LİMAN VE TERMİNAL YÖNETİMİ

Liman Planlama Mevcut ya da planlanan bir limanda uygulanması gerekli unsurların kısa dönem, orta dönem ya da uzun dönem için hazırlanması işidir.

Liman Geliştirme Mevcut bir limanı içinde bulunduğu dönemin gerektirdiği gelişmişlik düzeyinde tutma ve bu düzeyden daha da ileri bir seviyeye çıkarama gayretidir.

Bir liman projesinin yatırım öncesinde teknik ve finansal olarak yapılabilirliğinin, projenin uygulanabilirliğinin ve limanın işletilebilirliğinin liman uzmanları tarafından incelenmesi sonucunda ortaya çıkan rapordur. Liman yatırımcıları (karar alıcılar), liman yatırım kararını alırken fizibilite raporunun sonuçlarına göre karar alırlar

Liman kuruluş yeri seçimine ilişkin karar, işletmeler için uzun dönemli bir karardır. Bu karar verildikten ve liman inşası tamamlandıktan sonra limanın altyapı ve üstyapılarının tamamıyla başka bir noktaya taşınması mümkün değildir

Makro analizler limanın kurulacağı kıta, ülke ve o ülke içindeki coğrafi bölge analizlerini içerir. Bu analizlere “makro analizler” adı verilmesinin en temel nedeni, seçilecek bölgenin 6 makro çevre unsuru (Ekonomik, Demografik, Politik-Yasal, Teknolojik, Doğal, Sosyal-Kültürel) kapsamında analizlerinin yapılmasından dolayıdır.

Liman yeri seçiminde mikro analizler çok daha kapsamlı, zaman alıcı ve maliyetlidir. Tespit edilen muhtemel liman yerleri belirli kriter ve analizlerle değerlendirilmekte ve sonrasında nihai yer kararı verilmektedir.

Limanın kuruluş yeri seçimi, liman inşa maliyetlerini doğrudan etkiler. Örneğin doğal liman (Harbour) alanlarına yapılacak bir liman için mendirek ve dalgakıran inşasına gerek yoktur ve bu durum çok önemli bir inşa maliyeti tasarrufu anlamına gelir.

Güvenilir bir talep tahmini yapmak için nicel yöntemlerin nitel yöntemlerle desteklenmesi gerekir.

Liman kapasitesi: Hâlihazırda bulunan altyapı, üstyapı, ekipman ve iş gücü ile bir limanın elleçleyebileceği yük miktarı ve hizmet vereceği gemi sayısını ifade eder.

Optimum kapasite, limanın zorlanmadan en etkin ve verimli çalışabildiği kapasite olarak tanımlanabilir. Optimum kapasite genellikle teorik ve güncel kapasitenin altındadır. Limanın bütün kaynaklarını en son limitinde kullanarak ulaştığı kapasite yerine bir liman için en uygun olan optimum kapasitenin belirlenmesi daha gerçekçi sonuçlar çıkaracaktır.

Liman bazında planlama üç temel dönemde incelenebilir: Yatırım öncesi dönem, yatırım dönemi ve işletme dönemi.

Yatırım Öncesi Dönem: Yatırım Fırsatlarının Tanımlanması • Ön Fizilibite Çalışması • Fizilibite Çalışması • Değerlendirme ve Karar Aşaması

Yatırım Dönemi: Müzakere Aşaması • Liman Tasarım Aşaması • İnşa Aşaması • Başlangıç Aşaması

İşletme Dönemi: Kısa, Orta ve Uzun Dönemli Liman Geliştirme Planlaması

Bir liman fizibilite raporunda genellikle şu alt başlıklar bulunur:

• Yönetici özeti ,

• Projenin geçmişine yönelik bilgiler

• Liman yeri seçimi

• Yük talep tahmini

• Kapasite analizi

• Liman tasarımı ve ekipman seçimi

• Liman iş gücü örgütlenmesi

• Projenin uygulama takvimi

•Projenin finansal değerlendirmesi

• Yatırım yapma ya da yatırım yapmama tavsiyesi

Liman Kuruluş Yeri Seçimi

Makro analizler

• Ekonomik

• Demografik

• Politik - Yasal

• Teknolojik

• Doğal

• Sosyal-Kültürel

Mikro analizler

• Sosyoekonomik gelişmişlik

• Temel altyapı olanakları

• Sahanın uygunluğu, kentleşme oranı

• Hinterlant ulaşım olanakları

• Deniz ulaşım özellikleri

• Coğra özellikler

• Meteorolojik özellikler

• Jeolojik özellikler

• Oşinografik özellikler

• Yatırım maliyetleri

Liman sahasının coğrafyası

- Topoğrafya (geri saha yükseltileri)

- Batimetri (su derinlikleri)

- Kıyı çizgisinin mevcut durumu

- Rüzgâr, dalga ve akıntı için doğal koruma imkânları

Genel bir sınıflandırma yapmak güç olsa da dünyadaki mevcut liman yerleri incelendiğinde coğrafi olarak genellikle sekiz farklı liman yeri seçeneği olduğu görülür. Bunlar: Delta ağzı, Delta içi, Haliç ağzı,Haliç içi, İç nehir, Körfez, Korunaklı alan, Doğal limanlardır.

Yük talep tahmini yöntemleri ikiye ayrılır. Bunlar nitel ve nicel yöntemlerdir. 

Nitel yöntemler: Delfi yöntemi ,Müşteri anketleri, Müşteri temsilcisi tahmini, Yönetici görüşü.

Nicel yöntemler: Zaman serisi, Modelleme, Nedensel yöntemler.

Liman kapasitesi: Hâlihazırda bulunan altyapı, üstyapı, ekipman ve iş gücü ile bir limanın elleçleyebileceği yük miktarı ve hizmet vereceği gemi sayısını ifade eder

Kapasite değişkenleri: Gemi Yanaşma Yeri Uzunluğu Terminal Yük Elleçme Ekipmanları Apron Genişliği İskele Genişliği Depolama Alanı Liman Kapıları ve Kantarlar Liman İçi Yollar

Bir limanda yukarıda bahsedilen kapasite değişkenleri yardımı ile 4 temel kapasite hesaplanabilir. Bunlar; Yük elleçleme ekipmanları kapasitesi, Gemi kabul kapasitesi, Depolama kapasitesi, Kapı kapasitesidir.

Güncel kapasite limanın geçmişteki yıllar içinde gerçekleştirebildiği en yüksek yük hacmi dikkate alınarak hesaplanır. Örneğin bir liman geçmişte bir ayda en fazla 1 milyon ton yük elleçlemesi yaptıysa limanın kapasitesi 1 yıl için 12 milyon ton olarak kabul edilir.