LOJİSTİK MALİYETLERİ VE RAPORLAMA I

Maliyet, belli bir hedefe ulaşmak için katlanılan fedakârlıkların parasal ifadesidir. Tanımda geçen fedakarlıklar; nakit ödemesi olabileceği gibi, edinilen varlık veya sağlanan hizmet karşılığında bir varlığın karşı tarafa verilmesi, bir yükümlülük altına girilmesi (borçlanma), bir alacaktan vazgeçilmesi veya bir hizmetin sunulması şeklinde de olabilir. Her ne şekilde olursa olsun katlanılan fedakarlığın parasal tutar karşılığının hem ortaya çıkış yerleri, hem de ortaya çıkış şekline göre belirlenmesi gerekir. Bunun yanında maliyetlerin davranış şekillerinin bilinmesi de işletmelerin hem gündelik kararları, hem de uzun vadeli stratejik kararları açısından son derece önemlidir.

Gider, “işletmenin amaçlarını gerçekleştirmesi doğrultusundan yapılan harcama ve tüketimleri” ifade etmektedir. Bir başka ifadeyle gider, “işletmenin varlığını ve faaliyetlerini sürdürebilmesi ve bir gelir elde edebilmesi için belli bir dönemde işletmenin kullandığı ve tükettiği varlık ve hizmetlerin parasal tutarı” olarak tanımlanmaktadır.

Varlık ve hizmet tüketimlerinin gider veya maliyet (stoklanabilir gider) olmalarındaki temel ayrım; varlık ve hizmet tüketimlerinin ortaya çıktıkları dönemle ilgili olup olmamasıdır. Dönemle ilişkili olarak tüketilen varlık ve hizmetlerin tutarları dönem gideri olarak ifade edilirken, gelecek dönemlerle ilişkili olan varlık ve hizmet tüketimleri maliyet olarak ifade edilmektedir.

Yararı tükenen maliyetin gider olabilmesi için maliyete işletme amaçları doğrultusunda ve kabul edilebilir makul bir tutarda katlanılması gerekir. İşletme amacı dışında veya kabul edilebilir aralıkların dışında yararı tükenmiş maliyet, gider olarak değil zarar olarak tanımlanır. Bu ifadeden hareketle zarar, işletme faaliyetleri sırasında yapılan ve gerekli olmayan ya da gereğinden fazla olarak yapılan tüketimlerdir.

Kasko için yapılan harcama aracın işletme amacı doğrultusunda kullanılması için zorunlu bir gider değildir ve o dönemin hizmet üretim maliyeti olarak kabul edilir. Bu hizmet üretim maliyeti, hizmetin yerine getirilmesi ile birlikte gidere dönüşecektir. Lojistik faaliyetleri sırasında bir taşıtın aşırı hız yapması ve bunun sonucunda trafik cezası ödenmesi durumunda ödenen bu tutar, gider veya maliyet olarak değil zarar olarak kabul edilecektir.

Muhasebe maliyetleri, genelde nihai mamul veya hizmet (lojistik vb.) maliyetini oluşturan maliyetlerdir. İşletme yöneticileri bu maliyetlerden hareket ederek faaliyetleri değerlendirebilir. Bu açıdan maliyetler aşağıdaki gibi bir sınıflandırmaya tabi tutulabilir: Toplam Maliyet, Birim Maliyet, Ortalama Maliyet, Marjinal Maliyet.

Bir karar işlemi sırasında, alınacak karardan etkilenmeyen, karar sürecinde göz önünde bulundurulmayan maliyetler batmış maliyet olarak tanımlanmaktadır. Örneğin üretilen mamullerin taşınması işinin bir lojistik işletmesine verilip, verilmemesi kararında işletmenin aktiflerinde yer alan araçların net değerleri (satın alma maliyeti – birikmiş amortismanlar) batmış maliyet olarak değerlendirilir.

Hammadde işlenmemiş girdiler için kullanılırken, ilk madde ve malzeme kavramı bir takım işlemlerden geçmiş girdiler için kullanılır. Bazı ilk madde ve malzemeler üretilen mamullerle doğrudan ilişkisi kurulabilirken, bazı ilk madde ve malzemelerin üretilen mamulle ilişkisi dolaylı olabilir. Üretilen mamulle ilişkisi direkt bulunan ilk madde ve malzemeler direkt ilk madde ve malzeme maliyeti olarak ifade edilir. Üretilen mamulle ilişkisi direkt kurulamayan ilk madde ve malzemeler endirekt ilk madde ve malzeme niteliğindedir ve genel üretim maliyeti olarak ifade edilir.

Arızi satış zararları, işletmede kullanılan ve edinilmesi sırasında satılma amacı olmayan, örneğin, demirbaş ve binalar vb. Varlıkların, satışı sırasında satış fiyatları ile kayıtlı değerleri arasındaki olumsuz farklardan oluşur.

Giderler, gerçekleşmiş olup olmamalarına göre fiili, standart ve tahmini giderler olmak üzere üçe ayrılabilir. Fiili Giderler: Bu tür giderler katlanılmış, gerçekte ortaya çıkmış giderler olarak da tanımlanabilir. Ödenmiş işçi ücretleri ile mamul ve hizmet üretim maliyetinde kullanılmış ilk madde ve malzemeler bu tür giderlere örnek olarak verilebilir.

Maliyet, belli bir hedefe ulaşmak için katlanılan fedakârlıkların parasal ifadesidir. Tanımda geçen fedakarlıklar; nakit ödemesi olabileceği gibi, edinilen varlık veya sağlanan hizmet karşılığında bir varlığın karşı tarafa verilmesi, bir yükümlülük altına girilmesi (borçlanma), bir alacaktan vazgeçilmesi veya bir hizmetin sunulması şeklinde de olabilmektedir. Doğru cevap A'dır.

İşletmeler ticari amaçları doğrultusunda gelir ve kar yaratırken tedarik, üretim, pazarlama ve lojistik gibi
faaliyetleri yapmaları gerekir. Bu faaliyetlerin yerine getirilmesi sırasında işletmeler hammadde, temizlik
maddesi, kırtasiye malzemesi, elektrik, su, doğalgaz veya haberleşme gibi bazı varlık veya hizmet
tüketiminde bulunurlar. İşte bu varlık ve hizmet tüketimlerinin parasal ifadeleri gider olarak tanımlanmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Üretimdeki bir birim artışın bir birim maliyette neden olduğu artış marjinal maliyet olarak ifade edilmektedir. Kısa dönem maliyet analizlerinde üretimdeki artışlar kapasite ile sınırlı
olacağından, marjinal maliyet genelde üretilen son birim değişken maliyete eşit olur. Doğru cevap D'dir.

“Vazgeçme maliyeti” ya da “alternatif maliyet” olarak da adlandırılan fırsat maliyeti “belli bir amaca ulaşmak için vazgeçilen net kazanç tutarı” olarak tanımlanmaktadır.  Elinde 100 TL olan bir kişinin, yıllık faiz oranının % 10 olduğu bir ortamda, bu 100 TL’yi bir yıl kasada tutmasının fırsat maliyeti 10 TL olacaktır. İkiden çok karar seçeneği içinden birinin seçilmesi durumunda fırsat maliyeti; reddedilen seçenekler içindeki getirisi en yüksek olan seçenek, tercih edilen seçeneğin fırsat maliyeti olacaktır. Doğru cevap E'dir.

Bir karar işlemi sırasında, alınacak karardan etkilenmeyen, karar sürecinde göz önünde bulundurulmayan maliyetler batmış maliyet olarak tanımlanmaktadır. Üretilen mamullerin
taşınması işinin bir lojistik işletmesine verilip, verilmemesi kararında işletmenin aktiflerinde yer alan araçların net değerleri (satın alma maliyeti – birikmiş amortismanlar) batmış maliyet olarak değerlendirilir. Doğru cevap B'dir.

Finansman giderleri, yabancı kaynaklardan sağlanan tutarlarla ilgili olarak ortaya çıkan ve varlıkların maliyetine eklenmemiş faiz, kur farkı ve komisyon ve benzeri giderlerden oluşmaktadır. Doğru cevap D'dir.

işletme faaliyetlerini sürdürülmesi için gerekli olan genel nitelikli ve yönetim işlevinin yerine getirilebilmesi için yapılan tüm giderler genel yönetim giderleri grubunda yer almaktadır. Muhasebe, genel yönetim, personel, halkla ilişkiler, büro hizmetleri bölümünde ortaya çıkan giderler genel yönetim giderlerine örnek olarak verilebilir. Doğru cevap D'dir.

Sabit Giderler: Belli bir üretim aralığında, faaliyet hacmine bağlı olarak değişmeyen, faaliyet hacmindeki değişmelerden etkilenmeyen (amortisman, kira, üst yöneticilerin ücretleri vb.) giderlerdir.  Değişken Giderler: Üretim hacmine bağlı olarak artıp azalan giderlerdir. Yarı Değişken Giderler: Hem değişken hem de sabit kısımları olan giderlerdir. Yarı Sabit Giderler: Kapasite içinde belirli faaliyet aralıklarında sabit kalan, ancak bu aralıklar dışına çıkıldığında sıçramalar gösteren giderlerdir. Karma Giderler: Karma giderler yarı değişken giderler ve yarı sabit giderlerdir. Doğru cevap B'dir.

Giderler, gerçekleşmiş olup olmamalarına göre fiili, standart ve tahmini giderler olmak üzere üçe ayrılmaktadır. Oysaki kontrol edilemeyen giderler, giderlerin kontrol edilebilirlik özelliklerine göre sınıflandırılması içerisinde yer almaktadır. Doğru cevap C'dir.

İşletmeler genel bir ifadeyle günlük faaliyetlerini yönetmek ve kontrol etmek için gerçeğe yakın bir şekilde hesaplanmış maliyet bilgisine ihtiyaç duyarlar. Bu anlamda işletmelerin maliyet hesaplama amaçları; Birim veya toplam maliyetlerin ihtiyaca uygun bir şekilde belirlenmesi, maliyet kontrolüne yardımcı olmak, planlamaya yardımcı olmak, alınacak kararlara yardımcı olmaktır. Doğru cevap A'dır.