LOBİCİLİK VE HALKLA İLİŞKİLER - Deneme Sınavı - 1

Eylemlerin etiksel boyutunu değerlendirirken ‘durum temelli’ hareket edilmesi gerektiği konusunda bir tartışma yürütülmektedir. Kalkış noktası da aynı kurallar dizisinin her eylem için geçerliliğinin sorunlu olabileceğidir. Her karar vermede aynı genel kurallar işlevsel olamayabilir. Bu durumda, eylemin geçtiği bağlamın özel altyapısının dikkate alınmasının en etik çerçeveyi yaratacağı düşünülmektedir.

Meslek olarak halkla ilişkileri hedef tahtasına dönüştüren kalitesi tartışma yaratacak ürünlerin ya da metaların tanıtım faaliyetlerinin yürütülmesi gösterilmektedir. Özellikle yanıltıcı enformasyonel fonksiyonun mesleğin etiksel değer kaybına yol açtığı konusu üzerinde ısrarla durulmaktadır.

Avukatlık modeli müşterilerinin lehinde olacak bilgileri yeri ve zamanına en uygun olacak şekilde kullanmaya dayalıdır. Bu şekilde çalışma etiği halkla ilişkilercileri ‘seçici hakikat’ düzlemine çeker.

İki yönlü iletişim modelinde halkla ilişkiler bir tartışma forumu olarak kabul edilmektedir. Tüm paydaşların birarada konuyu inceleyip görüş bildirdiği, tüm olabilecek farklı düşünceler üzerinden gidilerek de ‘ortak en iyi’nin bulunabileceği belirtilmektedir.

Bu modelde bireysel çıkarların değil, toplumsal çıkarların korunması amaçlanmaktadır. Bu nedenle tares testinde dikkate alınması gereken unsurlardan biri ortak iyi için toplumsal sorumluluktur.

Aristoteles, bir fikrin savunulması ya da yanlışlanması için iknada üç tür kanıtsal mekanizmadan söz etmiştir. İlk olarak kaynağın güvenilirliğini sağlayan, Aristoteles tarafından ‘Ethos’ olarak tanımlanan kanıttan söz etmek gerekir. Ethos, fiziksel çekicilik ile birlikte kaynağın inanılırlığını sağlayan yaş, cinsiyet, eğitim durumu, gelir durumu, hitabet gücü, uzmanlığı, karizması, liderlik yeteneği vb. özellikleri kapsamaktadır. İkinci kanıt duygusal çekicilik olarak tanımlanan ‘Pathos’dur. Bu kanıtı iknacının taşıdığı sağduyu, bilgelik, dürüstlük, cömertlik, cesaret, hoşgörü vb. erdemlerin yarattığı duygu durumları yaratmaktadır. Son sırada belirtilmesi gereken kanıtlama türü ise mantıksal çekicilik olarak adlandırılan ‘Logos’tur. Hedef kitlenin konuyu bilişsel anlamda nasıl değerlendireceğini öngörerek ifadeleri dinleyicilerin uslamlamasını dikkate alarak oluşturmak anlamına gelmektedir.

1976 yılında yürürlüğe gire Lobi Faaliyetlerini Açıklama Yasası’ (Lobbying Disclosure Act of 1976) kongre üyeleriyle yılda on ikiden az temas kuran lobicilerin kayıtlanma zorunluluğunu kaldırmıştır.

1978 yılı Nisan ayının sonlarında ise Temsilciler Meclisi’nden lobi faaliyetlerinin açıklanmasına dair çok sert maddeler içeren yeni bir yasa geçmiştir. Yasa temel olarak lobi örgütlerine yeni yükümlülükler getirmiştir. Bunlardan biri de Lobi gruplarının 3000 dolar üzerinde yaptıkları katkıları açıklama zorunluluğudur. 

‘Yabancı Temsilciler Yasası’ Yabancı ülkeler adına yapılan lobicilik faaliyetlerini kayıt altına almayı sağlamıştır ve II. Dünya savaşı öncesinde Nazi propagandalarının etkisiyle hız kazanmıştır.

Federal Lobi Yasası Lobicilik faaliyetleri için yapılan harcamaların her üç ayda bir kayıt altına alınmasını öngörmüştür.

Betimleyici etik, sosyal davranışları, toplumda yaygın kabul gören değerler açısından incelemektedir. Bu nedenle de, betimleyici yöntem toplumdaki herkes için aynı derecede bağlayıcı nitelik taşıyan ahlak yasalarından hareket eder.

İ. Kant, felsefede bilgi kuramını ortaya atmıştır. Alman felsefesinin kendinden sonraki dönemlerini etkileyen önemli bir düşünürdür. Hatta Alman felsefesinin kurucu isimleri arasında sayılmaktadır. Kant her zaman ‘bilgi’ üzerinden hareket etmiştir. Bu nedenle, bugüne kadar elde edilen bilginin yapı ve sınırları Kant’ın yapıtlarında en fazla durduğu konuları oluşturmuştur.

Halkla ilişkiler alanında meslek örgütleri etik kodlar geliştirmek için gereken çabayı sarfetmişlerdir. Ancak tarihsel olarak çok eskilere gitmek kolay değildir. Bu alanda etik davra­nışlara ilişkin kodlamanın 20. yüzyılın ikinci yarısından sonra artarak devam ettiği görül­mektedir. Amerika Halkla İlişkiler Derneği (Public Relations Society of America - PRSA) bu çalışmaların öncülüğünü üstlenmiştir. Dernek tarafından yazılan etik kodlar ilk 1950 yılında kamuoyuna sunulmuştur.

Halkla ilişkiler mesleğinin düzenleyici kuralları ise Uluslararası Halkla İlişkiler Der­neği (IPRA) tarafından yapılandırılmıştır. Bu amaçla, 1961 yılında Venedik’te toplanan dernek üyeleri kendileri ile ilgili oldukça bağlayıcı kararlara varabilmişlerdir. Bu detay­lı, etkili ve yönlendirimli kararların içeriği ana hatlarıyla şu şekilde organize edilmiş; profesyonel bütünlüğü sağlayan kurallar, müşteriye yönelik kurallar, halka ve basına yönelik davranış kuralları, meslektaşlara yönelik kurallar.

Uluslararası Halkla İlişkiler Derneği (IPRA) 12 Mayıs 1965 tarihinde Atina’da gerçek­leştirdiği Genel Kurul Toplantısında da Atina Yasası’nı çıkarmıştır. Bu yasa Uluslararası Etik Yasası olarak da tanınmış ve İPRA üyelerinin Birleşmiş Milletler Yasası’nda bulunan ilkeleri kabul etmelerini sağlamıştır.

Uluslararası Halkla İlişkiler Danışman­ları Derneği Komitesi’nce (ICO) kabul edilen Roma Bildirisi’dir. 1991 yılı Ekim ayında Uluslararası Meslek Bildirisi olarak ilan edilmiştir. Bildiri, dernek üyesi şirketleri mesleki standartları yükseltmekle sorumlu tutmaktadır.

Halkla ilişkiliciler çalışmaları sırasında sık sık etiksel karar verme durumlarıyla karşı karşıya gelmektedirler. Bu tür durumlar söz konusu olduğunda hızlı ve uygun kararlar vermeleri gerektiği için alanın yukarıda geliştirilen çeşitli etik kodlarına başvururlar. Bu bağlamda, meslekte etiksel karar verme sürecini açıklamaya dair kimi modeller geliştiril­miştir. Avukatlık modeli, Barney ve Black tarafından geliştirilmiştir. Halkla ilişkiler mesleğinde söylemin rolüne, ikna edici iletişime vurgu yapmak için planlanmıştır.

Halkla ilişkiler disiplininde toplumsal sorumluluğu örneklendirecek bir diğer model de ‘karşılıklı değerlere karşı taraf tutma modeli’dir. Pearson tarafından 1989 yılında geliştirilmiş kuramsal bir modeldir.

Etik karar verme modeli olarak Potter Kutusu Modeli Ralp Potter tarafından geliştirilmiş­tir. Model, 4 aşamadan oluşmaktadır (Seib ve Fitzpatrick, 1995:35):

ABD’de ilk olarak 1938 tarihinde ‘Yabancı Temsilciler Yasası’ yürürlüğe girmiştir. Bu yasal düzenlemeyi ABD’de II. Dünya Savaşı öncesi artış gösteren Nazi propagandasının hızlandırmış olduğu ifade edilmektedir. Yasa özellikle ABD’de yabancı ülkeler adına lobi faaliyetleri yürütmekte olan lobileri kayıt altına almayı sağlamıştır.