LOBİCİLİK VE HALKLA İLİŞKİLER - Deneme Sınavı - 11

İşçi birlikleri bir baskı grubu olarak ilk kez İngiltere’de 1834 yılında ‘Trade Union’ adıyla kurulmuştur.

Tarih içinde, Türkiye’de de zaman zaman güç göstererek amaçlarına ulaşmaya çalışan topluluklar görülmüştür. Özellikle çok partili sisteme geçilmesinin ardından baskı gruplarının etkinliği artmış ve belirgin özellikler kazanmıştır.

20. yüzyılda ise “baskı grubu” deyiminin ilk kez 1925 yılında Amerika Birleşik Devlet- leri’ndeki gazeteciler tarafından kullanılmaya başlandığı görülmektedir.

Almond ve Powell, baskı gruplarını örgütlenmeleri açısından dörde ayırarak sınıflandırmıştır.

Bunlar;

Anomik Baskı Grupları

Örgütlenmemiş Baskı Grupları Birleşmeye eğilimi olmayan gruplaşmalar

Örgütlenmiş Baskı Grupları

Kurumsal Baskı Grupları

Mehmet Akad baskı gruplarını “ideolojik nitelikte”, “sınıflara dayalı” ve “politik nitelikte” olarak sınıflandırmaktadır. Kısaca bu sınıflandırmaya bakıldığında, aşağıda görülen şema ortaya çıkmaktadır (Akad, 1976: 77):

İdeolojik nitelikte baskı grupları:

a. Üniversiteler,
b. Dinsel örgütler,
c. Gençlik örgütleri,

d. Diğer düşünce dernekleri.

Sınıflara dayalı baskı grupları:

        b. İşçi sendikaları (federasyonlar).

Politik nitelikte baskı grupları

a. Yürütme ve yasama organları,
b. Kamusal yargı organları,
c. Bürokrat ve teknokratları örgütleyen meslek kuruluşları.

Baskı gruplarının görevlerine ve bunların önemine değinildikten sonra, baskı gruplarının kendilerinden beklenen görevleri gerçekleştirebilmek için gereken gücü nereden temin ettikleri konusu üzerinde durulmaktadır. Baskı gruplarının güç kaynakları:

• Grubun büyüklüğü,
• Grubun birliği, bütünlüğü,
• Grubun coğrafi dağılımı (yerel ya da ulusal olması),
• Grubun sosyal statüsü,
• Gruptaki liderlik olgusu,
• Grubun benimsediği program,
• Grubun faaliyetlerinin yürütüleceği siyasi ortamın durumu olarak sınıflandırılabilir.

Baskı grupları tarafından etkileme amaçlı başvurulan yöntemler:

İkna

Üyeleri ve Taraftarları Harekete Geçirme

Doğrudan Eylemler

Grevler ve Boykotlar

Hukuksal ya da Meşru Yol

Medya

Hükûmet Çalışmalarını Engelleme

Tehdit

Maddi Çıkarlar

Lobi Faaliyetleri

Herhangi bir siyasal amaca dayanmadan bir araya gelen kişilerin oluşturdukları çıkar grupları toplumsal yaşayışın herhangi bir evresinde, belli koşulların da ortaya çıkmasıyla baskı grubu niteliği kazanmaktadır. Çıkar grupları ve baskı grupları arasındaki farklardan bir diğeri de baskı gruplarının siyasi baskı yapmak için devamlılıklarını sağlayacak şekilde örgütlenmeleri çıkar gruplarının hedefleri ise, siyasi de olsa geçici bir örgütlenme içinde olmalarıdır. Gruplar eğer uzun soluklu örgütlü bir yapıya sahip değilse, hatta bir olay nedeniyle aniden bir tepki niteliğinde ortaya çıkıyorsa çıkar grubu olarak adlandırılmaktadır. Boşluklara sırasıyla "baskı" ve "çıkar" gelmelidir. Doğru cevap B'dir.

Baskı grupları da, siyasal partiler gibi siyasal güç olarak kabul edilmekte, fakat siyasal partilerin tersine iktidarı ele geçirmeyi amaçlamamaktadır. Siyasal partilerin hedefleri tek başlarına ya da diğer partilerle birleşerek iktidara geçmektir, baskı grupları ise iktidar savaşının dışında kalmayı yeğler (Çam, 1987: 217). Baskı grupları, siyasi partiler gibi, seçimlerde aday gösterme, iktidara geçme ve iktidarda süreklilik gösterme, parlamentoda temsilci bulundurma vb. olanaklara sahip değildir. Baskı gruplarının temel amaçları güç kümelerini çıkarlar etrafında örgütleyerek, iktidarla ilişki kurmaktır.

Baskı grupları da, siyasal partiler gibi siyasal güç olarak kabul edilmekte, fakat siyasal partilerin tersine iktidarı ele geçirmeyi amaçlamamaktadır. Siyasal partilerin hedefleri tek başlarına ya da diğer partilerle birleşerek iktidara geçmektir, baskı grupları ise iktidar savaşının dışında kalmayı yeğler (Çam, 1987: 217). Baskı grupları, siyasi partiler gibi, seçimlerde aday gösterme, iktidara geçme ve iktidarda süreklilik gösterme, parlamentoda temsilci bulundurma vb. olanaklara sahip değildir. Baskı gruplarının temel amaçları güç kümelerini çıkarlar etrafında örgütleyerek, iktidarla ilişki kurmaktır. Baskı grupları iktidara geçmek istemez, ancak bazen temsilcilerini iktidar içerisine sokabilir. Böyle durumlarda baskı grupları, baskı grubu niteliklerini yitirip, siyasi parti hâline dönüşebilmektedir.

Baskı grupları ile karıştırılan bir diğer kavram, çıkar ya da menfaat gruplarıdır. Bir araya gelmiş, topluluk oluşturmuş grubun üyeleri, eğer ortak bir amaç çevresinde birleşerek, kolektif eylem içine girerse, grup artık çıkar ya da menfaat grubu olarak adlandırılmaktadır. Burada kullanılan çıkar terimi ile maddi yararlar olduğu gibi manevi değerler de belirtilmektedir (Meynaud, 1975: 9-10). Benzer ya da ortak amaçların gerçekleşmesi için zaman zaman siyasi mekanizmanın aldığı kararların uygulanmasını desteklemek ya da tam tersi bir tutum sergilemek gerekmektedir. Böylece herhangi bir siyasal amaca dayanmadan bir araya gelen kişilerin oluşturdukları çıkar grupları toplumsal yaşayışın herhangi bir evresinde, belli koşulların da ortaya çıkmasıyla baskı grubu niteliği kazanmaktadır (Akad, 1976: 64). Çıkar grupları ve baskı grupları arasındaki farklardan bir diğeri de baskı gruplarının siyasi baskı yapmak için devamlılıklarını sağlayacak şekilde örgütlenmeleri çıkar gruplarının hedefleri ise, siyasi de olsa geçici bir örgütlenme (ad hoc) içinde olmalarıdır. Belirtilenler özetlendiğinde her baskı grubu aynı zamanda bir çıkar grubu olmakla birlikte, bütün çıkar grupları, baskı grubu değildir. Aralarındaki temel farklılık grubun amacını gerçekleştirmek için izlediği yoldadır. Gruplar eğer uzun soluklu örgütlü bir yapıya sahip değilse, hatta bir olay nedeniyle aniden bir tepki niteliğinde ortaya çıkıyorsa çıkar grubu olarak adlandırılmaktadır. Oysaki grupların amacı; temsil edilen ortak çıkarlar etrafında üyelerini birleştirmek, siyasal sistemi ve yönetimin farklı kademelerindekileri, sistematik ve süreklilik içeren iletişim teknikleri ile etkilemek ise söz konusu gruplar artık baskı grubu şekline dönüşmektedir.