LOJİSTİK MALİYETLERİ VE RAPORLAMA I

Maliyet hesaplama sisteminden beklenen yararın sağlanabilmesi için işletmeye uygun maliyet hesaplama sisteminin oluşturulması gerekmektedir. İşletmeler maliyet hesaplama sistemlerini oluştururken aşağıdaki etkenleri göz önünde bulundurmalıdırlar.
• Üretim tarzı ve üretilen ürünün cinsi
• Üretim teknolojisi
• Örgüt yapısı
• İşletmenin büyüklüğü
• Rekabet ortamı
• Yasa ve diğer düzenlemeler
• İhtiyaç duyulan maliyet bilgisinin niteliği

Maliyet merkezleri, maliyet ve sorumluluk merkezleri şeklinde de ifade edilen gider yerleri, giderlerin ayrı olarak izlenmesi gereken örgüt ya da hesap birimleri olarak açıklanmaktadır. Tekdüzen Hesap Planı’nda (THP) aşağıdaki gruplara ayrılmıştır:
Üretim Gider Yerleri:
• Esas Üretim Gider Yerleri
• Yardımcı Üretim Gider Yerleri
• Hizmet Gider Yerleri,
• Üretim Yerleri Yönetimi Gider Yerleri
Dönem Gider Yerleri:
• Araştırma ve Geliştirme Gider Yerleri
• Pazarlama Satış Dağıtım Gider Yerleri
• Genel Yönetim Gider Yerleri.

ESAS ÜRETİM GİDER YERLERİ:
1.Taşıma Bölümü
2.Depolama Bölümü
3.Sipariş İşleme Bölümü
4.Müşteri Hizmetleri Bölümü
5.Stok Yönetimi Bölümü
YARDIMCI ÜRETİM GİDER YERLERİ:
1.Planlama Bölümü
2. Ambalajlama Bölümü
3.Diğer Lojistik Faaliyetler Bölümü
HİZMET GİDER YERLERİ
1.Yemekhane Bölümü
2.Bakım – Onarım Bölümü
ÜRETİM YERLERİ YÖNETİMİ GİDER YERLERİ:
1.Taşıma Yönetim Bölümü
2.Depolama Yönetim Bölümü
ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDER YERLERİ
1.Araştırma Bölümü
2.Geliştirme Bölümü
PAZARLAMA SATIŞ DAĞITIM GİDER YERLERİ
1.Pazarlama Bölümü
2.Satış Bölümü
3.Reklam Bölümü
GENEL YÖNETİM GİDER YERLERİ
1.Muhasebe Bölümü
2.Halkla İlişkiler Bölümü.

Üretimle doğrudan veya dolaylı olarak ilişkili olan gider yerlerinde ortaya çıkan giderler üretim maliyetine dahil edilirken, diğer gider yerlerinde ortaya çıkan giderler, dönem giderlerine aktarılmaktadır.

Tam maliyet yöntemini üretim işletmelerinin üretim sürecinde karşılaşmış olduğu, sabit veya değişken gider ayrımı gözetilmeksizin içinde bulunulan dönemde katlanılan tüm üretim giderlerini, o dönemde üretilen mamullerin maliyetine yüklenmesini esas alan yöntem olarak tanımlamak olanaklıdır. Diğer bir deyişle, ortaya çıkan direkt ilk madde ve malzeme, direkt işçilik ve genel üretim giderlerinin tamamının üretim maliyetine yüklendiği maliyet yöntemi (sistemi) olarak ifade edilir. Türkiye’de uygulamada bulunan 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu’na göre işletmeler, üretim ve hizmet maliyetlerini tam maliyet yöntemine göre hesaplamak zorundadır.

Türk Vergi Mevzuatı’na göre işletmeler maliyetlerini tam maliyet yöntemine göre hesaplamak zorundadır. Yani, Türkiye’de uygulamada bulunan 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu’na göre işletmeler, üretim ve hizmet maliyetlerini tam maliyet yöntemine göre hesaplamak zorundadır.

Kapasite farkı; işletmenin üretim kapasitesinden, gerçekleşen üretim miktarının düşülmesiyle elde edilen değerin sabit genel üretim giderleri yükleme oranı ile çarpılması sonucunda elde edilir. (Kapasite Farkı = (Üretim Kapasitesi – Gerçekleşen Üretim Miktarı) x Sabit Genel Üretim Gideri Yükleme Oranı ) Kapasite farkının hesaplanmasında ortaya çıkan sonuç eksi (-) ise hesaplanan tutar olumlu kapasite sapması, ortaya çıkan sonuç artı (+) ise hesaplanan tutar olumsuz kapasite sapması olarak ifade edilir. Sonuç olarak, üretim kapasitesinin altında bir üretim gerçekleşmiş ise olumsuz kapasite sapması, üretim kapasitesinin üstünde bir üretim gerçekleşmiş ise, olumlu kapasite sapması ortaya çıkmaktadır. Olumsuz kapasite sapmaları ya satışların maliyetine dahil edilmekte ya da çalışmayan kısım gider ve zararları olarak muhasebeleştirilmektedir. Olumlu kapasite sapması ise satışların maliyetinden düşülmektedir.

Değişken maliyet yöntemi, işletmenin dönem içinde katlanmış olduğu tüm değişken üretim giderlerinin üretilen yarı mamul veya mamullere yüklenmesi gerektiğini kabul etmektedir. Bu yöntemde sadece değişken giderler dönemin üretim maliyetine yüklenir. Bu yöntem, bir siparişin kabul veya reddedilmesi veya fiyatlama gibi kararların alınmasında kullanılmakta olup vergi mevzuatı ile muhasebe standartları tarafından kabul gören bir yöntem değildir.

Fiili maliyet yöntemini uygulayan üretim işletmelerinde maliyetler fiili tutarlar esas alınarak hesaplanmaktadır. Bu yöntemde, fiili maliyetler, mamul ve hizmet üretiminin gerçekleşmesiyle ortaya çıkan giderler üzerinden hesaplanan maliyetlerdir. Bu yöntemi uygulayan bir işletme, mamul maliyetini ancak tüm giderler gerçekleştikten sonra hesaplayabilir. Türk Vergi Mevzuatına göre işletmeler maliyetlerini fiili maliyet şeklinde izlemek zorunda olmaları nedeniyle uygulamada işletmelerin maliyetlerini bu yöntemle hesapladıkları görülmektedir.

Tahmini maliyet yöntemi ile standart maliyet yöntemi arasındaki temel benzerlik her iki yöntemde de esas alınan maliyetlerin üretim sürecinden önce hesaplanmış olmasıdır.