LOJİSTİK MALİYETLERİ VE RAPORLAMA I

Lojistik süreç ileriye ve geriye doğru işleyebilmektedir. Ürünün kaynağından nihai tüketim noktasına doğru işleyen sürece “ileriye doğru lojistik”, bu sürecin herhangi bir noktasından geriye doğru işleyen sürece ise “tersine lojistik” denilmektedir.

Lojistik faaliyetlerin iyi yönetilmesi sonucunda sağlanacak yararları aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür;
• Maliyet yönetiminde etkinlik artmaktadır,
• Planlamada etkinlik ve stratejik yaklaşım sağlanmaktadır,
• Zaman yönetimi önem kazanmaktadır,
• Gelişen zamanın değişen koşullarına göre, uygun çözüm yolları ve seçenekler üretilerek tepki verilebilmektedir,
• Teknolojik yatırımlar ve alt yapı hızlı gelişim göstermektedir.

Lojistik faaliyetleri gerçekleştirmek için işletmeler bir takım maliyetlere katlanmaktadır ve bu maliyetler lojistik maliyet olarak ifade edilmektedir. Hemen belirtmek gerekir ki; lojistik faaliyetlerin etkin ve verimli yönetilememesi durumunda, işletme aşağıda sayılan ve lojistik maliyetler kapsamında değerlendirilen bazı ek maliyetlere katlanır durumunda kalabilir.
• Fazla amortisman maliyetleri,
• Bozulma, hasar ve kayıp maliyetleri,
• Geç teslimat maliyetleri,
• Hata ve ceza maliyetleri,
• Bilgi sistemleri / bilgi iletişim maliyetleri,
• Personel maliyetleri,
• En uygun (optimum) olmayan sipariş miktarları maliyetleri,
• Atıl kapasite (depo, taşıma aracı, vb.) maliyetleri.

Lojistik maliyetler birçok lojistik faaliyete bağlı olarak ortaya çıkmakta ve bu maliyetlerin toplam işletme maliyetleri içindeki payı günümüzde giderek artmaktadır. Toplam lojistik maliyetler içinde en yüksek maliyet taşıma faaliyetlerine ilişkin maliyetlerdir. Bu durum, taşıma faaliyetlerini lojistik faaliyetler içinde önemli kılmaktadır. Çünkü taşıma faaliyetleri, hem toplam lojistik maliyetleri doğrudan etkilemekte, hem de hız, kalite ve maliyetten oluşan lojistik üçgeninde yer alan hız faktörünü doğrudan etkilemektedir.

Ana başlıklar itibariyle belirtilen lojistik maliyet unsurları incelendiğinde, bu maliyetlerin bir kısmının belirgin (açık) lojistik maliyetler, bir kısmının ise belirgin olmayan (gizli) lojistik maliyetler oldukları görülür. Belirgin lojistik maliyetler tedarik, taşıma, dağıtım, sipariş, iletişim, paketleme, stok ve ambalaj maliyetleridir. Belirgin olmayan lojistik maliyetler ise stok bulundurma, faiz (vade farkı), fırsat maliyetleri ve hasar maliyetleri ile yetersiz lojistik hizmetlerden kaynaklanan ekstra lojistik hizmetlerin maliyetleridir.

Sektöre göre farklılık gösterse de lojistik maliyetler mal veya hizmet satışlarının yaklaşık %8 ile 13’ü arasında değişmektedir.

Değişken lojistik maliyetler, maliyet etkileme büyüklükleri ile doğru orantılı olan, faaliyet ya da hacme bağımlı olarak faaliyetler arttıkça artan, azaldıkça azalan maliyetlerdir. Maliyet değişim ölçüsüne göre değişken lojistik maliyetler aşağıdaki gibi bir ayrıma tabi tutulmaktadır.
• Doğrusal artan değişken lojistik maliyetler (komisyoncu ücretleri gibi),
• Kademeli/Artan oranlı-ani artarak yükselen lojistik maliyetler (işletme içi taşıma sisteminin enerji maliyetleri gibi),
• Azalan lojistik maliyetler (lojistik hizmeti sunucuların aşırı kullanım maliyetleri gibi),
• Faaliyetler arttıkça azalan lojistik maliyetler (canlı hayvanlar için hava navlunu/ hava yolu ile taşımada dağıtım deposu ısıtma maliyetleri gibi).

• Sabit lojistik maliyetler ise maliyet etkileme büyüklüklerinden bağımsız olarak ortaya çıkan (sözleşme süreleri ve feshi ihbar süreleri gibi) maliyetlerdir. Sabit lojistik maliyetlere hazırlık ya da kapasite maliyetleri de denilebilir. Sabit lojistik maliyetler mutlak sabit lojistik maliyetler ve basamaklı sabit lojistik maliyetler olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.
• Mutlak sabit lojistik maliyetler; lojistik faaliyetler artsa dahi mutlak olarak sabit kalan (depo binasının sigorta ve amortismanı gibi) maliyetlerdir.
• Basamaklı sabit lojistik maliyetler; belirli bir hacim-faaliyet aralığında sabit kalan, diğer yandan aralık sınırının sıçrama göstermesi veya aniden değişmesi sonucu faaliyet değişimi ölçüsünden bağımsız olarak azalan (ek depo binası kira maliyeti gibi) maliyetlerdir.

Stok Hizmet Maliyeti: Stok hizmet maliyetleri stokların elde bulundurulması nedeni ile katlanılan maliyetleri kapsamaktadır. Bu tür maliyete örnek olan sigorta maliyetleri, stok seviyesinden çok stok değerine bağlı olup malın risk derecesi ile doğrudan ilgilidir. Pahalı malların çalınma riski, ucuz mallara göre daha yüksektir. Dolayısıyla bu malların sigorta maliyetleri daha yüksek olmaktadır. Aynı şekilde çabuk bozulabilen ürünler de sigorta açısından yüksek riskli ürünler olup bu ürünlerin sigorta maliyetleri de diğer ürünlere göre daha yüksek olmaktadır.