LOJİSTİK İLKELERİ - Deneme Sınavı - 9

Tedarik zinciri içerisinde ürün ve parçalar aşağıda sıralanan nedenlerden ötürü ters lojistiğe konu olabilmektedir.

• Üretim dönüşleri: Yeterli olmayan kalite düzeyi, üretim sonucu artan ürünler gibi nedenlerle geri dönüşler söz konusu olabilir.

• Ürün geri çağırma: Bazı durumlarda hatalı ürünler ancak ürün tedarik zincirine girdikten sonra fark edilebilir ve zincirden geri çağrılır.

• Ticari dönüşler: Bazı ticari anlaşmalara dayalı geri gönderimler, bunlarla birlikte zamanlama ve ürün kalitesi açısından talep ve tedariğin eşleşememesi sonucunda oluşan dönüşler.

• Garanti ve servis dönüşleri: Garanti kapsamında bulunan ürünlerin tamir edilmek veya eş değeri ile değiştirilmek üzere meydana gelen geri dönüşler.

• Kullanım sonu ve ömür sonu dönüşleri: Ürünün kullanım veya ömrü sonunda yeniden üretim, geri dönüşüm veya uygun şekilde yok etme amacı ile oluşan dönüşlerdir.

İyi tasarlanmış bir lojistik sisteminde müşteri talebi geldiğinde ürünün doğru zamanda doğru yerde bulunması amacıyla ürün akışı ve bilgi akışının etkili bir biçimde bütünleştirilmesi gerçekleştirilmektedir. Bu durumda lojistik sistemi nasıl işlemektedir? Lojistik sistemi sipariş işleme süreci, envanter (stok) yönetimi ve yük nakliyesi olmak üzere üç temel faaliyetten oluşmaktadır.

Sipariş alındıktan sonra müşteriye ürünün temin edilmesine kadar bir dizi işlem gerçekleştirilmektedir. Bu işlemlerin gerçekleştirildiği aşama provizyon (hazırlık) aşamasını oluşturmaktadır. 

Provizyon (hazırlık) satın alma, üretim, dağıtım ve servis süreçlerini kapsamaktadır. Provizyon, malzemenin temin edilmesinden ürünün üretilmesine ve tedarik zincirinde sonraki aşamaya ulaştırılmasıyla ilgili akışı gerçekleştirmek için gerekli tüm faaliyetleri kapsamaktadır. Sipariş işleme süreci sipariş alımı ile hazırlık aşamasının birleşiminden oluşur. Ayrıca tedarik zincirinde yer alan işletmelerin bu süreçlerin gerçekleştirilmesi için gerekli servis hizmeti ile parçaları ürünlerinde kullanan müşterilere yönelik kullanım hizmeti ya da satış sonrası gerekli servis hizmeti de provizyon aşaması içinde ele alınır.

Kombine taşımacılık; taşımacılıktaki taşıma zincirinin büyük kısmının demir yolu, deniz yolu ya da iç su yolu ile gerçekleştirildiği, başlangıç ve bitiş noktalarında kara yolunun olabildiğince kısa olarak yer aldığı bir taşıma sistemi biçiminde tanımlanmaktadır. Bu özelliğiyle kombine taşımacılık, taşıma türleri içerisinde ekonomik açıdan en uygun olan ve çevresel açıdan sürdürülebilir entegre bir taşıma zinciri oluşturan taşımacılık türüdür. Kombine taşımacılık; malların istenilen noktaya ulaştırılmasında hava-kara-deniz gibi temel taşıma türlerinin kullanılarak birbirine bütünleşmiş bir şekilde gümrükleme, elleçleme ve depolama gibi faaliyetlerle birlikte gerçekleştirilmesidir.

Tür: Hava yolu

Güçlü Yanları: Hız Yükün korunması Esneklik

Sınırlılıkları: Erişim Yüksek Maliyet Düşük kapasite

Temel Rol: Ulusal ve uluslararası acil küçük gönderilerin taşınması

Temel Ürün Özellikleri: Düşük hacimde yüksek değerli bitmiş ürünler Zamana duyarlı

Örnek Ürünler: İlaç, ticari teslimatlar

Tedarik zincirinde yer alan tesislerde bazı nedenlerden ötürü stok bulundurulmaktadır. Bu nedenler izleyen biçimde sıralanmıştır:

• Hizmet düzeyini artırma. Depolarda müşteriye yakın bitmiş ürün stoku bulundurulur. Bu şekilde daha kısa hazırlık süresi ile ürünlerin müşterilere iletimi sağlanmaktadır. Böylelikle malın üretildiği merkez ile bu mala talep olan merkezler arasındaki uzaklığın neden olabileceği hizmet düzeyi aksamalarının önlenmesi söz konusudur.

• Toplam lojistik maliyetini azaltma. Yük nakliyesi yüksek sabit maliyetler nedeniyle ölçek ekonomisi ile nitelendirilmektedir. Ölçek ekonomisinden yararlanabilmek amacıyla işletme, müşteri taleplerini karşılamak üzere uzun mesafelere küçük miktarlarda sevkiyat yerine müşteri talebinin yerel depodan karşılanmasını daha uygun bulabilir.

• Müşteri talep ve hazırlık sürelerindeki belirsizlik ile baş edebilme. Bitmiş ürün stokları müşteri talebinde gerçekleşebilecek ani artışlar ve olumsuz hava ve trafik problemleri sonucunda oluşabilecek geç teslimatın önüne geçmeye yardımcı olmaktadır.

• Mevsimsel ürünlerin tüm yıl boyunca erişilebilir hâle getirilmesi. Mevsimsel ürünler, ürünlerin bol oldukları zaman üretilerek depolarda stoklanır ve sonraki aylarda satışa sunulabilir. Örneğin domates yaz aylarında işlenip (salça, doğranmış domates, kurutulmuş domates) kutulanmakta daha sonra tüm yıl boyunca pazara sunulmaktadır.

• Lojistik sistemin yönetimindeki etkinsizliğin giderilmesi. Stoklar bazı durumlarda lojistik sistemin yönetilmesindeki etkinsizliğin giderilmesi amacıyla kullanılmaktadır. Örneğin bir dağıtım işletmesi tedarik ve talep uyumunun sağlanamamasından dolayı stok bulundurabilir.

• Fiyat yapısına göre satın alma. Fiyatlardaki dalgalanmalar göz önünde bulundurularak stok yapılabilir. Yıl içerisinde bir malın fiyatı büyük dalgalanmalar gösteriyorsa mal, fiyatının düşük seyrettiği dönemde satın alınıp stoklanır ve fiyatlar yükseldiğinde de satılabilir

3. parti lojistik hizmet sağlayıcı işletmelerin ağırlıklı olarak taşımacılık, depolama ve gümrükleme odaklı çalıştıkları görülmektedir. Lojistik hizmet sunan işletmelerin sundukları hizmetler beş sınıfta toplanabilir. Bu hizmet alanları şu şekilde sıralanabilir:

• Aktif hizmetler; depolama, yükleme, birleştirme, ambalajlama, nakliye, kontrol, etiketleme, barkodlama, kalite kontrol

• İdari hizmetler; sipariş yönetimi, stok takibi, veri işleme, planlama • Finansal hizmetler; faktoring

• Danışmanlık; lojistik danışmanlık, nakliye danışmanlığı, vergi ve mevzuat danışmanlığı

• Kavramsal hizmetler; özel lojistik çözümlerin planlanması ve uygulanması.

Uluslararası taşımacılık ve lojistik dış ticarete konu malların yurt dışına gönderilmesinde satılan ürününün önemli bir parçası olmuştur. Uluslararası taşımacılık söz konusu olduğunda malların üretim yeri ile teslim noktası iki ayrı ülke olmakta ve söz konusu malların belirli bir bedel ve sözleşme çerçevesinde teslim noktasına ulaştırılması gerçekleştirilmektedir. Lojistik uluslararası ticaret, bölgesel bütünleşme ve küreselleşmede önemli bir görev üstlenmektedir. Ulusal ve uluslar arası lojistik karşılaştırıldığında şu farklar görülür:

• Uluslararası lojistik ulusal (yerel) lojistikten daha maliyetli ve zordur.

• Envanter maliyetleri uluslararası lojistikte daha yüksektir.

• Uluslararası taşımacılıkta ağırlıklı olarak deniz yolu, hava yolu ve kara yolu taşımacılığından yararlanılır iken ulusal taşımacılıkta çoğunlukla kara ve demir yolu türleri kullanılmaktadır.

• Uluslararası lojistikte kültürel, ekonomik ve politik faktörler önemli olmaktadır. • Uluslararası lojistik işletmelerinin yöneticileri yeni kurum ve kuruluşlarla, yeni koşullarla, daha karmaşık dokümanlarla karşı karşıya kalmaktadırlar.

• Uluslararası lojistik çok sayıda yabancı dil bilme gerekliliğini getirmektedir.

• Büyüyen iş sahaları, artan masraflar ve zorluklar nedeniyle uluslararası lojistik endüstrilerinde işletmeler arası birleşme ihtiyacı oluşmaktadır.

“Ekonomi sonsuz insan ihtiyaçlarının kıt kaynaklarla maksimum (en fazla) faydayı sağlayacak şekilde karşılanmasıdır”

Günümüzde lojistik faaliyetlerde müşteri odaklı bir süreç söz konusudur.

Lojistik ekonomisi; lojistik ile ilgili faaliyetlerde farklı müşteri istek ve talepleri yerine getirilirken lojistik hizmeti sağlayan işletmelerin en az maliyetle nasıl en fazla getiriyi (hasılatı) sağlayacağını ele alır.

İşletme, ürünlerini (mal veya hizmet) satmak ve kârını maksimize etmek için aşağıdaki kısıt gruplarını dikkate almak durumundadır. Bunlar;
• Ürünün fiyatı,
• İşletme büyüklüğü,
• İşletmenin üretim miktarı (düzeyi),
• Ürünün boyutu ve paketlemesi,
• Promosyona önem vererek, etkin dağıtım kanalları kurarak ürünün envanter maliyetlerini düşürmek (en az stokla üretim yapmak),
• Tüketici hizmetleridir.

Kâr maksimizasyonu, toplam hasılat (TR) ile toplam maliyet (TC) arasında, farkın hasılat lehine en yüksek olduğu üretim düzeyinde (q2) gerçekleşir.

Lojistik işletme piyasanın daha da kötüleşeceğini tahmin ediyorsa faaliyetlerine son verir.

Lojistik maliyetleri taşıma, depolama, stok ve yönetim giderleri olarak dört ana başlık altında toplayabiliriz.

Lojistik maliyetlerde taşıma (nakliye) başta olmak üzere, stok (envanter) ve depo hizmetlerinden oluşan temel lojistik faaliyetler toplam lojistik maliyetlerin en az % 75’ini oluşturmaktadır.

Toptan mal lojistiği ile ilgili işletmeler maliyetleri azaltabilmek için dört yola başvurmaktadır. Bunlar;

• Ölçek ekonomilerinin avantajını kullanmak,
• Malların yükleme boşaltma sayısını azaltmak,
• Taşımacılık zincirinde çeşitli elementleri bütünleştirmek (entegre etmek),
• Stok büyüklüğünü azaltmaktır.

ABD dünyanın en büyük lojistik piyasasına sahiptir. Lojistik sektörü GSYH’nin yaklaşık %8,5’ine denk gelmektedir.

Kısa dönemde, işletmeler kar ve zararın olmadığı üretim düzeylerinde de faaliyetlerine devam edebilir. Başabaş noktası, belirli bir üretim düzeyinde toplam gelirin (hasılatın) toplam maliyete eşit olduğu noktadır.

Toplam hasılat (TR), işletmenin ürettiği mal ve hizmet miktarının piyasa fiyatıyla çarpılması sonucu elde edilir.