LOBİCİLİK VE HALKLA İLİŞKİLER - Deneme Sınavı - 10

Baskı grupları farklı yönleri vurgulanarak tanımlanmaya çalışılmıştır. Tanımlama yapan siyaset bilimciler baskı gruplarını, “toplumdaki çeşitli sosyal güçlerin bilinçli biçimde örgütlenerek, kendi çıkarları doğrultusunda toplumsal çıkarları iktidara iletmesini ve onunla karar verme işlemini paylaşarak kitlenin gerçek iradesini belirleyen ve yönetime meşruluğunu kazandıran çoğulcu gruplar (Akad, 1976: 64)” olarak değerlendirirken, bir diğer tanımda, “siyasal iktidarı etkilemeyi amaçlayan her türlü insan topluluğu, bir baskı grubu (Turan, 1987: 45)” olarak tanımlanmaktadır. Yapılan bir başka tanımda baskı grupları en genel anlamıyla ele alınarak “kamu makamlarının kararlarını, herhangi bir toplum kategorisinin çıkarlarına ya da düşüncelerine uygun hâle sokmak için girişilen savaşlar (Meynaud, 1975: 5)” şeklinde ele alınmaktadır. Benzer yönde bir başka tanımda baskı gruplarının “toplumun yönetimi konusunda siyasi iktidarı bizzat elde etmek yerine, siyasi iktidar, siyasi partiler ve kamuoyu üzerinde dolaylı veya dolaysız, gizli ya da açık baskı kurabilen, resmî veya gayriresmî örgütlenmiş siyasi kuvvet (Akçalı, 1991: 124)” olma yönü üzerinde durulmaktadır. Baskı grupları kavramı üzerine yapılmış çok sayıda tanımdan bir bölümü aşağıdaki şekilde sıralanabilir: “Baskı grupları temel olarak bir ya da daha fazla ortak çıkara sahip olan, toplumdaki diğer gruplarla ilişki kurabilme, geliştirme amacı taşıyan bir grup bireyin oluşturduğu gruplardır (Holtzman, 1966: 11).

İşçi birlikleri bir baskı grubu olarak ilk kez İngiltere’de 1834 yılında ‘Trade Union’ adıyla kurulmuştur. Hükümet tüm işçilerin toplandığı bu birlikten çekinmiş ve istenilenler doğrultusunda bazı kuralları koymak zorunda kalmıştır.

Amerika Birleşik Devletleri’ndeki ilk büyük grev ise demiryolları çalışanlarının çalışma koşullarını hafifletmek için, demiryolu işçilerinin oluşturduğu baskı grubu tarafından 1887 yılında gerçekleştirilmiştir (Güzeliş, 1964: 31).

20yüzyılda ise “baskı grubu” deyiminin ilk kez 1925 yılında Amerika Birleşik Devletleri’ndeki gazeteciler tarafından kullanılmaya başlandığı görülmektedir. Amerika Birleşik Devletleri’nde kitle partilerinin bulunmaması, partilerin çok sayıda fonksiyonunun baskı grupları ve lobiler tarafından gerçekleştirilmesi zorunluluğunu ortaya çıkarmıştır. Günümüzde baskı gruplarının siyasi hayattaki görevleri hakkında hemen hemen her ülkede hızlı bir gelişme içinde oldukları, etkinliklerinin göz ardı edilemeyecek şekilde geliştiği ve kuvvetler olarak siyasal partiler gibi anayasal kurumlar şeklini aldıkları söylenebilmektedir.

Siyaset bilimciler çeşitli yönlerini vurgulayarak baskı gruplarını sınıflandırmalara tabii tutmuşlardır. Örneğin, Buffelan baskı gruplarını “fırsatçı”, “uzman” ve “başka bir kimlik arkasına gizlenmiş” olarak üçe ayırmaktadır. Jean Meynaud “meslek kuruluşları” ve “ideolojik eğilimli gruplar” olarak ikiye, Benoit Jeanneau’da “ekonomik amaçlı” ve “amacı ekonomik olmayan” şeklinde yine ikili bir sınıflandırmaya gitmiştir (Akçalı, 1989: 126).Yapılan diğer çalışmalara bakıldığında bunların arasında Mehmet Akad’ın, Almond ve Powell’in, Duverger ve Schwarzenberg’in ortaya koydukları sınıflandırmaları göze çarpmaktadır.

İdeolojik nitelikte baskı grupları: a. Üniversiteler, b. Dinsel örgütler, c. Gençlik örgütleri, d. Diğer düşünce dernekleri. 2. Sınıflara dayalı baskı grupları: a. Kırsal alanda olanlar (Tarımda çalışanları örgütleyen sendikalar, birlikler (işveren sendikaları, ticaret ve sanayi odaları, borsalar), b. İşçi sendikaları (federasyonlar). 3. Politik nitelikte baskı grupları: a. Yürütme ve yasama organları, b. Kamusal yargı organları, c. Bürokrat ve teknokratları örgütleyen meslek kuruluşları.

Özel amaçlı gruplar, pek çok ülkede yönetimde bulunan kişilerin ilgilenilen konulara karşı daha hümanist yaklaşımlara sahip olmaları, anayasalardaki ırkçılık ve insan hakları ile ilgili hatalı hükümlerin ortadan kaldırılmaları konularında başarılı olabilmektedir.

Anomik Baskı Grupları: Önceden herhangi bir tasarlama, hazırlık ve çaba olmadan, herhangi bir olay ya da uygulamaya tepki biçiminde meydana çıkan, şiddete başvurmayan ve kendiliğinden ortadan yok olan gruplaşmalardır.

Buffelan baskı gruplarını “fırsatçı”, “uzman” ve “başka bir Lobicilik ve Halkla İlişkiler kimlik arkasına gizlenmiş” olarak üçe ayırmaktadır.

Baskı gruplarının güç kaynakları:
• Grubun büyüklüğü,
• Grubun birliği, bütünlüğü,
• Grubun coğrafi dağılımı (yerel ya da ulusal olması),
• Grubun sosyal statüsü,
• Gruptaki liderlik olgusu,
• Grubun benimsediği program,
• Grubun faaliyetlerinin yürütüleceği siyasi ortamın durumu

James Madison günümüzden yaklaşık 200 yıl önce The Federalist dergisinin 10. sayısında üstü kapalı olarak “güçler, büyük toprak sahiplerinin çıkarları, ticari çıkarlar, üretici çıkarları, bireysel çıkarlar ve daha birçok ufak tefek çıkar birbiriyle çarpışarak kendilerine daha faydalı konuların siyasi arenada yer almasına çabalarlar” diyerek, baskı gruplarının Amerika Birleşik Devletleri’ndeki varlığını belirtmiştir.

İşçi birlikleri bir baskı grubu olarak ilk kez İngiltere’de 1834 yılında ‘Trade Union’ adıyla kurulmuştur.

Amerika Birleşik Devletleri’ndeki ilk büyük grev ise demiryolları çalışanlarının çalışma koşullarını hafifletmek için, demiryolu işçilerinin oluşturduğu baskı grubu tarafından 1887 yılında gerçekleştirilmiştir.

Çalışma alanlarına göre baskı grupları; özel kesime ilişkin, kamu kesimine ilişkin ve yabancı baskı grupları olarak incelenebilmektedir. Özel kesime ilişkin baskı grupları daha çok özel sektörde çalışan kişilerin din, ırk, spor, fikir ve mesleki alanlarda kurdukları dernekler, kulüpler ve sendikalardır. Bu gruplar, yönetim üzerinde kurdukları baskılarını yalnızca kendi çıkarları ve grupları için yoğunlaştırır.

Baskı gruplarının gücünü belirleyen ilk faktör grubun büyüklüğüdür.

Baskı grubunun gücünü belirleyen yedi faktörden belki de en önemli ve ulaşılması zor olanı, statüdür.

Kısaca bu sınıflandırmaya bakıldığında, aşağıda görülen şema
ortaya çıkmaktadır (Akad, 1976: 77):
1. İdeolojik nitelikte baskı grupları:
a. Üniversiteler,
b. Dinsel örgütler,
c. Gençlik örgütleri,
d. Diğer düşünce dernekleri.
2. Sınıflara dayalı baskı grupları:
a. Kırsal alanda olanlar (Tarımda çalışanları örgütleyen sendikalar, birlikler (işveren sendikaları, ticaret ve sanayi odaları, borsalar),
b. İşçi sendikaları (federasyonlar).
3. Politik nitelikte baskı grupları
a. Yürütme ve yasama organları,
b. Kamusal yargı organları,
c. Bürokrat ve teknokratları örgütleyen meslek kuruluşları.

"20. yüzyılda “baskı grubu” deyimi ilk kez 1925 yılında Amerika Birleşik Devletleri’ndeki gazeteciler tarafından kullanılmaya başlanmıştır."

"Baskı gruplarının yönlendirdiği baskı gizli veya açık olabilir. Doğrudan bir
eylemle kamuoyu ve siyasi iktidar etkilenebiliyorsa bu açık bir baskı; finansal güç gibi bir güç kullanılıyorsa, baskı gizli baskı olarak nitelendirilmektedir.". Dolayısıyla baskı gruplarının yönlendirdiği baskının yalnızca açık olduğu yönündeki bilgi yanlıştır. Cevap B seçeneğidir.

Baskı grubu tarihsel süreçte aslında her zaman var olmuştur. Baskı grubu kavramı, tarihsel süreçte sosyo-ekonomik yapıdaki birtakım gelişim ve dönüşümlerin uzantısı olarak ortaya çıkmıştır. Baskı grubu kavramı toplumda kendiliğinden oluşmuş, yapay bir olgu değildir. İnsanlar, baskı gruplarına karşı her zaman olumlu bir tutum içinde olmamışlardır. Aksine 19. yüzyılda baskı grupları hakkında kişilerin gözünde olumsuz bir imaj oluşumu söz konusudur. Baskı grupları ile ilgili doğru ifade C seçeneğinde verilmiştir.