LOJİSTİK MALİYETLERİ VE RAPORLAMA II

İktisat bilimi tersine lojistik olgusunu sürdürülebilirlik kavramının bir parçası olarak görmektedir. İşletme bilimi ise tersine lojistik faaliyetlerini son yıllarda yaşanan yoğun rekabet ortamında stratejik yönetim faaliyetlerinin bir unsuru ve stratejik maliyet yönetim aracı olarak görmektedir.

Buraya kadar yapılan açıklamalar sonucunda tersine lojistik kavramını en geniş anlamda “Ürünlerin (ham madde, yarı mamul, mamul ve mallar) ilk çıktığı nokta ile son kullanım veya tüketim noktası arasında herhangi bir yerde, herhangi bir nedenle geri dönmesi durumunda ürünlerin, servis hizmetlerinin ve bilgi akışı faaliyetlerine ilişkin maliyetlerin etkin ve verimli bir şekilde geriye doğru olmak üzere planlanması, uygulanması ve kontrol edilmesi sırasında ortaya çıkan taşıma, ayrıştırma, yenileme, tamir etme, depolama veya elden çıkarma faaliyetlerinin bütünü” olarak tanımlamak mümkündür.

Tersine lojistik yapmanın başta çevresel katkıları olmak üzere aşağıda belirtildiği gibi ekonomik birçok yararından söz etmek mümkündür;
• Enerji Tasarrufu
• Materyal Kazanımı
• İş Gücü Kazanımı
• İstihdam Yaratma
• Katı Atıkların Azaltılması
• Satış Fiyatlarında Düşüş

57

Müşteriden Olan Dönüşler:
- Garanti kapsamındaki dönüşler
- Ürünlerin tamir edilerek yeniden kullanılması                                                           - Değer kazanımı (hurda değeri ve diğer kazanım opsiyonlarını değerlendirme)
- Kullanım sonu dönüşleri (ikinci el olarak satılması)
- Yaşam sonu dönüşleri
- Zararlı materyaller ile ilgili yasal düzenlemeler
- Ürünün hasarlı olması veya kullanıcının ürünün hasarlı/hatalı olduğunu
düşünmesi

Dağıtıcıdan Olan Dönüşler:
- Yanlış veya hasarlı teslimat yapılması
- Kullanım süresi geçmiş ürünler
- Stok fazlası/satılmamış ürünler
- Mevsimsel dalgalanmalar
- Stok ayarlamaları

İşletmeler bazı tedbirler alarak tersine lojistik maliyetlerini düşürebilecekleri gibi, tersine lojistik aracılığı ile üretim maliyetlerini de düşürebilmektedir. Bu işlemin nasıl yapılacağı aşağıdaki başlıklar altında açıklanmıştır (Donath vd., 2002: 145-146).
• İşletme ve Müşterinin İhtiyaçlarının Doğru
Belirlenmesi
• Mevcut Satış Kanalında Tersine Lojistik Kanalının Kurulması
• İade Ürünlerin Sınıflandırılması
• Perakendeci ve Üreticiler Arasındaki Sorunların Tanımlanması ve Çözümü
• Tersine Lojistik Sürecinin Başarımının
(Performansının) İzlenmesi

Uygulamaya bakıldığında tersine lojistik faaliyetlerinin bazı sektörlerde daha yoğun bir şekilde yapıldığı görülmektedir. Tersine lojistik uygulamalarının önemli olduğu bu sektörler aşağıda sıralanmıştır (Brito ve Dekker, 2002:12–17);
• Ağır Sanayi Sektörü
• Tüketim Malı Sektörü,
• İlaç Sektörü,
• Basım ve Yayım Sektörü,
• Bilgisayar ve Elektronik Sektörü,
• Otomotiv Sektörü,
• Meşrubat Sektörü,
• Sağlık Sektörü.

Tersine lojistik maliyetlerine etki eden birden fazla faktör bulunmaktadır.
Bu faktörleri aşağıdaki gibi saymak mümkündür.
• Tahmin edilenden daha çok zorluklarla karşılaşılması,
• Taşımanın birçok noktadan tek bir noktaya
doğru yapılması,
• Kalite standardının olmaması,
• Hasarlı ve düzgün olmayan ambalajlama,
• Birbirinden farklı tutarsız fiyatlar,
• Elden çıkarma şeklinin belirsiz olması,
• Personel hataları,
• Beklenmeyen maliyetler,
• Karmaşık ve kötü stok yönetimi,
• Stratejik ortaklar arasındaki karmaşık ilişki,
• Ölçek ekonomisine ulaşmada yaşanan
güçlükler,
• İşçilik saat ücretlerinin yüksekliği.

Taşıma bir merkezden çok noktaya doğru olması tersine lojistik sürecine ait bir özellik değildir.

İşletmelerin tersine lojistik faaliyetlerinde bulunma nedenleri ekonomik nedenler, yasal zorunluluklar ve toplumsal baskı ve sorumluluklardır.

Alıcıdan Olan Dönüşler ürünlerin tersine lojistik sürecine girme nedenlerin birisi değildir.

İş Gücü Kazanımı tersine lojistiğin yararlarından birisidir.

Paketleme tersine lojistik faaliyetlerin ana unsurları arasında yer almaz.

İşletmeler bazı tedbirler alarak tersine lojistik maliyetlerini düşürebilecekleri gibi, tersine lojistik aracılığı ile üretim maliyetlerini de düşürebilmektedir. Bu işlemin nasıl yapılacağı aşağıdaki başlıklar altında açıklanmıştır (Donath vd., 2002: 145-146).
• İşletme ve Müşterinin İhtiyaçlarının Doğru Belirlenmesi
• Mevcut Satış Kanalında Tersine Lojistik Kanalının Kurulması
• İade Ürünlerin Sınıflandırılması
• Perakendeci ve Üreticiler Arasındaki Sorunların Tanımlanması ve Çözümü
• Tersine Lojistik Sürecinin Başarımının (Performansının) İzlenmes

Materyal Kazanımı tersine lojistik suretiyle işletmeler, ürettikleri ve geri dönen ürünün zarar görmüş veya kullanılamaz hâle gelmiş parçaları haricindeki malzemeleri kullanmak suretiyle hem işletme olarak maliyet tasarrufunda bulunur hem de makroekonomik anlamda tasarruf edilmesine katkı sağlar.

Düşük İşçilik Saati tersine lojistik maliyetlerini artıran faktörlerden birisi değildir.

Bilgisayar ve Elektronik Sektörü, Basım ve Yayım Sektörü, Tüketim Malı Sektörü veSağlık Sektörü tersine lojistik uygulamalarının kullanıldığı sektörler arasında yer alır.

Bilgisayar ve elektronik sektöründe mamul yaşam seyrinin, malzemenin kullanım ömründen çok daha kısa olması bu sektörde maliyet tasarrufu, ekonomik kazanç ve çevre kirliliği yönünden son derece önemlidir.

***