LOJİSTİK MALİYETLERİ VE RAPORLAMA II

İşletmeler hangi üretim ve satış hacminde kâra geçeceklerini, belli bir miktar kâr elde etmek için ne kadar üretim ve satış yapmaları gerektiğini maliyet, hacim ve kâr analizleri yardımıyla öğrenebilirler. Aynı şekilde bir siparişin kabul veya reddedilmesi kararının verilmesinde, bir faaliyetin işletme içinde yapılması veya dış kaynak kullanımı ile sağlanması kararının verilmesinde ya da makine yenileme kararlarında maliyet, hacim ve kâr analizlerinden yararlanılabilir

Depolama Bölümü Toplam Maliyeti = (Değişken Depolama Maliyeti x Faaliyet Hacmi) + Toplam Sabit Depolama Maliyeti

Bu eşitlikten hareket edilerek, depolama bölümünün gelecek ay planlanan maliyeti: Depolama Bölümünün Toplam Maliyeti = 10 x + 12.000 = (10 x 1500) + 12.000 =27.000 TL olacaktır.

Analitik yöntemde; lojistik maliyet unsurları (taşıma maliyetleri, depolama maliyetleri, sipariş ve bilgi süreci maliyetleri, her parti mala ilişkin maliyetler ve stok bulundurma maliyetleri) ile faaliyet hacmi arasındaki ilişkisini ortaya koymak için fiziki tüketim miktarları esas alınır

Makine Enerjisi: Sipariş başına makine çalışma süresi : 2 saat/sipariş adedi Makinelerin elektrik tüketim gücü : 5 kWh / saat

Sipariş adedi başına enerji miktarı : 10 kWh /sipariş adedi

Enerji birim fiyatı : 0,5 TL / kWh Sipariş başına enerji gideri : 5 TL/sipariş adedi

Toplam Makine Enerji Maliyeti y = 5 x

Direkt İşçilik Maliyeti: Sipariş başına süre (fiziksel bağlantı) : 1,5DİS/sipariş adedi

Saat ücreti : 10 TL/DİS Sipariş adedi başına direkt işçilik (parasal bağlantı) 1,5 x 10 : 15 TL/sipariş adedi

Toplam Direkt İşçilik Maliyeti y = 15x

Aydınlatma Enerjisi: Ampulün aylık aydınlatma süresi : 200 saat/ay (8 saat x25 gün)

Ampullerin toplam enerji tüketimi :400 kWh (20adetx0,8 kWhx200saat)

Aylık enerji tüketimi (fiziksel bağlantı) : 3.200 kWh/ay

Enerji birim fiyatı : 0,5 TL/kWh Aylık enerji gideri (parasal bağlantı) : 1.600 TL/ay

Toplam aydınlatma enerji maliyeti y = 1.600 TL

İşletmenin aylık depo kirası : 15.000 TL

Depoda kullanılan makinelerin aylık amortismanı : 6.000 TL

Toplam Kira ve Amortisman Maliyeti y = 21.000 TL

TM= ax+b fonksiyonunda b sabit maliyettir.

Lojistik maliyetler ile faaliyet hacmi arasındaki ilişkilerin belirlenmesinde kullanılan matematik ve istatistiksel teknikler:
• En yüksek ve en düşük hacimler yöntemi,
• Çifte ortalamalar yöntemi,
• Grafik yöntemi,
• En küçük kareler yöntemidir.

K = (f-a)x – b

x = taşınan eşya miktarı =

K= (10-3)x – 200.000 = 7x – 200.000

Taşınan her parça eşyadan, değişken maliyeti karşıladıktan sonra, geriye 7 TL’lik katkı payı kalmaktadır. Taşınan eşya miktarı olan “x” ile birlikte toplam katkı payı 7x olmakta ve işletme, bu tutarın sabit maliyeti aştığı tutar kadar kâr elde etmektedir.

Başabaş noktası satış miktarını

İşletmenin satışlarından kâr elde etmeye başlayacağı miktar

Toplam lojistik maliyet fonksiyonu

Lojistik maliyetler arasındaki ilişkinin doğrusal olduğu varsayımı altında toplam lojistik maliyetlere ilişkin matematiksel denklem y = ax + b şeklinde olacaktır. Bu fonksiyonda “y” bağımlı değişken olan toplam lojistik maliyeti, “x” bağımsız değişken olan faaliyet hacmini (üretim miktarını), “a” bağımsız değişkendeki bir birimlik değişmenin bağımlı değişkende neden olduğu değişmeyi (birim değişken lojistik maliyeti) ve “b” ise toplam sabit lojistik maliyeti temsil etmektedir (Gürsoy, 1997: 375).

DBTM= (25x288) + 12.500

DBTM= 7.200+12.500

DBTM= 19.700

Konuyu bir örnekle açıklamak gerekirse; T işletmesinin mart ayına ilişkin depo kirası 10.000
TL dir. Mart ayında depo bölümünde çalışacak
işçilerin 1500 işçilik saati çalışma yapması planlanmaktadır. İşletme, işçilik saati başına 10 TL ödeme
yapmaktadır. Depo bölümüne ilişkin başka bir maliyetin olmadığı varsayımı altında işletmenin gelecek ay depolama bölümü için oluşturacağı toplam
maliyet fonksiyonu aşağıdaki gibi ifade edilebilir:

Depolama Bölümü Toplam Maliyeti = (Değişken Depolama Maliyeti x Faaliyet Hacmi) + Toplam
Sabit Depolama Maliyeti
Bu eşitlikten hareket edilerek, depolama bölümünün gelecek ay planlanan maliyeti:
Depolama Bölümünün Toplam Maliyeti = 10 x + 10.000
= (10 x 1500) + 10.000
=25.000 TL olacaktır

Matematik ve İstatistiksel Teknikler :
Matematik ve istatistiksel teknikler, lojistik maliyetler ile faaliyet hacmi arasında geçmiş dönemlerdeki ilişkilerin ortaya çıkarılmasında kullanılır.
Bu tekniklerin analitik ve muhasebe yöntemine
göre üstünlüğü, toplam lojistik maliyet fonksiyonu
oluşturulurken sabit, değişken, yarı sabit ve yarı değişken maliyetlerin tümünü dikkate almasıdır (Büyükmirza,2009: 378).

Muhasebe Yöntemi: 
Muhasebe yönteminde toplam maliyet fonksiyonu, işletmenin muhasebe kayıtlarından hareket
edilerek oluşturulmaya çalışılır. Bu yöntem iki aşamada uygulanmaktadır.

Analitik Yöntem: 
Analitik yöntemde; lojistik maliyet unsurları
(taşıma maliyetleri, depolama maliyetleri, sipariş ve
bilgi süreci maliyetleri, her parti mala ilişkin maliyetler ve stok bulundurma maliyetleri) ile faaliyet
hacmi arasındaki ilişkisini ortaya koymak için fiziki
tüketim miktarları esas alınır.

Lojistik maliyetler ile faaliyet hacmi arasındaki
ilişkilerin belirlenmesinde kullanılan matematik ve
istatistiksel teknikler:
• En yüksek ve en düşük hacimler yöntemi,
• Çifte ortalamalar yöntemi,
• Grafik yöntemi,
• En küçük kareler yöntemi
olmak üzere, aşağıda ayrıntıları ile açıklanmıştır.

Lojistik işletmelerinde kâr fonksiyonunun oluşturulması işletmeye aşağıdaki alanlarda fayda sağlar;
• Gelecekle ilgili kârın tahmin edilmesi,
• Hedef kâra ulaşmayı sağlayan satış miktarının ve tutarının bulunması,
• İşletmenin kâra geçiş noktasının tespit edilmesi,
• İşletmenin satış hacminde meydana gelen değişmenin kârda yarattığı değişmeyi ölçen faaliyet kaldıracının bulunması.

a= Birim değişken maliyet

Y= Toplam maliyet

X= Faaliyet hacmi

yd= Yüksek dönem

dd= Düşük dönem

Bu yöntem, en yüksek ve en düşük hacimler yönteminin ileri bir aşamasıdır. Birim değişken ve toplam sabit maliyetin bulunması için yapılan hesaplamalar, sadece dönemlerin seçilmesinde farklılık gösterir. Çifte ortalamalar yönteminde analiz yapılacak dönemler, “yüksek faaliyet hacmi dönemleri” ve “düşük faaliyet hacmi dönemleri” şeklinde eşit iki gruba ayrılır ve bu dönemlerin ortalama değerleri üzerinden hesaplamalar yapılır. Bu nedenle “Çifte Ortalamalar Yöntemi”, “Yarı Ortalama” ve “Yüksek ve Düşük Ortalamalar” yöntemi şeklinde de adlandırılabilir (Büyükmirza,2009: 383).