LABORATUVAR HAYVANLARINI YETİŞTİRME VE SAĞLIĞI

Deney hayvanlarında hastalık oluşumuna neden olan deney hayvanı faktörler; tür, ırk, soy, fizyolojik yapı, cinsiyet, yaş ve ağırlıktır. Çevresel hazırlayıcı faktörler ise; havalandırma, aydınlık-karanlık periyodu, ışık şiddeti, besin ve beslenme, nem ve sıcaklık, ses ve gürültü düzeyi, temizlik ve hijyen, altlık, kafes ve ekipmanlarının tipi, personel.

Streptobacillus moniliformis fare, sıçan ve kobaylardan izole edilmiş olan Haverhill hastalığı etkenidir.

Rhabdovirusler kuduz hastalığına neden olmaktadırlar.

Uyuz böcekleri (akarlar), pire, kene gibi parazitler hayvanlarda dış deriye tutunarak konuk olurlar ki bunlara dış parazit ya da ekzoparazitler denir. Endoparazitler ise hayvanların içinde yaşamaktadırlar. Cüce şerit olarak bilinen Hymenolepis nana bir endoparazittir ve fare, sıçan, hamster ve gerbilin ince bağırsaklarına yerleşir.

Deney hayvanlarının sağlıklarının korunması için barınak binasında dışardan içeri ve içerden dışarı hava akımının kontrolünü sağlayan havalandırma sistemi bulaşmalarda en büyük risklerden birisini oluşturur. Bu nedenle uygun havalandırma sisteminin yapılması, filtrelerin ve tesisatı oluşturan diğer ekipmanların periyodik bakımlarının aksatılmadan yapılması önemlidir.

Laboratuvarlarda karşılaşılabilecek biyolojik tehlikeler ve bunlara karşı alınması gerekli önlemlere “biyogüvenlik” denir.

Biyogüvenlik seviyesi 4 (BGS-4) laboratuvar; insan ve hayvanlarda aşısı ve tedavisi olmayan tehlikeli ve ölümcül enfeksiyonlara yol açan, korunma önlemleri bilinmeyen, aerosol yolla bulaşma riskleri çok yüksek olan ekzotik ve tehlikeli ajanlarla enfekte olmuş hayvanlarla yapılan çalışmalarda kullanılır.

Enfeksiyöz vücut sıvıları, kan ve kan ürünleri, enefeksiyöz tıbbi atık kategorisinde; otopsi atıkları patolojik tıbbi atık kategorisinde; enjektör iğneleri kesici-delici tıbbi atık kategorisinde değerlendirilir. X- ışını uygulama solüsyonları ise tehlikeli atık kategorisindedir.

Toksoplasma gondii, zoonoz bir protozoon olan etkendir, tavşanlarda toksoplazmozise neden olur. Etken, son konak olarak kedileri tercih eder. Özellikle hamile olanlar ve immün sistemi baskılanmış olan insanların kedilerden enefeksiyonu alma riski oldukça fazladır.

Corynebacterium kutscheri, fare ve sıçanlarda pseudotuberkulosise neden olur, yani yalancı verem etkenidir.

Bazı hastalık etkenleri hayvanlar arasında bulaşma özelliğine sahip iken bazıları bu hayvanlardan insanlara ya da tam tersine insanlardan hayvanlara bulaşabilir. Sonunda çeşitli hastalık ya da hastalık belirtilerinin oluşmasına neden olan bu türden hastalık etkenleri için genel olarak “zoonoz” terimi kullanılır. Zoonoz hastalık etkeni kaynağa göre insanlardan hayvanlara bulaşıyorsa anthropozoonoz terimi kullanılır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Streptobacillus moniliformis fare, sıçan ve kobaylardan izole edilmiş olan Haverhill hastalığı etkenidir. Çok sık olmamakla birlikte fare ve sıçan ısırmasına bağlı olarak insanlarda gelişen yara enfeksiyonunu takiben ateş, endokarditis, polyartritis ve ölüm görülmektedir. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Yersinia pestis, Enterobacteriaceae ailesine mensup bir Gram negatif bakteri türüdür. Veba hastılığının üç türüne de yol açar. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Kalıtsal mataryeli sadece RNA’dan oluşan ve deney hayvanlarında hastalık etkeni olan virüslerden biri olan coronavirüs, fare ve sıçanlarda yaygın olarak görülen önemli bir viral etkendir. Coronavirüsler farelerde, mouse hepatitis virus (MHV) ve sıçanlarda sialodacryoadenitis virüs (SDAV) ve sıçan coronavirüs (RCV) olarak antijenik olarak yakın fakat farklı ve yüksek tür-özel virüslerdir. Farelerde gastrointestinal sistem ve solunum sistemine özel ilgi ve duyarlılık gösteren suşlar vardır. Sıçanlarda, nekrotizan rhinotracheitis, intersitisyel pnömoni dikkat çeker. Coronavirüsler murine coronavirüslerden farklı olarak kobay ve tavşanları enfekte edebilir. Tavşanlarda, pleural effuzyon yaygın olarak görülen bir hastalıktır. Bağırsak enfeksiyonu da görülebilmektedir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Rotavirüsler yeni doğanlarda yaygın olarak görülen bağırsak enfeksiyonunun temel nedenidir. Farelerde rotaviral hastalık “yeni doğan farelerin epizootik diyaresi (EDIM)”, sıçanlarda ise “yeni doğan sıçanların enfeksiyöz diyaresi” olarak isimlendirilir. Rotavirüs enfeksiyonu tavşanlarda oldukça yaygındır. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Toksoplasma gondii, zoonoz bir protozoon olan etken, tavşanlarda toksoplazmosis hastalığına neden olur. Etken, son konak olarak kedileri tercih eder. Özellikle hamile olanlar ve immün sistemi baskılanmış olan insanların kedilerden enfeksiyonu alma riski daha fazla olmaktadır. Toprakta tespit edilen bu hastalık etkeni oral olarak bulaşır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Biyogüvenlik seviyesi 2 (BGS-2) laboratuvar; insan ve çevreye orta derecede tehlike oluşturabilecek etkenler ile enfekte olmuş laboratuvar hayvanlarını içeren çalışmalar için kullanılan temel laboratuvardır. Hastalık etkeni deri, mukoza ve sindirim sistemi bulaşmalarında hastalığa neden olabilir. Bu tip laboratuvarlarda BGS-1 gereksinimlerine ek olarak biyolojik tehlike uyarı işareti, kesici-delici alet önlemi, biyogüvenlik el kitabı olmalı, mümkünse kafes yıkayıcı, sınıf I ya da II biyogüvenlik kabini olmalı, solunum maskesi kullanılmalı, kafes ve atıklar laboratuvar içinde dezenfekte edilmelidir. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Biyogüvenlik seviyesi 4 (BGS-4) laboratuvar; insan ve hayvanlarda aşısı ve tedavisi olmayan tehlikeli ve ölümcül enfeksiyonlara yol açan, korunma önlemleri bilinmeyen, aerosol yolla bulaşma riskleri çok yüksek olan ekzotik ve tehlikeli ajanlarla enfekte olmuş hayvanlarla yapılan çalışmalarda kullanılır. Bu üst düzeyde izolasyon laboratuvarlarında önceki 3 seviyeye ait laboratuvarlarda olması gerekenlere ek olarak giriş-çıkışlarda kıyafet değiştirilmeli ve çıkışta duş alınmalı, pozitif basınçlı kendiliğinden solunum cihazlı elbise kullanılmalı, sınıf III biyogüvenlik kabini kullanılmalı, ayrı bir havalandırma tesisatı yapılmalıdır. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Laboratuvarlara hava, su, yem, altlık, ekipman girişi sterilizasyondan sonra yapılmalı, aerosol oluşumuna veya etrafa sıçramaya neden olabilecek tüm uygulamalardan kaçınılmalıdır. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Sitostatik ve sitotoksik ilaçlar ve atıklar, ağır metal içeren atıklar, dezenfektan türevleri, X-ışını uygulama solüsyonları, monomerler ve reaktifleri, baz metal artıkları ve anestezik, sedatif, antibiyotik, analjezik türlerini ihtiva eden farmasotik atıklar tehlikeli atıklar sınıfında yer almaktadır. Doğru yanıt A seçeneğidir.