LİMAN VE TERMİNAL YÖNETİMİ

Tüm bu bilgiler ışığında liman otoritelerinin görevleri üç başlık altında toparlanabilir: Arazi sahibi, düzenleyici ve işletmeci.

İşletmeci olarak temel görevleri:

•Yük ve yolcuların deniz ve kara arasındaki fiziksel transferi

• Teknik-deniz hizmetleri: pilotaj ve kılavuzluk

• Atık alım • Depolama

• Lojistik hizmetler

• Tesislerin güvenliği, bakım ve onarımı

• Liman operasyonların pazarlanması

• Kara tarafı ve rıhtım sermaye yatırımları

Dünyada tercih edilen liman yönetim modelleri şu şekilde açıklanabilir (Dünya Bankası, 2007; Esmer ve Karataş Çetin, 2016):

• Kamu Hizmet Limanları (Public Service Ports): Liman arazisi, altyapı, üstyapı, tesisler ve ekipmanlar kamuya aittir ve yük elleçleme hizmetleri yine kamu tarafından verilir.

• Araç Limanlar (Tool Ports): Limanın altyapısı, yük elleçleme ekipmanları ve liman üstyapısının sahipliği ve geliştirilmesi kamunun sorumluluğundadır. Ancak, tüm yük elleçleme hizmetleri özel işletmelerce verilir.

• Kiralanan Limanlar (Landlord Ports): Liman arazisi ve altyapıların sahipliği ve geliştirilmesi liman otoritelerinin sorumluluğundadır. Limandaki terminaller özel işletmeler tarafından işletilir. Ayrıca üstyapılar ve elleçleme ekipmanları da özel bu işletmelere aittir.

• Özel Hizmet Limanları (Private Service Ports): Liman arazisi ve işletme sermayesi özel işletmelere aittir ve liman işletmesi ile ilgili tüm düzenlemeler özel sektör tarafından yürütülür.

Liman işletmeciliği açısından kronolojik sırayla bakıldığında Türkiye sınırları içinde ilk olarak 1924 yılından itibaren kamunun, ikinci olarak 1970’li yıllardan itibaren kıyılarda yer alan fabrikaların ve üçüncü olarak 1992 yılından itibaren özel sektörün liman işletmeye başlattığı görülür. 1997 yılından itibaren ise dördüncü bir grup daha eklenmiştir:

Türkiye’de kamu limanları ile başlayan, 1987 yılından sonra fabrika limanlarıyla devam eden liman işletmeciliği, sadece limancılık hizmeti vermek üzere inşa edilen özel sektör yatırımları ile devam etmiştir. Türkiye’deki ilk özel sektör yatırımı, 1987 yılında kurulan, 1990 yılında Gemlik/ Bursa’da inşasına başlanan ve 1992 yılında hizmete giren GEMPORT Limanı’dır.

Yukarıdaki bilgilerin ışığında “sadece limanı işletenler” dikkate alınacak olursa Türkiye’deki limanların yönetim biçimleri 2 grup altında toplanabilir: Kamunun işlettiği limanlar ve özel sektör tarafından işletilen limanlar.

Kamunun işlettiği limanlar: TCDD limanları, TDI limanları,Diğer KİT limanları ve Belediye limanları

Özel sektörün işlettiği limanlar:Münhasır limanlar,Özelleştirilmiş limanlar ve Fabrika limanları.

Özelleştirilmiş limanlar: TCDD ya da TDİ tarafından işletilirken, “İşletme Hakkının Devri” yöntemi ile belirli bir süreliğine (30, 36 ya da 39 yıl) özel sektöre devredilen limanlardır (Mersin Uluslararası Limanı (MIP), Samsunport, Çelebi Bandırma, Limak İskenderun, Park Denizcilik Hopa, Kuşadası Egeports vb.)

Liman örgüt yapılarında her departmanın kritik bir önemi vardır. Departmanlara ilişkin temel bilgiler şu şekildedir: • Operasyon departmanı gemi ve yüke verilen tüm hizmetlerin organizasyonu ve sunumu ile ilgilenir. Bu departman aynı zamanda en fazla iş gücünün yer aldığı departmandır. Liman ekipman operatörleri, depo görevlileri, CFS personeli, planlamacılar, kantar görevlileri, gemi operasyon uzmanları bu departman içinde kendine yer bulur.

Destek hizmetleri departmanı birçok kritik fonksiyonu kendi içinde barındırır. Bazı fonksiyonlar bazı limanlarda ayrı bir departman olarak da yapılandırılabilir. Teknik hizmetler departmanında limandaki ekipmanın bakım/onarımını yapan teknik personel (teknisyenler), idari hizmetler departmanında limanın tüm idari işlerini yöneten personel, İKY departmanında İKY sorumluları ve uzmanları ve iş güvenliği departmanında İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) uzmanları istihdam edilir.

Liman Operasyon Elemanı (Puantör): Limanda diğer yayaların erişimine kısmen ya da tamamen kapalı olan, yük elleçleme ve teknik işlere ayrılmış terminal bölümlerinde çeşitli görevleri yerine getiren liman personelidir.

Endüstriyel Taşımacı: Özel bağlama ve sabitleme yöntemlerini kullanarak işyerlerindeki her türlü endüstriyel yükü (vinç kullanılarak yapılan taşımalar hariç) kaldıran, taşıyan ve önceden belirlenmiş konumuna güvenli bir şekilde yerleştiren kişidir.