin maliyeti, fırsat maliyeti, kırılma, bozulma, eskime maliyetleri gibi maliyetlerin
bütününe karşılık gelir.

Stokta mal bulunmama maliyeti müşteri geldiğinde
elde ürün bulunmadığı durumlarda oluşur.
Müşteri geldiğinde elde ürün olmaması durumunda
ya kayıp satış oluşur ya da yok satma oluşur.
Kayıp satış, müşteri talebinin karşılanamaması ile
oluşan kâr kaybı olabildiği gibi talebi karşılayamamanın yarattığı bir itibar kaybı da olabilir.

Stok planlamasında süre ile ilgili önemli parametreler;

• siparişin işlem görme süresi,
• eğer sipariş bir üretim süreci sonrasında hazırlanacak
ise üretim süresi,
• siparişin hazırlanma süresi,
• yükleme-indirme süresi,
• ulaşım süresi
bilinmeli ve modele dahil edilmelidir.

Teslimat süresi bir siparişin verilmesinden
itibaren, siparişin teslim edilmesine kadar
geçen toplam süredir.

Talep genel olarak bağımsız ve bağımlı talep
şeklinde iki gruba ayrılır.

Bağımsız talep, bir ürününün talebinin başka ürünlerin taleplerine bağlı olmadığı taleplerdir. Bağımsız talep genellik dış piyasa koşulları ile oluşur ve kurumun kontrolü dışındadır.

Bağımlı talep ise bir ürüne olan talebin başka bir ürüne olan taleple ilintili olduğu türdür. Üretim sürecinde bir nihai ürün birden fazla bileşenden oluşabilir. Bu bileşenler bir arada hazır edildiği durumda üretim gerçekleşir. Bu durumda
bileşenlere olan talep bağımlı taleptir.

Stokta bulunan ürünlerin toplam mali değerinin %70-80’i ürünlerin sadece %5-15’ine aittir ve bu ürünlere A sınıfı ürünler denir. Ürünlerin yaklaşık %30’u B sınıfı ürünlerdir ve stokta bulunan ürünlerin toplam maliyetinin yaklaşık %15’ine sahiptir. C sınıfı ürünler ise ürünlerin yaklaşık %50-60’ına karşılık gelir ve ürünlerin toplam mali değerinin yaklaşık %5-10’u kadar değerdedir. Stokta bulunan ürünlerin ABC sınıflandırmaları, stok izleme amaçlı gayret ve maliyetlerin düzenlenmesi amacıyla kullanılabilecektir.

Toplam yıllık maliyeti en aza indiren sipariş
miktarına Ekonomik Sipariş Miktarı (ESM) denir.

En temel stok planlaması modelleri ekonomik sipariş miktarı modeli, Ekonomik üretim miktarı modeli, rassal talep modelleridir.

Toplam yıllık stok maliyeti:
• Satın alma maliyeti,
• Elde tutma maliyeti ve
• Sipariş verme maliyetinin
toplamından oluşur.

Ekonomik sipariş miktarı modeline göre;

1. Talep kesin olarak bilinmektedir ve talep
hızı (zaman içerisindeki değişimi) sabittir.
2. Satın alma fiyatı sabittir, zamana ve miktara
göre değişiklik göstermez.
3. Sipariş miktarı üzerinde bir sınırlama yoktur.
4. Sipariş miktarının tamamı tek seferde teslim
edilir.
5. Stokta mal bulunmaması durumuna izin
verilmez.
6. Siparişlerin teslimat süreleri sabittir. 

Üretim devam ederken talebin de eş zamanlı olarak karşılandığı bir stok sisteminin modelidir. Bu durumda üretim hızının talep hızından daha yüksek olması gereklidir. Üretimin talebi karşıladıktan sonraki kısmı stoka dahil edilir. Üretim belli bir miktara ulaşana kadar devam eder, bu miktar ulaşıldıktan sonra üretim durur ve taleplerin stoktan karşılanmasına devam edilir.

Stok planlamasında amaç çoğunlukla oluşacak toplam maliyeti en aza indirmek ya da kârı en yüksek hale getirmek üzere sipariş miktarını ve sipariş zamanını belirlemektir