LOJİSTİK MALİYETLERİ VE RAPORLAMA I

İşletmeler ticari amaçları doğrultusunda gelir ve kar yaratırken tedarik, üretim, pazarlama ve lojistik gibi faaliyetleri yapmaları gerekir. Bu faaliyetlerin yerine getirilmesi sırasında işletmeler hammadde, temizlik maddesi, kırtasiye malzemesi, elektrik, su, doğalgaz veya haberleşme gibi bazı varlık veya hizmet tüketiminde bulunurlar.

İşletme amacı dışında veya kabul edilebilir aralıkların dışında yararı tükenmiş maliyet, gider olarak değil zarar olarak tanımlanır. Bu ifadeden hareketle zarar, işletme faaliyetleri sırasında yapılan ve gerekli olmayan ya da gereğinden fazla olarak yapılan tüketimlerdir.

Bir mamul veya hizmet (lojistik gibi) grubunun toplam maliyetinin elde edilen mamul ya da hizmet sayısına bölünmesi ile elde edilen maliyete ortalama maliyet denir.

Üretilen veya üretilecek her bir mamul veya hizmet (lojistik gibi) birimi için katlanılan veya katlanılacak fedakârlıkların para ile ifade edilen tutarlarının birim maliyeti olarak ifade edilir. Ulaşılmak istenen her bir amaç için farklı birim maliyet hesaplanabilir. Bunun nedeni; ulaşılmak istenen her amaç için farklı maliyet hesaplama yaklaşımının kullanılması gereğidir. İşletmenin tek tip mamul üretmesi ve tam kapasite çalışması durumunda birim maliyet; toplam maliyetin üretim miktarına bölünmesi ile bulunur. Burada üretim miktarı tamamlanmış mamul cinsinden ifade edilmektedir.

Elinde
100 lira olan bir kişinin, yıllık faiz oranının % 10 olduğu bir ortamda, bu
100 lirayı bir yıl kasada tutmasının fırsat maliyeti
10 lira olacaktır. İkiden çok karar seçeneği içinden birinin seçilmesi durumunda fırsat maliyeti; reddedilen seçenekler içindeki getirisi en yüksek olan seçenek, tercih edilen seçeneğin fırsat maliyeti olacaktır. Lojistik açıdan bir örnek verilecek olursa; herhangi bir işletmenin elindeki atıl bir deponun kiraya verilmeyip boş tutulmasının fırsat maliyeti, o deponun kiralanması durumunda elde edilebilecek kira bedelidir.

Mobilya üretiminde kullanılan ağaç, ayakkabı üretiminde kullanılan deri, cekette kullanılan kumaş, lojistik sektöründe yakıt ilk madde ve malzemedir ve bu tür maddeler için katlanılan fedakarlıklarının parasal tutarı ilk madde ve malzeme maliyeti olarak ifade edilir.

Değişken Giderler: Üretim hacmine bağlı olarak artıp azalan giderlerdir. Bu giderlerin işlem (faaliyet) hacmine paralel, doğrusal olarak artıp azalacağı kabul edilmektedir. Lojistik işletmelerde taşıt araçlarında kullanılan yakıt tutarlarını değişken giderlere örnek olarak göstermek olanaklıdır.

Karar aşamasındaki yöneticiler maliyetlerle ilgili yeterli ayrıntıda bilgiye sahip olmadıkları zaman başarısız karar alma olasılıkları yüksek olur. Yöneticilerin başarısız karar almalarına etki eden bir diğer etken de önyargıdır. Kimi zaman yöneticiler yeterli bilgiye sahip olmaksızın tamamen önceden oluşmuş değer yargılarına bağlı kalarak karar alabilirler. Bu durumda da alınan kararların isabetliliği çok zayıf olur. Alınacak kararlarda somut bilgiden çok yöneticilerin ön yargılarını kullanması, alınacak kararların isabetliliğini azaltacaktır. Karar sürecinde muhasebe bilgi sisteminden elde edilecek bilgilerin kullanılması, alınan kararların isabetliliğini artıracaktır. Örneğin; depoda kullanılan ve ekonomik ömrünü tamamlamış bir forkliftin veya taşıma faaliyetinde kullanılan bir aracın değiştirilip değiştirilmemesi ile ilgili karar alma sürecinde yöneticilerin hiçbir maliyet analizi yapmadan deneyim ve önsezilerine dayanarak karar almaları alınan kararın isabetliliğini azaltacaktır. Bununla beraber, karar alma sürecinde yöneticilerin maliyet ve karlılık analizleri sonucu elde edilecek finansal bilgilerden yararlanmaları alınan kararın isabetliliğini artıracaktır.

Finansal muhasebe; işletme ile ilgili finansal nitelikteki olayları saptayan, ölçen, kaydeden, sınıflandıran, özetleyen, raporlayan, analiz eden ve yorumlayan bir muhasebe birimidir. Finansal muhasebenin ürettiği ve raporladığı bilgilerden işletme dışındaki finansal bilgi kullanıcıları da yararlanır. Maliyet muhasebesi özelikle üretilen ve satılan mamul maliyeti ile ilgili bilgileri finansal muhasebe birimine aktarır. Finansal muhasebe, üretim işletmelerinde üretim sürecinde olan yarı mamul ve satılan mamul maliyetine ilişkin bilgileri maliyet muhasebesi biriminden alır. Bu bilgi hem bilançodaki (finansal durum tablosundaki) varlıkların (stokların), hem de kapsamlı gelir tablosundaki maliyet ve kar rakamlarının doğru olarak raporlanması için son derece önemlidir. Yönetim muhasebesi ise işletme ile ilgili finansal ve finansal olmayan bilgileri kullanarak işletme yöneticilerinin sağlıklı karar almalarına yardımcı olur. Bu anlamda yönetim muhasebesi birimi de maliyet muhasebesi biriminden önemli veri ve bilgi sağlar.

Maliyet hesaplamalarının işletmeye sağlayacağı faydalar;

Fiyat tespitine yardımcı olma,

Maliyet analizlerinin yapılmasını sağlama

Faaliyet sonuçlarının tespitine yardımcı olma

Stokların değerlemesine yardımcı olma

Kanıt ve istatistiki bilgi sunma aracı olma

Vergi matrahının hesaplanmasına yardımcı olma

Riskin düşürülmesine yardımcı olma.

Gider, “işletmenin varlığını ve faaliyetlerini sürdürebilmesi ve bir gelir elde edebilmesi için belli bir dönemde işletmenin kullandığı ve tükettiği varlık ve hizmetlerin parasal tutarı” olarak tanımlanmaktadır (Çetiner, 2000: 288).

Muhasebe Maliyeti; belli bir amaca ulaşmak için katlanılan fedakarlıkların belli bir para birimi üzerinden ifade edilmesidir.

Muhasebe maliyetleri, genelde nihai mamul veya hizmet (lojistik vb.) maliyetini oluşturan
maliyetlerdir. İşletme yöneticileri bu maliyetlerden hareket ederek faaliyetleri değerlendirebilir. Bu
açıdan maliyetler aşağıdaki gibi bir sınıflandırmaya tabi tutulabilir (Peker, 1988: 151-154):
• Toplam Maliyet,
• Birim Maliyet,
• Ortalama Maliyet,
• Marjinal Maliyet.

Marjinal Maliyet: Üretimdeki bir birim artışın bir birim maliyette neden olduğu artış marjinal maliyet olarak ifade edilmektedir.

Ortalama Maliyet: Bir mamul veya hizmet (lojistik gibi) grubunun toplam maliyetinin elde edilen mamul ya da hizmet sayısına bölünmesi ile elde edilen maliyete ortalama maliyet denir.

Tekdüzen Hesap Planı’nda giderler çeşitlerine göre
aşağıdaki başlıklar halinde sayılmıştır.
• İlk Madde ve Malzeme Giderleri
• İşçi Ücret ve Giderleri
• Memur Ücret ve Giderleri
• Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler
• Çeşitli Giderler
• Vergi, Resim ve Harçlar
• Amortismanlar ve Tükenme Payları
• Finansman Giderleri

Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler: İşletmelerin ana faaliyetlerini sürdürebilmeleri için elektrik, su, telefon, doğalgaz gibi dışarıdan sağladıkları tüm girdilerin maliyeti; dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler olarak ifade edilmektedir.

Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri: Satış ve müşterilerin siparişlerinin yerine getirilmesine ilişkin giderlerdir. Ürün ya da hizmetlerin müşterilerin istediği yerde teslim edilmesine ilişkin giderlerdir. Üretim işletmelerinde satılan mamulün müşteriye teslimi sırasında ortaya çıkan giderler pazarlama, satış ve dağıtım giderleri olarak ifade edilir ve ilgili oldukları dönemde gelir tablosunda gider olarak gösterilir.

Kontrol Edilebilen Giderler Giderlerin Kontrol Edilebilirlik Özelliklerine Göre Sınıflandırılması içerisinde bulunmaktadır.

işletmelerin maliyet hesaplamaamaçlarını aşağıdaki başlıklar altında toplamak mümkündür;
• Birim veya toplam maliyetlerin ihtiyaca uygun bir şekilde belirlenmesi,
• Maliyet kontrolüne yardımcı olmak,
• Planlamaya yardımcı olmak,
• Alınacak kararlara yardımcı olmak.