LOBİCİLİK VE HALKLA İLİŞKİLER - Deneme Sınavı - 13

J.J. Rousseau’ya göre, ceza hukuku, medeni hukuk ve kamu hukukunun yanı sıra kamuoyu bir dördüncü hukuk biçimidir ki bu yazılı değildir. Bu, bireylerin yüreklerine kazınmıştır.

“Kamuoyu, bireyi, kendi isteği dışında da olsa, belirli bir davranışa yönlendirebilecek kuralları bünyesinde taşımaktadır"

Kamuoyunda yer alan kişisel düşünce/fikir/görüşlerin oluşmasında çok farklı sosyolojik ve psikolojik etkiler belirleyici olmaktadır. Bu etkiler; kişisel etmenler, sosyal çevre, kitle iletişim araçları ve referans çerçevesi şeklinde sayılabilir.

Koalisyon ve İşbirliği Stratejileri: Benzer iş kollarında çalışan, aynı pazara ürün veya hizmet üreten, benzer menfaat ve çıkarlara sahip yapıların lobicilik faaliyetleri yürütürken ortak amaçlar doğrultusunda birlikte hareket etmeleri, işbirliği ya da koalisyon yaparak enerjilerini, güçlerini, bilgilerini paylaşmalarıdır.

Reaksiyonların gözden geçirilmesi; hedefleri meşrulaştırmaya cevap verecek ayarlamalar yapmak anlamına gelmektedir

Engellemek ya da Karşı Olmak Stratejileri: Hükümet çalışmalarını engelleme lobi yöntemi olarak kullanılacaksa bunun üç yolu vardır; kamu idareleriyle işbirliğine gidilmemesi, finansal bunalımlar yaratma ve vergi ödemeden kaçınmadır

Aksiyon planının uygulanması: Faaliyet planının uygulanması ve ilgili konular üzerinde kurumun pozisyonunun iletişimidir.

Siyasi partiler: Kamuoyunun desteğini sağlayarak, devlet mekanizmasının kontrolünü elde etmeye ya da daha önce elde ettikleri güçlerini sürdürmeye çalışan, sürekli ve istikrarlı bir örgüte sahip olan siyasal topluluklardır. Siyaset bilimciler çalışmalarında siyasal partilerin ve baskı gruplarının toplumdaki çıkarların ifade edilmesi ve birleştirilerek genel siyasal tercihlerin oluşturulması konularında benzer işlevler yüklendiklerini belirtmektedir. Fakat aralarında belirgin farklar olduğu da yine yürütülen çalışmalar sonucunda ortaya konmuştur.

Baskı grupları ile karıştırılan bir diğer kavram, çıkar ya da menfaat gruplarıdır. Bir araya gelmiş, topluluk oluşturmuş grubun üyeleri, eğer ortak bir amaç çevresinde birleşerek, kolektif eylem içine girerse, grup artık çıkar ya da menfaat grubu olarak adlandırılmaktadır. Burada kullanılan çıkar terimi ile maddi yararlar olduğu gibi manevi değerler de belirtilmektedir.

Baskı grupları kavramı üzerine yapılmış çok sayıda tanımdan bir bölümü aşağıdaki şekilde sıralanabilir: “Baskı grupları temel olarak bir ya da daha fazla ortak çıkara sahip olan, toplumdaki diğer gruplarla ilişki kurabilme, geliştirme amacı taşıyan bir grup bireyin oluşturduğu gruplardır. Diğer bir tanım baskı gruplarını, “aynı çıkarlara sahip, çıkarlarının devlet hareketleri tarafından etkilenebileceğini düşünen kişi- lerin güçlerini birleştirerek yönetimi etkileme çabalarına verilen ad” olarak betimlemektedir. Son bir tanımla baskı grupları “ortak menfaatler etrafında birleşerek ve bunları gerçekleştirmek için siyasal otoriteler üzerinde etki yapmaya çalışan örgütlenmiş gruplar ”dır. Yapılan kısa ve öz bir tanımda baskı grupları “ortak bir siyasi amacı paylaşan ve amaçlarına ulaşabilmek için normal siyasi kanalları kullanan kişilerin oluşturduğu gruplar ” olarak adlandırılmaktadır.

Yapılan olumlu ve eleştirel çok çeşitli tanımın ışığında, baskı grupları genel olarak şu unsurları içermektedir:

Baskı gruplarının yönlendirdiği baskı gizli veya açık olabilir. Doğrudan bir eylemlekamuoyu ve siyasi iktidar etkilenebiliyorsa bu açık bir baskı; finansal güç gibi bir güç kullanılıyorsa baskı gizli baskı olarak nitelendirilmektedir.

Baskı grupları sadece siyasi iktidar üzerinde değil, siyasi partiler ve kamuoyu üze- rinde de etkili olabilmektedir. Durumun başka bir yönü de, baskı gruplarının, siya- si partiler ve kamuoyu yoluyla siyasi iktidar ve devleti yönetenler üzerinde dolaylı bir baskı gücüne sahip olabilmesidir.

Tanımlarla varılan son nokta, baskı yapan grubun resmî ya da gayriresmî bir kim- liğe sahip olup olmadığı konusudur. Resmî bir kimliğe sahip baskı gruplarının ey- lemleri genellikle yasal temellere dayanmakta, gayri resmî olanları ise toplumdan bekledikleri desteği tam anlamıyla görememektedir.

Baskı grupları da, siyasal partiler gibi siyasal güç olarak kabul edilmekte, fakat siyasal partilerin tersine iktidarı ele geçirmeyi amaçlamamaktadır. Baskı gruplarının temel amaçları güç kümelerini çıkarlar etrafında örgütleyerek, iktidarla ilişki kurmaktır. Baskı grupları iktidara geçmek istemez, ancak bazen temsilcilerini iktidar içerisine sokabilir. Böyle durumlarda baskı grupları, baskı grubu niteliklerini yitirip, siyasi parti hâline dönüşebilmektedir.

Baskı grupları ile karıştırılan bir diğer kavram, çıkar ya da menfaat gruplarıdır. Bir araya gelmiş, topluluk oluşturmuş grubun üyeleri, eğer ortak bir amaç çevresinde birleşerek, kolektif eylem içine girerse, grup artık çıkar ya da menfaat grubu olarak adlandırılmaktadır. Burada kullanılan çıkar terimi ile maddi yararlar olduğu gibi manevi değerler de belirtilmektedir.

20. yüzyılda ise “baskı grubu” deyiminin ilk kez 1925 yılında Amerika Birleşik Devletleri’ndeki gazeteciler tarafından kullanılmaya başlandığı görülmektedir. Amerika Birleşik Devletleri’nde kitle partilerinin bulunmaması, partilerin çok sayıda fonksiyonunun baskı grupları ve lobiler tarafından gerçekleştirilmesi zorunluluğunu ortaya çıkarmıştır.

Mehmet Akad baskı gruplarını “ideolojik nitelikte”, “sınıflara dayalı” ve “politik nitelikte” olarak sınıflandırmaktadır. İdeolojik nitelikte baskı grupları; üniversiteler, dinsel örgütler, gençlik örgütleri, diğer düşünce derneklerinden oluşmaktadır.

Duverger ve Schwarzenberg’in baskı grupları amaçlarına, çalışma alanlarına ve yapılarına göre sınıflandırılmaktadır. Amaçlarına göre baskı grupları “amaçları sadece baskı kurmak olan gruplar” ve “amaçları kısmen baskı kurmak olan gruplar” olarak ikiye ayrılmaktadır. Amaçları sadece baskı kurmak olan gruplar siyasi iktidara baskı yapmak amacıyla uzmanlaşmış örgütlenmeler oluşturmakta ve lobi faaliyetlerinden yararlanarak çalışmalarını sürdürmektedir.

İşçi birlikleri bir baskı grubu olarak ilk kez İngiltere’de 1834 yılında ‘Trade Union’ adıyla kurulmuştur. Hükümet tüm işçilerin toplandığı bu birlikten çekinmiş ve istenilenler doğrultusunda bazı kuralları koymak zorunda kalmıştır.

20. yüzyılda ise “baskı grubu” deyiminin ilk kez 1925 yılında Amerika Birleşik Devletleri’ndeki gazeteciler tarafından kullanılmaya başlandığı görülmektedir. Amerika Birleşik Devletleri’nde kitle partilerinin bulunmaması, partilerin çok sayıda fonksiyonunun baskı grupları ve lobiler tarafından gerçekleştirilmesi zorunluluğunu ortaya çıkarmıştır. Günümüzde baskı gruplarının siyasi hayattaki görevleri hakkında hemen hemen her ülkede hızlı bir gelişme içinde oldukları, etkinliklerinin göz ardı edilemeyecek şekilde geliştiği ve kuvvetler olarak siyasal partiler gibi anayasal kurumlar şeklini aldıkları söylenebilmektedir.

Mehmet Akad baskı gruplarını “ideolojik nitelikte”, “sınıflara dayalı” ve “politik nitelikte” olarak sınıflandırmaktadır. Kısaca bu sınıflandırmaya bakıldığında, aşağıda görülen şema ortaya çıkmaktadır:

İdeolojik nitelikte baskı grupları: a. Üniversiteler,
b. Dinsel örgütler,
c. Gençlik örgütleri,

d. Diğer düşünce dernekleri.

Sınıflara dayalı baskı grupları:

Kırsal alanda olanlar (Tarımda çalışanları örgütleyen sendikalar, birlikler (işve- ren sendikaları, ticaret ve sanayi odaları, borsalar),

İşçi sendikaları (federasyonlar).

Politik nitelikte baskı grupları

a. Yürütme ve yasama organları,
b. Kamusal yargı organları,
c. Bürokrat ve teknokratları örgütleyen meslek kuruluşları.

Mehmet Akad baskı gruplarını “ideolojik nitelikte”, “sınıflara dayalı” ve “politik nitelikte” olarak sınıflandırmaktadır. Kısaca bu sınıflandırmaya bakıldığında, aşağıda görülen şema ortaya çıkmaktadır:

İdeolojik nitelikte baskı grupları:

a. Üniversiteler,
b. Dinsel örgütler,
c. Gençlik örgütleri,

d. Diğer düşünce dernekleri.

Sınıflara dayalı baskı grupları:

Kırsal alanda olanlar (Tarımda çalışanları örgütleyen sendikalar, birlikler (işve- ren sendikaları, ticaret ve sanayi odaları, borsalar),

İşçi sendikaları (federasyonlar).

Politik nitelikte baskı grupları

a. Yürütme ve yasama organları,
b. Kamusal yargı organları,
c. Bürokrat ve teknokratları örgütleyen meslek kuruluşları.