LOBİCİLİK VE HALKLA İLİŞKİLER

ABD’nin en etkin siyasal yapısı; güçler ayrımı (separation of powers), kontrol ve denge (check and balances) ve federalizm gibi üç önemli ilkeye dayanmaktadır. Bu ilkelerden birincisi olan güçler ayrımına göre; Kongre yasaları yapmakta (yasama), Başkan bu yasaları uygulamakta (yürütme), Federal Anayasa Mahkemesi de (yargı) uygulamanın yasalara uygunluğunu denetlemektedir. İkinci ilke kontrol ve denge kuralı etkisini Kongre’nin iki meclisli (Temsilciler Meclisi ve Senato) yapısında göstermektedir. Son ilke federalizm gereğince ise yönetim federal hükümet ve eyalet hükümetlerinden oluşmaktadır

Amerika Birleşik Devletleri Anayasasında, yasama ve yürütme birbirlerinden kesin çizgilerle ayrılmış, yürütmenin yasama karşısında üstünlüğü karşılıklı kontrol ve denge esasına göre ayarlanmıştır. Yargı organı ise yürütme ve yasama arasında bağımsız bir denge ve kontrol oluşturmaktadır. Federal Anayasa Organlarını; yürütmede Başkan, yasamada Kongre ve yargıda Amerika Birleşik Devletleri Yüksek Mahkemesi ile hepsinden etkilenen federe devletler temsil etmektedir

Yasamanın elinde tuttuğu güçler;  Dış ve ulusal ticaretin düzenlenmesine yönelik çalışmaların yürütülmesi,Para bastırma ve değerini korumaya yönelik düzenleyici sistemin oluşturulması,Kalpazanların cezalandırılmasına yönelik yasal düzenlemelerin hazırlanması,Ulusal düzeyde etkin iletişim ağlarının oluşturulması, Patent ve telif haklarının düzenlenmesi,federal mahkemelerin kurulması, Denizlerde korsanlığı ve benzeri diğer suçları önleyici yasaların çıkartılması, Savaş ilan etme yetkisidir.

Yasamayı etkileyen bir başka organ komitelerdir. Komiteler, bir önerinin yasalaşabilmesi konusunda, çeşitli alanlarda uzmanlaşmaları nedeniyle önemli rol oynamaktadır. Komiteler ayrıca oluşturdukları alt-komiteler yardımıyla tasarılar hazırlamakta ve Kongreye sunmaktadır. Kongre’de yer alan komiteler oluşum amaçlarına göre; Daimi (Standing), Geçici-Özel (Select and Special), Birleşik (United) ve Konferans (Conference) Komiteleri olarak adlandırılmaktadır.
Dört tür komite arasında en önemli olan Daimi Komitelerdir.

Yürütme gücünü elinde bulunduran Başkanın çok sayıda görevi vardır. Bu yetki ve sorumlulukların gerçekleştirilebilmesi için Başkan güçlü bir örgüte ihtiyaç duyar. Örgüt; kabine,yürütme bürosu, bağımsız yürütme ajanları, bağımsız düzenleyici ajanlıklar ve hükümet korporasyonlarından oluşmaktadır. Başkanın aldığı kararların isabetliliği ve etkinliği bu örgütün yardımıyla sağlanabilmektedir

Sigaranın yarattığı maddi ve manevi olumsuz etkilerini önleyebilme amacıyla 1995 yılında DSÖ’nün “Sigarasız Bir Dünya İçin Elele” (United for a Tobacco-Free World) sloganı paralelinde Türkiye’de Sigara ve Sağlık Ulusal Komitesi (SSUK) kurulmuştur. SSUK’nın kurulduğu yıllarda ilk ve temel hedefi Tütün Mamullerinin Zararlarının Önlenmesine Dair Yasa Tasarısının TBMM Genel Kurulunda görüşülmesinin sağlanması olmuştur.4207 sayılı Kanun, SSUK’nın yürüttüğü lobicilik çabalarıyla yasalaşmış ve 26 Ekim 1996 tarihli ve 22829 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

1973 yılında çevre ve doğal hayatı koruma amaçlı kurulmuş sivil toplum gruplarının
ortak baskısıyla Kongre, “Yok Olmaya Yüz Tutmuş Türleri Koruma Yasası”nı (Endangered Species Act) kabul etmiştir. Bu yasaya göre, eyalet yönetimleri yok olma tehlikesi içinde bulunan canlıların yaşadıkları ortamları hiçbir şekilde bozamayacaklardır. Ancak yasa,Tennessee Vadisi’ndeki yok olmaya yüz tutmuş bir balık türü olan Snail-Darter’ı korumayı amaçlayan çevre grupları ile eyalet yönetimi arasında sürtüşmeye neden olmuştur

15 Ocak 1969’da Başkan Nixon’un eşi resmen başlama tarihinden beş gün önce sağlık, eğitim ve refahla ilgili konuların sekreterliğine Robert H. Finch atanmıştır. Robert H. Finch kendisine verilen yetki sınırları içinde, sağlık ve bilimle ilgili konulardaki asistanlık görevini önermek için Dr. H. Knowles’u aramıştır. Bu görev ulusun en üst düzeydeki sağlık memurluğudur ve Dr. Knowles işi hemen kabul etmiştir.

Başkanın yasama, idari, millî savunma ve dış işlerle ilgili çok sayıda yetkisi bulunmaktadır. Bu yekiler şöyle sıralanabilir:Başkanın yasamayla ilgili konularda doğrudan yetkisi yoktur. Başkan yasaların yürütücüsüdür. Hiyerarşik bir yapı içinde atamaları gerçekleştir,ancak bazı atamaları gerçekleştirirken Senato’nun onayını almak zorunluluğundadır.Millî savunma konusunda Başkan, Başkomutan konumundadır. Tüm askerî harekâtların yürütülmesinde, yeni silahların üretilmesinde ve kullanımında karar verici durumundadır.Dış işleriyle ilgili konular da Başkanın idaresine bağlıdır. Elçilerin atanması, antlaşmaların imzalanması Senato’nun da onayıyla Başkan tarafından gerçekleştirilir.

Amerika Birleşik Devletleri Anayasası 1787 yılında hazırlanmış ve 1789 yılında yürürlü- ğe girmiş, dünyanın en eski yazılı anayasasıdır. 1967 yılına kadar 25 kez değişikliğe uğrayan anayasada, yasama ve yürütme birbirlerinden kesin çizgilerle ayrılmış, yürütmenin yasama karşısında üstünlüğü karşılıklı kontrol ve denge esasına göre ayarlanmıştır. Yargı organı ise, yürütme ve yasama arasında bağımsız bir denge ve kontrol oluşturmaktadır. Federal Anaya- sa Organlarını; yürütmede Başkan, yasamada Kongre ve yargıda Amerika Birleşik Devletleri Yüksek Mahkemesi ile hepsinden etkilenen federe devletler temsil etmektedir.

Amerika Birleşik Devletleri; federal yapıya, federal Anayasayla bağlı, kendi içinde tam bağımsızlığa sahip olmayan federe devletlerin oluşturduğu bir bütündür. 50 federe devle- tin her biri federal anayasanın belirttiği genel ilkelere aykırı olmamak şartıyla hazırlanmış birer anayasaya sahiptir. Eyaletlerde yasama organı, Nebraska eyaleti dışında, Senato ve Temsilciler Meclisi’nden oluşmaktadır.

Eyaletlerde yürütme görevi halk tarafından seçilmiş, valiye (governor) yüklenmiştir. Vali kendisiyle beraber yine halk tarafından seçilmiş üyelerle yürütme faaliyetlerini sürdürür.

Yasamanın temel direği olan Kongre’nin elinde tuttuğu güç, Anayasa’nın 18 maddesiy- le belirlenmiştir. Bu maddeler şöyledir:

1. Madde: Ülkenin genel refahı için güvenliğin sağlanmasına yönelik vergilendirme- nin ve parayı harcama yetkisinin kullanılması,

2. Madde: Ülke adına borç para alma hakkı,

3. Madde: Yabancı uyrukluların ülke içinde entegrasyonunu sağlamaya yönelik yasa- ların hazırlanması,

4. Madde: Dış ve ulusal ticaretin düzenlenmesine yönelik çalışmaların yürütülmesi,

5. Madde: Para bastırma ve değerini korumaya yönelik düzenleyici sistemin oluşturulması, 6. Madde: Kalpazanların cezalandırılmasına yönelik yasal düzenlemelerin hazırlanması,

7. Madde: Ulusal düzeyde etkin iletişim ağlarının oluşturulması,
8. Madde: Patent ve telif haklarının düzenlenmesi,
9. Madde: Federal mahkemelerin kurulması,
10. Madde: Denizlerde korsanlığı ve benzeri diğer suçları önleyici yasaların çıkartılması, 11. Madde: Savaş ilan etme yetkisi,
12-13-14. Madde: Deniz ve Kara Kuvvetlerinin çalışmalarını geliştirici, destekleyici,

düzenleyici çalışmaların yürütülmesi,
15. Madde: Başkaldırıları, isyanları bastırmak için gerektiği zaman milis kuvvetlerinin

yardıma çağrılması,
16. Madde: Milis kuvvetleriyle ilgili yasal düzenlemelerin gerçekleştirilmesi,
17. Madde: Kale, tersane gibi devlet malları üzerindeki yasal hakların düzenlenmesi,

18. Madde: Yasama gücüne yönelik anayasal haklarla tanınan bir hak olan yasaların

yapılmasıdır.

Kadük Olmak: Bir yasama dönemi içerisinde sonuçlandırılamayan kanun tasarı ve teklifleri, yazılı ve sözlü soru önergeleri ile meclis araştırması, genel görüşme ve gensoru önergelerinin hükümsüz sayılması

Temsilciler Meclisi (The House of Representatives), eyaletlerin nüfuslarına göre iki yıl sü- reyle seçilen 435 üyeden oluşmaktadır. Üye sayısı her 10 yılda bir yapılan nüfus sayımına göre değişir, çoğu zaman bu sayı her 350.000 kişiye bir temsilci olarak tespit edilir ve eyalet nüfusu temsilci sayısının saptanmasında önemlidir. Temsilciler Meclisi üyesi seçilebilmek için 25 yaşını doldurmuş, yedi seneden beri Amerika Birleşik Devletleri vatandaşı olma ve aday olunan eyalette yerleşmiş olma zorunluluğu vardır.

Senato’nun üye sayısı 100’dür ve nüfusu ne olursa olsun her eyaletten altı yıllık bir dönem için seçilirler. Senato kendi içinde üç bölüme ayrılmıştır. Buna göre her iki yılda bir üyele- rin 1/3’i yenilenir. Senatör olabilmek için dokuz yıllık bir Amerikan vatandaşlığı, seçildiği eyalette ikamet ediyor olmak ve 30 yaşını doldurmuş olma zorunluluğu aranır.

Veto Etmek: Karşı gelim anlamasına gelen, bir öneri ya da yasanın yürürlüğe konulmasını engellemek, geri çevirmek ya da Meclis tarafından onaylanan yasaların Başkan tarafından imzalanmaması, reddedilmesi ve ikinci defa Mecliste görüşmeye sunulması.

Başkanın yasama, idari, millî savunma ve dış işlerle ilgili çok sayıda yetkisi bulunmaktadır. Bu yekiler şöyle sıralanabilir:

Başkanın yasamayla ilgili konularda doğrudan yetkisi yoktur. Başkan ancak partisine mensup bir meclis üyesi kanalıyla Kongre’ye yasa tasarılarını aktarabilir. Kongrece kabul edilen yasa tasarıları, Başkan tarafından veto edilebilir, böylece tasarıların yasallaşması önlenebilir. Bütçenin hazırlanması görevi de Başkandadır ve kendisine bağlı büroların yardımıyla bütçe taslağını oluşturur. Kongre’den yasa olarak geçebilmesi için öncelik kullanabilir.

Başkan yasaların yürütücüsüdür. Hiyerarşik bir yapı içinde atamaları gerçekleştir, ancak bazı atamaları gerçekleştirirken Senato’nun onayını almak zorunluluğundadır.

Millî savunma konusunda Başkan, Başkomutan konumundadır. Tüm askerî harekâtların yürütülmesinde, yeni silahların üretilmesinde ve kullanımında karar verici durumundadır.

Dış işleriyle ilgili konular da Başkanın idaresine bağlıdır. Elçilerin atanması, antlaşmaların imzalanması Senato’nun da onayıyla Başkan tarafından gerçekleştirilir. Kriz, savaş veya olağanüstü durumlarda yasalarla sağlanan ayrıcalıklı yetkiler Başkan tarafından kullanılabilir.

Kabine, Başkana önerilerde bulunma görevini üstlenmiş, “sürekli danışman” konumunda bulunan 12 (sayı değişebilmektedir) Bakanlıktan (Departments) oluşur. Bakanlar yalnızca Başkana karşı sorumluluk taşırlar. Başkan tarafından seçilen bakanlar ancak onun tarafından görevden alınabilirler. Üyelerin tayinleri de Başkanın isteklerine uygun hareket eden bir organdır.

Bağımsız Yürütme Ajanları ve Ofisleri, bakanlıklardan ayrı çalışan, ekonominin çe- şitli alanlarında düzenleyici olarak görev alan, üyelerinin tayini Başkana ait, kapatılmaları ve bütçeleri ise Kongre’ye bağlı kuruluşlardır.