LOJİSTİK MALİYETLERİ VE RAPORLAMA I

hesap planı

Muhasebe bilgi sistemi

Üretim maliyet tablosu

I-II-III

Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği

Hesap

Turizm ve lojistik işletmeleri

7/A

I-II-III-IV-V

günlük defter

Ülkemizde istisnalar hariç tüm işletmeler, finansal nitelikteki işlem ve olaylarını aynı hesapları kullanarak ilgili defterlere kaydetmektedirler. "İşletmede belli bir dönemde aynı veya farklı nitelikte birden çok finansal olay ortaya çıkmaktadır. Farklı nitelikteki işlem ve olaylar farklı hesaplara, aynı nitelikteki i!lem ve olaylar ise aynı hesaplar aracılığı ile kayıtlanmaktadır. Bu hesapların belirli sistematik yapı içinde tümünün bir arada yer aldığı çizelgeye hesap planı denilmektedir.

Muhasebe bilgi sisteminin ihtiyaca uygun veri ve bilgi üretebilmesi için yukarıdaki tanımda da belirtilen fonksiyonların yerine getirilmesi gerekmektedir. Tanımda belirtilen bu fonksiyonları aşağıdaki başlıklar halinde belirtip açıklamak mümkündür.
• Finansal bilgilerin saptanması
• Finansal olay veya faaliyetlerin kayıtlanması
• Finansal olay ve faaliyetlerin işlenmesi
• Finansal olay ve faaliyetlerin raporlanması
• Finansal bilgilerin saklanması

Finansal nitelikteki bir işlemin sadece bir yönünün esas alınması ilkesine dayanan kayıt yöntemine tek taraflı (basit) kayıt yöntemi denilmektedir.

Muhasebe literatüründe hesap kavramı aynı nitelikteki finansal olayların kayıtlanmasında kullanılan çizelgeler olarak tanımlanmaktadır. İşletmenin varlık veya kaynaklarında bir artış veya azalış olduğunda bu artış veya azalışları temsil eden hesaplar kullanılarak, belgelere dayalı finansal olaylar düzenlenen muhasebe fişleri aracılığıyla önce yevmiye defterine, ardından büyük deftere (defter-i kebir) kayıtlanır. Aynı nitelikteki işlemlerin sınıflandırıldığı büyük defterlerden (hesaplardan) yararlanılarak ve envanter çıkarmak suretiyle ihtiyaca uygun bilgi üretimine yönelik finansal raporlar hazırlanır. Finansal nitelikteki olayların hesaplar aracılığı ile kayıtlanması çift taraflı kayıt yönteminde mümkündür.

Bu nedenle birçok ülkede tüm işletmeler tarafından uygulanması zorunlu olan hesap planları oluşturulmakta ve yayınlanmaktadır. 1994 yılına kadar ülkemizde tüm işletmeler tarafından uygulanmak zorunda olan standart bir hesap planı bulunmamaktaydı. 1994 yılından itibaren ise ülkemizde banka ve sigorta şirketleri ile bazı finansal nitelikli işletmeler hariç tüm işletmeler tarafından kullanılan bir hesap planı bulunmaktadır. Bu hesap planı “Tekdüzen Hesap Planı” olarak ifade edilmektedir. Ülkemizde uygulanmakta bulunan Tekdüzen Hesap Planı aşağıda belirtildiği gibi dokuz bölümden oluşmakta olup ondalık bir kodlama sistemi ile hesap isimlerinden oluşmaktadır.

Tekdüzen Hesap Planı’nda 7 nolu hesap sınıfı maliyet hesaplarına ayrılmıştır. Türkiye’de uygulanmakta olan muhasebe sistemine göre maliyetler 7/A seçeneği ile 7/B seçeneği olmak üzere iki farklı yaklaşım esasına göre kayıtlanabilmektedir. 7/A seçeneğine göre maliyetler fonksiyon esasına (ortaya çıktıkları yere göre) kayıtlanırken, 7/B seçeneğine göre maliyetler çeşit esasına göre kayıtlanmaktadır. Mevzuatımıza göre aktif büyüklük ve satış cirosu esasına göre belli bir büyüklüğe erişmiş üretim ve hizmet işletmelerinin maliyetlerini kayıtlarken 7/A seçeneğini kullanmaları zorunludur.

Literatürde lojistik faaliyetlerin girdi (tedarik) lojistiği, üretim lojistiği ve çıktı (dağıtım) lojistiği şeklinde bir ayrıma tutulduğu görülmektedir.

Bu kapsamda, THP’de boş bırakılan 8 No.lu hesap sınıfı kullanılarak lojistik maliyetlerin toplu olarak kayıtlanması ve izlenmesi mümkündür.

Tekdüzen Hesap Planı’nda 7 nolu hesap sınıfı maliyet hesaplarına ayrılmıştır. Türkiye’de uygulanmakta olan muhasebe sistemine göre maliyetler 7/A seçeneği ile 7/B seçeneği olmak üzere iki farklı yaklaşım esasına göre kayıtlanabilmektedir. 7/A seçeneğine göre maliyetler fonksiyon esasına (ortaya çıktıkları yere göre) kayıtlanırken, 7/B seçeneğine göre maliyetler çeşit esasına göre kayıtlanmaktadır. Mevzuatımıza göre aktif büyüklük ve satış cirosu esasına göre belli bir büyüklüğe erişmiş üretim ve hizmet işletmelerinin maliyetlerini kayıtlarken 7/A seçeneğini kullanmaları zorunludur. Hangi aktif büyüklüğüne veya satış cirosuna sahip üretim ve hizmet işletmelerinin 7/A seçeneğini uygulamak zorunda olduğu her yıl Hazine ve Maliye Bakanlığı'nca belirlenmektedir

Hesap ayrılığı sistemi MSUGT’de benimsenen sistemdir. Bu sistemde, genel muhasebe ile maliyet muhasebesi birlikte çalışmakla beraber, bazı ana ve yardımcı hesaplar her iki muhasebede ayrı ayrı tutulur.