LİMAN VE TERMİNAL YÖNETİMİ - Deneme Sınavı - 4

İç Taşıma Operasyonları: Gemiden aprona indirilen yükün depolama sahalarına veya yükün depolama sahasından gemiye yüklenmek üzere aprona aktarılmasına yönelik operasyonlardır.

Supalan: Yükün gemiden boşaltıldıktan sonra doğrudan liman sahası dışına çıkarılmasıdır.

Mavna (Barge): Kıyılarda ya da nehirlerde yük taşıma amaçlı kullanılan, genellikle bir römorkör vasıtasıyla çekilen motorsuz ve mürettebatsız teknelerdir

Konteyner terminallerinde yine yaygın olarak yükün “yer değiştirme operasyonları” da gerçekleştirilmektedir. Türkiye’de bu işlem adlandırılırken İngilizce aslı olan “Shifting” kelimesi tercih edilir. Bu işlemde temel amaç hedefteki konteynere ulaşmak için, üzerindeki konteyneri kaldırıp başka bir yere koymaktır.

Tekerlekli yük terminallerinde operasyonların temelini “insan/çalışan organizasyonu” oluşturur. Araçlar gemiden indirildikten sonra ya da gemiye bindirilmeden önce geniş otopark alanlarına ihtiyaç duyulabilir. Örneğin; ihracata yönelik otomobil elleçleyen bir limanda fabrikadan getirilen araçlar öncelikle liman sahsında istiflenmekte, araç taşıyıcı geminin rıhtıma yanaşması sonrasında şoförler vasıtasıyla gemiye yüklenmektedir. Bu yükleme sırasında istifçiler, yanaştırıcılar, trafikçi ve işaretçiler, gemi güvertelerinde araçları sabitleyen personel, şoför ekibini taşıyan personel, teslim/el değiştirme noktalarında araçların kontrollerini yapan personel, yıkama istasyonunda konuşlanan personel, akü şarj istasyonunda konuşlanan personel ve yakıt ikmali yapan personel görev alabilir.

Ekipman Verimliliği: Bir çalışma saatinde elleçlenen yük miktarı/sayısının her bir vinç için ölçümüdür.

Limanda geçen süre geminin liman sahasına giriş yapması (1) ile başlar. Eğer rıhtımlar dolu ise gemi kendisine gösterilen demirleme alanına demirler ve limandan haber bekler. Rıhtımda uygun bir yer açıldığında pilot gemiye biner (2) ve gemiyi yanaştırır (3). İşte geminin limana gelmesi ve rıhtıma yanaşması arasındaki süre “yanaşma öncesi geçen süre” olarak adlandırılabilir (3-1).

Terminal sahası içinde yer alan, konteynerin doldurulup boşaltıldığı, ayrıca yüke katma değerli hizmetlerin verildiği tesislerdir. Eğer konteyner içi CFS’de dolduruluyor ise bu işleme “iç dolum/liman dolum”, konteyner içi CFS’de boşaltılıyorsa bu işleme de “iç boşaltım/liman boşaltım” adı verilir. Diğer yandan Konteyner liman sahası dışında doldurulacaksa bu işlem “dış dolum/fabrika dolum” olarak adlandırılırken, konteyner içi liman dışında boşaltılacaksa bu işleme de “dış boşaltım/fabrika boşaltım” adı verilir.

Dünyadaki yük gelişimi (2017, milyon ton)
Yük türleri                  2016      2017     Değişim (%)
Sıvı dökme yükler     3,016     3,102        2.9%
Gaz                              355        386           8.7%
Kuru dökme yük       4,903     5,109        4.2%
Konteyner                  1,733     1,821        5.1%
Diğer                           1,132     1,182        4.4%
Toplam                       11,139   11,599      4.1%

Yüzdelik oran olarak en çok artan gaz yük tipidir.

İlk 10 konteyner limanı içinde 7 Çin limanı yer alırken ilk 10 liman, dünya konteyner elleçlemesinin yaklaşık %33’ünü elleçlemiştir. Bu limanların hepsi 15 milyon TEU’nun üzerinde elleçleme hacmine sahiptir.

Türkiye konum itibarıyla Uzak Doğu-Avrupa ana deniz ticaret rotasına düşük bir sapma mesafesiyle, Karadeniz-Akdeniz yönlü Kuzey-Güney denizcilik rotalarının ise doğrudan üzerinde yer alan bir ülkedir.

Türkiye kıyılarında Kasım 2018 itibarıyla toplamda 187 kıyı tesisinin en az bir adet yük terminali bulunmaktadır (Dökme yük terminali, konteyner terminali gibi).  kıyı tesisleri, en fazla genel yüklere (101 terminal) hizmet vermek için Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığından izin almış, bu yük grubunu kuru dökme yükler (99 terminal) izlemiştir.

Yük türü açısından Türkiye’de faaliyet gösteren limanlarda en fazla elleçlenen yük, sıvı dökme yüklerdir. 2017 yılında sıvı dökme yükler 153 milyon ton olarak elleçlenirken, bu yükü 129 milyon ton ile kuru dökme yükler izlemiştir.

En fazla konteyner elleçlenen liman başkanlıkları sıralamasında ise zirvede Ambarlı bulunmaktadır. Ambarlı liman başkanlığına bağlı Marport, Kumport ve Mardaş konteyner terminallerinde toplam 3.1 milyon TEU yük elleçlemesi yapılırken, ikinci sırada yer alan Mersin Liman Başkanlığı sınırlarında faaliyet gösteren Mersin Uluslararası Limanı (MIP) tek başına 1.6 milyon TEU konteyner elleçlemiştir.

Büyüyen gemi boylarının olumsuz etkileri en fazla konteyner taşımacılığında görülür.

Büyüyen gemi boylarının limanlara ve tedarik zincirlerine muhtemel etkileri liman alt yapısı bakımından, rıhtımların daha uzun, daha güçlü/dirençli ve daha derin inşa edilmesi gerekir.

Deniz ve liman işletmelerine gelecekte değer kazandıracak önlemler 6 başlık altında toparlanabilir:
1. Ölçek ekonomisini daha da arttırmak,
2. Hizmet esnekliğine sahip olmak,
3. Tedarik zincirinin güvenilirlik ve öngörülebilirliğini arttırmak,
4. Konsolidasyon ve entegrasyon stratejilerini geliştirmek,
5. Otomasyon ile verimlilik düzeyini arttırmak
6. Çevreye daha duyarlı iş çözümleri üretmek.

Gelecekte deniz taşımacılığını ve dolayısıyla limancılık sektörünü etkileyecek 9 temel değişken; Endüstri 4.0 teknolojileri, Dijital kırılganlık ve siber güvenlik tehdidi, Politik dengesizlikler ve korumacılık politikaları, Yıkıcı yenilikler, İklim değişikliği, Üretimin yeniden lokale dönmesi (Lokalizasyon), İş modellerindeki değişim, Yoğun kentleşme, Nüfusun yaşlanmasıdır.

Liman bölgelerinde yükleme ve boşaltmalara nezaret eden, dökme yüklerde miktar hesaplaması, numune alma, sayım gibi hizmetler veren işletmelere gemi gözetim işletmeleri denir ve doğru cevap E seçeneğidir.

Tüm bu bilgiler ışığında liman otoritelerinin görevleri üç başlık altında toparlanabilir: Arazi sahibi, düzenleyici ve işletmeci.

İşletmeci olarak temel görevleri:

•Yük ve yolcuların deniz ve kara arasındaki fiziksel transferi

• Teknik-deniz hizmetleri: pilotaj ve kılavuzluk

• Atık alım • Depolama

• Lojistik hizmetler

• Tesislerin güvenliği, bakım ve onarımı

• Liman operasyonların pazarlanması

• Kara tarafı ve rıhtım sermaye yatırımları