LOJİSTİK PLANLAMA VE MODELLEME - Deneme Sınavı - 13

Van Den Berg ve Zijm (1999)’e göre depoları üçe ayırabiliriz: dağıtım depoları, üretim depoları ve anlaşmalı depolar. Dağıtım depoları genelde birçok tedarikçi tarafından ürünlerini müşterilere göndermek amacıyla ortak kullanılır. Üretim depoları ise genelde üretim tesisi içinde hammaddeler, yarı mamuller ve bitmiş ürünlerin muhafaza edildiği ve dağıtıldığı yerlerdir. Anlaşmalı depolar ise genellikle birden fazla müşteri adına depolama faaliyetlerinin yürütüldüğü depolardır.

Depoların yerleşim tasarımı ile amaçlanan, sipariş toplayıcı için toplama listesindeki tüm ürünleri toplarken; ürünlerin toplama sırasını belirleyerek depoda kat edilen toplam mesafeyi en aza indirmektir. Sipariş toplayıcı, toplama listesindeki tüm ürünleri toplarken ürünlerin toplama sırasını belirleyerek depoda kat edilen toplam mesafeyi en aza indirmek, depo içi trafiği en azlamak, toplam kullanılan alanı en çoklamak gibi değişik amaçları göz önünde bulundurabilir.

Altı temel stoklama yöntemi vardır:

Rastgele stoklama yönteminde ürünler depodaki boş lokasyonlara eşit olasılıkla yerleştirildiğinden depolama alanı etkin şekilde kullanılmış olur. Ürünlerin talep sıklığını belirlemek için yeterli veri bulunmadığı durumlarda uygulanabilir.

Depolarda stok sınıflandırılması yapılırken ABC metodunun Pareto prensibinden (20/80) yola çıkılarak oluşturmuş olduğu söylenebilir.  Pareto prensibine göre değişkenlerin %20’si sonuçların %80’ini meydana getirir. Bu kurala göre A sınıfı ürünler satışların %80’ini, B sınıfı ürünler satışların %15’ini ve C sınıfı ürünler ise satışların %5’ini oluşturur. Buna rağmen A sınıfı ürünler depodaki ürünlerin %20’lik, B sınıfı ürünler depodaki ürünlerin %30’luk ve C sınıfı ürünler depodaki ürünlerin %50’lik kısmını oluşturur. Söz konusu miktar ve değer oranları kesin olmamakla birlikte yaklaşık oranlardır.

Sipariş toplama sistemleri tasarımında aşağıdaki amaçlar dikkate alınır:

Topla ve ayrıştır: Birden fazla müşteri siparişinin bulunduğu kutular sipariş kümeleri oluşturur. Konveyörler aracılığıyla sipariş toplayıcılar sipariş listesi kapsamında ürünleri kutulardan çekerler.

Parçalardan toplayıcıya: Sipariş toplayıcı toplama alanında yürümez. Bunun yerine ürünler otoma- tik araçlar vasıtasıyla depolama alanlarından sipariş toplama alanına getirilir. Bagaj konveyörleri, otomatik depolama /çekme sistemleri kullanılan araçlardandır.

Gezgin satıcı problemi (GSP), evinden çıkan bir satış elemanın uğraması gereken şehirlerin hepsine ve sadece bir kere uğrayarak ve en az mesafe kat ederek tekrar evine dönmesi için takip etmesi gereken rota olarak tanımlanır.

stokta mal bulunmama maliyeti,satın alma maliyeti,elde tutma maliyeti,sipariş maliyeti stok ile ilgili ana maliyet kalemleridir.

Genellikle 20 adet araca sahip olan filolar küçük, 100 araca kadar olanlar orta ve 100 araç üzeri filolar büyük filo olarak sınıflandırılabilir.

Bu görevlerin sürdürülebilir şekilde yürütülmesi sırasında, bazı operasyonel detayların dikkate alınması gerekir. Filo yönetiminin temel bileşenlerinden şoförlerle ilgili olarak çalışma koşulları AETR gibi anlaşmalarla uluslararası düzeyde belirlenmiştir.

Temel ARP üzerinde belirli kabuller yapılarak ve bunlar farklı kısıtlarla ifade edilerek ARP tipleri oluşturulabilir (URL2):
• Kapasiteli ARP: Belirli bir yük cinsinden kapasiteleri bilinen standart araç filosuyla ve araç kapasitelerinin aşılmasını engelleyen kısıtlarla dağıtım/toplama yapılan ARP tipidir.
• Çok depolu ARP: Bir işletmenin müşterilerine hizmet verebileceği birkaç deposunun olduğu ARP tipidir. Müşteriler depolar etrafında kümelenmişse dağıtım sorunu bir dizi bağımsız ARP olarak modellenebilir. Müşteriler ve depolar birbirine karışmışsa çok depolu ARP tek bir problem olarak birlikte modellenecektir.

• Periyodik ARP: Klasik ARP’de tek bir periyot için rotalama planı yapılırken periyodik ARP’de ise planlama dönemi m adet periyot için genişletilir.
• Bölerek teslimatlı ARP: Bu ARP tipinde, toplam maliyetin düşürülme imkanı varsa belirli bir müşterinin talebini karşılamak için araçların aynı noktaya birden fazla defada teslimat yapmasına izin verilmektedir.

Uydu tesisli ARP: Bu ARP tipinde araçların vardiyaları sırasında ana depoya tekrar dönmeden ikmal yapabilecekleri uydu tesisleri kullanılmaktadır. Müşteri noktalarının taleplerine göre rota içerisinde uydu tesislere uğranarak ek yükler alınabilmektedir. Bu durum gereksiz yere ana depoya dönüşleri engeller.

Stokastik ARP: ARP içindeki bileşenlerden bir veya birkaçının rasallık içermesi durumudur. Genellikle ziyaret edilecek talep noktaları, talep miktarları veya sürelerde rassallık bulunmaktadır.

Aynı anda çizginin kesiştiği iki müşteri bulunmaktaysa rota üzerindeki bir önceki müşteriye daha yakın olan müşteri tercih edilir. Süpürme işlemi ilgili aracın kapasitesi dolana kadar devam eder.

ARP çözümünde kullanılan diğer bir sezgizel yaklaşım olan tasarruf algoritması Clarke ve Wright (1964) tarafından ortaya atılmış basit bir yöntemdir.

Yukarıda verilen bilgiler dikkate alınarak Tasarruf Algoritmasının adımları aşağıdaki şekilde detaylandırılabilir:
• Depodan, tüm müşterilere olan ve müşteriler arasındaki mesafeler hesaplanır,
• Tüm müşteri çiftlerinin birleştirilmesi durumunda oluşacak tasarruf değerleri hesaplanarak bir tasarruf matrisi oluşturulur,
• Tasarruf değerine göre müşteri çiftleri büyükten küçüğe doğru sıralanır,
• İlk sıradaki müşteri çiftinden başlanarak taleplerin birleştirilmesi imkanları aranır,
• Araç kapasitesi müsait olduğu sürece aynı rotaya müşteriler eklenmeye devam edilir,

Araç yükleme problemi; sefer başına araç doluluk oranını artırarak her seferde daha fazla yük taşıyabilme, bunun sonucu olarak taşıma maliyetlerini düşürme, taşınan yüklerin hasar görmeden istiflenmesi ve sevk edilmesi, trafikte riskli durumlar oluşturulmaması gibi boyutlara sahiptir.

Sektörel uygulamalara bakıldığında problemler daha spesifik hale gelmekte ve sektörel kısıtlar dikkate alınmaktadır. Öncelikle bir taşıma aracının seçilmesi ve yükleme aşamasına gelinmeden önce birçok faktör dikkate alınmaktadır (Rushton ve Croucher, 2010):
• Yük karakteristikleri: boyut, ağırlık, birim yük haline getirebilme, hasar olasılığı, tehlikeli madde, soğuk yükler, sıvı yükler, hijyen gereksinimleri (gıda ürünleri gibi)vb.
• Yükleme ve boşaltma yöntemleri: elle yükleme, forklift, rampa, vinç, konteyner istifleyicileri kullanımı ve yandan, önden, alttan, üstten yükleme durumları,
• Yükleme veya teslimat noktası kısıtları: dar yollar, düşük tavanlı tesisler, ağırlık sınırlamaları, gece yükleme kısıtları, yükleme ekipmanı yetersizlikleri, yetersiz rampa imkanları vb.
• Yakıt tipi: dizel, benzin, LPG ve doğal gazlı araçlar,
• Araç konfigürasyonu: yarı treylerli tırlar; iki, üç veya dört dingilli kamyonlar; küçük ticari araçlar,